-Όταν ο Σοβιετικός Στρατός απελευθέρωσε το στρατόπεδο βρέθηκαν στις αποθήκες 7.000 κιλά μαλλιά, συσκευασμένα σε σάκους. Ήταν απομεινάρια γυναικείων μαλλιών, τα οποία οι αρχές του στρατοπέδου πουλούσαν σε γερμανικά εργοστάσια. Από τα ανθρώπινα μαλλιά οι γερμανικές εταιρείες παρασκεύαζαν υφάσματα.
To Kρατικό Μουσείο ΄Αουσβιτς – Μπίρκεναου βρίσκεται στα εδάφη των ναζιστικών γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης στα προάστια του Οσβιέτσιμ (γερμ. Auschwitz), μιας κωμόπολης της Πολωνίας, 60 χλμ. δυτικά της Κρακοβίας.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς (Auschwitz) στην Πολωνία ιδρύθηκε από τις κατοχικές αρχές της ναζιστικής Γερμανίας στα μέσα του 1940 στην καρδιά της κατεχόμενης τότε από τους Γερμανούς Ευρώπης. Βρίσκεται στα περίχωρα της πολωνικής πόλης Οσβιέτσιμ (Oswiecim), η οποία είχε μετονομασθεί από το Τρίτο Ράιχ σε Άουσβιτς.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς αποτελείτο από τρία κύρια μέρη: α) Το πρώτο και παλαιότερο μέρος είναι το Άουσβιτς Α΄, το λεγόμενο κύριο στρατόπεδο (Stammlager), το οποίο δημιουργήθηκε στα μέσα του 1940 στο έδαφος και στα υπάρχοντα κτήρια προπολεμικών πολωνικών στρατώνων, β) Το δεύτερο μέρος είναι το στρατόπεδο Άουσβιτς Β΄ Μπίρκεναου, η κατασκευή του οποίου άρχισε το φθινόπωρο του 1941 στο έδαφος του χωριού Μπζεζίνκα σε απόσταση 3 χλμ από το Οσβιέτσιμ, και γ) Το τρίτο μέρος είναι το στρατόπεδο Άουσβιτς Γ΄ Μόνοβιτς, το οποίο ιδρύθηκε το 1942 στο χωριό Μονοβίτσε, 6 χλμ. από το Οσβιέτσιμ, ως τόπος καταναγκαστικής εργασίας.
Όλα τα στρατόπεδα του συγκροτήματος Άουσβιτς περικυκλώνονταν με πύργους κατόπτευσης και φράχτες με αγκαθωτά ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα. Απαγορευόταν οποιαδήποτε επαφή των κρατούμενων με τον εξωτερικό κόσμο.
Στην πρώτη περίοδο της ύπαρξής του στα 1940-1941, οι κατοχικές γερμανικές αρχές κατεύθυναν εδώ τους Πολωνούς κρατούμενους για πολιτικούς λόγους, καθώς και τους Ρομά (Αθίγγανους) και σοβιετικούς αιχμαλώτους. Από το 1942 αποστέλλονταν και Εβραίοι, οι οποίοι θεωρούνταν από γιατρούς των SS ικανοί για εργασία ή κατάλληλοι για ιατρικά πειράματα.
Τη στιγμή της απελευθέρωσης του στρατοπέδου στις 27 Ιανουαρίου 1945 από τα σοβιετικά στρατεύματα βρίσκονταν εδώ περίπου 7 χιλιάδες κρατούμενοι, που είχαν αφήσει οι Γερμανοί στο στρατόπεδο.
Τα κρεματόρια
Τα κρεματόρια που κατασκευάστηκαν από τις κατοχικές αρχές της ναζιστικής Γερμανίας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς - Μπίρκεναου προορίζονταν για την καύση των πτωμάτων των κρατουμένων, κυρίως Εβραίων, οι οποίοι θανατώνονταν προηγουμένως με το δηλητηριώδες αέριο Κυκλώνα Β (Zyklon – B) στους παρακείμενους θαλάμους αερίων. Οι άνθρωποι πέθαιναν σε 15-20 λεπτά. Η τέφρα χρησιμοποιούνταν ως λίπασμα ή ως υλικό για να αποξηρανθούν οι γούρνες και τα ποτάμια της περιοχής.
Ειδικές ομάδες κρατουμένων, οι λεγόμενοι «Ζόντερκομάντο» (Sonderkommando), ήταν επιφορτισμένοι, με εντολή της διοίκησης του στρατοπέδου, να εφοδιάζουν τους φούρνους των κρεματορίων με τα πτώματα που μεταφέρονταν από τους θαλάμους αερίων, αφού αφαιρούσαν πρώτα δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, χρυσά δόντια κλπ. από τους νεκρούς.
Η ίδρυση του Μουσείου
Μερικούς μήνες από τη λήξη του πολέμου και την απελευθέρωση των ναζιστικών στρατοπέδων, χιλιάδες προσκυνητές άρχισαν να φτάνουν εδώ για να βρουν ίχνη των συγγενών τους και να αποτίσουν φόρο τιμής στους σκοτωμένους.
Στις 2 Ιουλίου 1947, η Πολωνική Βουλή ψήφισε το νόμο για αν διατηρηθούν τα εδάφη και τα κτήρια του στρατοπέδου και ίδρυσε το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στο Οσβιέτσιμ. Σύμφωνα με το νόμο, ο σκοπός του Μουσείου ήταν η προστασία των εδαφών των πρώην στρατοπέδων, η συλλογή και συγκέντρωση αποδείξεων κα υλικών που έχουν σχέση με τα γερμανικά εγκλήματα που διαπράχτηκαν στο Άουσβιτς, καθώς και η επιστημονική επεξεργασία τους και έκθεση.
Μετά από αίτηση της Πολωνίας, τα εδάφη του πρώην στρατοπέδου του Άουσβιτς συμπεριλήφθηκαν το 1979 στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το Μουσείο διοικείται από το πολωνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς. Το 2008 δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Άουσβιτς-Μπίρκεναου, με σκοπό να αποκτά τους απαραίτητους πόρους για τη διατήρηση του Τόπου Μνήμης για τις μελλοντικές γενιές.
Η έκταση του Μουσείου
Το Μουσείο περιλαμβάνει δύο μέρη του συγκροτήματος των στρατοπέδων: το κύριο στρατόπεδο (Άουσβιτς Α΄) στο Οσβιέτσιμ και το στρατόπεδο Μπίρκεναου (Άουσβιτς Β΄) στο Μπζεζίνκα, τα εδάφη των οποίων εκτείνονται σε μια έκταση 1.910 στρεμμάτων.
Το Μουσείο περιλαμβάνει τα εδάφη στα οποία βρίσκονταν τα κτήρια μαζικής εξόντωσης των Εβραίων και περισσότερα από 150 άλλα κτήρια διαφόρων χρήσεων, όπως οι παράγκες για τους κρατούμενους, αφοδευτήρια, κτήρια διοίκησης του στρατοπέδου, φυλάκια των Ες-Ες, παρατηρητήρια, φράχτες πάνω από 10 χλμ., καθώς και η σιδηροδρομική ράμπα στο Μπίρκεναου.
Μέρος του στρατοπέδου αποτελεί και ο μαζικός τάφος εκατοντάδων Σοβιετικών αιχμαλώτων, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς πριν μπει ο Κόκκινος Στρατός στο στρατόπεδο.
Οι συλλογές του Μουσείου
Στα εδάφη του στρατοπέδου βρέθηκαν μετά την απελευθέρωση χιλιάδες αντικείμενα που ανήκαν στους Εβραίους, οι οποίοι βρήκαν εδώ το θάνατο. Είναι βαλίτσες (μερικές με ονοματεπώνυμα και διευθύνσεις των σκοτωμένων), εβραϊκές ενδυμασίες προσευχής (ταλλίθ), τεχνητά μέλη αναπήρων, γυαλιά, παπούτσια, βούρτσες, πινέλα κλπ.
Σήμερα, τα αντικείμενα αυτά αποτελούν το βασικό μέρος της συλλογής του Μουσείου και εκτίθενται στα μπλοκ του πρώην στρατοπέδου Άουσβιτς Α΄, όπου βρίσκεται η γενική έκθεση του Μουσείου. Στις συλλογές του Μουσείου βρίσκονται και εκτίθενται σε βιτρίνες:
Μουσείο Άουσβιτς - Μπίρκεναου
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
To Μουσείο Άουσβιτς - Μπίρκεναου
To Kρατικό Μουσείο ΄Αουσβιτς – Μπίρκεναου βρίσκεται στα εδάφη των ναζιστικών γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης στα προάστια του Οσβιέτσιμ (γερμ. Auschwitz), μιας κωμόπολης της Πολωνίας, 60 χλμ. δυτικά της Κρακοβίας.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς (Auschwitz) στην Πολωνία ιδρύθηκε από τις κατοχικές αρχές της ναζιστικής Γερμανίας στα μέσα του 1940 στην καρδιά της κατεχόμενης τότε από τους Γερμανούς Ευρώπης. Βρίσκεται στα περίχωρα της πολωνικής πόλης Οσβιέτσιμ (Oswiecim), η οποία είχε μετονομασθεί από το Τρίτο Ράιχ σε Άουσβιτς.
Η κεντρική πύλη του στρατοπέδου. Διακρίνεται η επιγραφή Arbeit mach frei (Η εργασία απελευθερώνει)
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς αποτελείτο από τρία κύρια μέρη: α) Το πρώτο και παλαιότερο μέρος είναι το Άουσβιτς Α΄, το λεγόμενο κύριο στρατόπεδο (Stammlager), το οποίο δημιουργήθηκε στα μέσα του 1940 στο έδαφος και στα υπάρχοντα κτήρια προπολεμικών πολωνικών στρατώνων, β) Το δεύτερο μέρος είναι το στρατόπεδο Άουσβιτς Β΄ Μπίρκεναου, η κατασκευή του οποίου άρχισε το φθινόπωρο του 1941 στο έδαφος του χωριού Μπζεζίνκα σε απόσταση 3 χλμ από το Οσβιέτσιμ, και γ) Το τρίτο μέρος είναι το στρατόπεδο Άουσβιτς Γ΄ Μόνοβιτς, το οποίο ιδρύθηκε το 1942 στο χωριό Μονοβίτσε, 6 χλμ. από το Οσβιέτσιμ, ως τόπος καταναγκαστικής εργασίας.
Όλα τα στρατόπεδα του συγκροτήματος Άουσβιτς περικυκλώνονταν με πύργους κατόπτευσης και φράχτες με αγκαθωτά ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα. Απαγορευόταν οποιαδήποτε επαφή των κρατούμενων με τον εξωτερικό κόσμο.
Στην πρώτη περίοδο της ύπαρξής του στα 1940-1941, οι κατοχικές γερμανικές αρχές κατεύθυναν εδώ τους Πολωνούς κρατούμενους για πολιτικούς λόγους, καθώς και τους Ρομά (Αθίγγανους) και σοβιετικούς αιχμαλώτους. Από το 1942 αποστέλλονταν και Εβραίοι, οι οποίοι θεωρούνταν από γιατρούς των SS ικανοί για εργασία ή κατάλληλοι για ιατρικά πειράματα.
Τη στιγμή της απελευθέρωσης του στρατοπέδου στις 27 Ιανουαρίου 1945 από τα σοβιετικά στρατεύματα βρίσκονταν εδώ περίπου 7 χιλιάδες κρατούμενοι, που είχαν αφήσει οι Γερμανοί στο στρατόπεδο.
Τα κρεματόρια
Άουσβιτς Α΄, κτήριο θαλάμου αερίων και το κρεματόριο
Τα κρεματόρια που κατασκευάστηκαν από τις κατοχικές αρχές της ναζιστικής Γερμανίας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς - Μπίρκεναου προορίζονταν για την καύση των πτωμάτων των κρατουμένων, κυρίως Εβραίων, οι οποίοι θανατώνονταν προηγουμένως με το δηλητηριώδες αέριο Κυκλώνα Β (Zyklon – B) στους παρακείμενους θαλάμους αερίων. Οι άνθρωποι πέθαιναν σε 15-20 λεπτά. Η τέφρα χρησιμοποιούνταν ως λίπασμα ή ως υλικό για να αποξηρανθούν οι γούρνες και τα ποτάμια της περιοχής.
Ειδικές ομάδες κρατουμένων, οι λεγόμενοι «Ζόντερκομάντο» (Sonderkommando), ήταν επιφορτισμένοι, με εντολή της διοίκησης του στρατοπέδου, να εφοδιάζουν τους φούρνους των κρεματορίων με τα πτώματα που μεταφέρονταν από τους θαλάμους αερίων, αφού αφαιρούσαν πρώτα δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, χρυσά δόντια κλπ. από τους νεκρούς.
Άουσβιτς Α΄, Αίθουσα φούρνων στο κτήριο θαλάμου αερίων και το κρεματόριο
Οι αποτεφρωτήρες στο Μπίκερναου, που κατασκευάστηκαν το 1942 με εντολή του ανώτατου διοικητή των Ες-Ες και κύριο αρχιτέκτονα του Ολοκαυτώματος Χάινριχ Χίμλερ, μπορούσαν να αποτεφρώσουν 12.000 και περισσότερα πτώματα την ημέρα. Οι κλίβανοι στο στρατόπεδο αυτό καταστράφηκαν με την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων τον Ιανουάριο του 1945.Η ίδρυση του Μουσείου
Μερικούς μήνες από τη λήξη του πολέμου και την απελευθέρωση των ναζιστικών στρατοπέδων, χιλιάδες προσκυνητές άρχισαν να φτάνουν εδώ για να βρουν ίχνη των συγγενών τους και να αποτίσουν φόρο τιμής στους σκοτωμένους.
Στις 2 Ιουλίου 1947, η Πολωνική Βουλή ψήφισε το νόμο για αν διατηρηθούν τα εδάφη και τα κτήρια του στρατοπέδου και ίδρυσε το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στο Οσβιέτσιμ. Σύμφωνα με το νόμο, ο σκοπός του Μουσείου ήταν η προστασία των εδαφών των πρώην στρατοπέδων, η συλλογή και συγκέντρωση αποδείξεων κα υλικών που έχουν σχέση με τα γερμανικά εγκλήματα που διαπράχτηκαν στο Άουσβιτς, καθώς και η επιστημονική επεξεργασία τους και έκθεση.
Μετά από αίτηση της Πολωνίας, τα εδάφη του πρώην στρατοπέδου του Άουσβιτς συμπεριλήφθηκαν το 1979 στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το Μουσείο διοικείται από το πολωνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς. Το 2008 δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Άουσβιτς-Μπίρκεναου, με σκοπό να αποκτά τους απαραίτητους πόρους για τη διατήρηση του Τόπου Μνήμης για τις μελλοντικές γενιές.
Η έκταση του Μουσείου
Το Μουσείο περιλαμβάνει δύο μέρη του συγκροτήματος των στρατοπέδων: το κύριο στρατόπεδο (Άουσβιτς Α΄) στο Οσβιέτσιμ και το στρατόπεδο Μπίρκεναου (Άουσβιτς Β΄) στο Μπζεζίνκα, τα εδάφη των οποίων εκτείνονται σε μια έκταση 1.910 στρεμμάτων.
Το Μουσείο περιλαμβάνει τα εδάφη στα οποία βρίσκονταν τα κτήρια μαζικής εξόντωσης των Εβραίων και περισσότερα από 150 άλλα κτήρια διαφόρων χρήσεων, όπως οι παράγκες για τους κρατούμενους, αφοδευτήρια, κτήρια διοίκησης του στρατοπέδου, φυλάκια των Ες-Ες, παρατηρητήρια, φράχτες πάνω από 10 χλμ., καθώς και η σιδηροδρομική ράμπα στο Μπίρκεναου.
Μέρος του στρατοπέδου αποτελεί και ο μαζικός τάφος εκατοντάδων Σοβιετικών αιχμαλώτων, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς πριν μπει ο Κόκκινος Στρατός στο στρατόπεδο.
Οι συλλογές του Μουσείου
Μουσείο Άουσβιτς, γυαλιά που ανήκαν σε εκτελεσμένους Εβραίους
Στα εδάφη του στρατοπέδου βρέθηκαν μετά την απελευθέρωση χιλιάδες αντικείμενα που ανήκαν στους Εβραίους, οι οποίοι βρήκαν εδώ το θάνατο. Είναι βαλίτσες (μερικές με ονοματεπώνυμα και διευθύνσεις των σκοτωμένων), εβραϊκές ενδυμασίες προσευχής (ταλλίθ), τεχνητά μέλη αναπήρων, γυαλιά, παπούτσια, βούρτσες, πινέλα κλπ.
Όταν ο Σοβιετικός Στρατός απελευθέρωσε το στρατόπεδο στο Οσβιέτσιμ, βρέθηκαν στις αποθήκες 7.000 κιλά μαλλιά, συσκευασμένα σε σάκους. Ήταν απομεινάρια γυναικείων μαλλιών, τα οποία οι αρχές του στρατοπέδου πουλούσαν σε γερμανικά εργοστάσια. Από τα ανθρώπινα μαλλιά οι γερμανικές εταιρείες παρασκεύαζαν υφάσματα.
Σήμερα, τα αντικείμενα αυτά αποτελούν το βασικό μέρος της συλλογής του Μουσείου και εκτίθενται στα μπλοκ του πρώην στρατοπέδου Άουσβιτς Α΄, όπου βρίσκεται η γενική έκθεση του Μουσείου. Στις συλλογές του Μουσείου βρίσκονται και εκτίθενται σε βιτρίνες:
- 2 τόννοι ανθρώπινα μαλλιά.
- πάνω από 80 χιλιάδες παπούτσια.
- περίπου 3,8 χιλιάδες βαλίτσες, από τις οποίες 2,1 χιλ. έχουν γραφές.
- περίπου 12 χιλιάδες κατσαρόλες.
- περίπου 40 κιλά γυαλιά.
- 460 τεχνητά μέλη (προσθέσεις).
- 570 ραβδωτές στολές στρατοπέδου.
- 260 πολιτικές περιβολές.
- 260 ταλλίθ.
Στο Αρχείο του Μουσείου βρίσκονται μεταξύ άλλων και 39 περίπου χιλιάδες αρνητικά φωτογραφιών των νεοεισερχόμενων κρατουμένων, που τραβήχτηκαν από στελέχη του στρατοπέδου, 16 τόμοι προσωπικών φακέλων των φυλακισμένων, 8 χιλιάδες γράμματα και καρτ-ποστάλ που οι κρατούμανοι έστελναν από το στρατόπεδο, καθώς και ψηφιακή βάση δεδομένων για τους φυλακισμένους και δολοφονημένους στο στρατόπεδο κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Στο Τμήμα Συλλογών του Μουσείου βρίσκονται 6 χιλιάδες περίπου έργα τέχνης, από τα οποία 2 χιλιάδες είναι έργα που δημιουργήθηκαν παράνομα από τους κρατούμενους. Πολύ σημαντική είναι μια πλούσια συλλογή ζωγραφικών πινάκων με σκηνές από τη ζωή στο στρατόπεδο, που φιλοτεχνήθηκαν από τους φυλακισμένους.
Το Διεθνές Συμβούλιο του Οσβιέτσιμ
Το έτος 2000, ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας ανακοίνωσε την ίδρυση του Διεθνούς Συμβουλίου του Οσβιέτσιμ, η θητεία του οποίου διαρκεί έξι χρόνια. Το Συμβούλιο είναι συμβουλευτικό όργανο υπαγόμενο στον Πρωθυπουργό στα πλαίσια της πολιτικής για τη διατήρηση και προστασία όχι μόνο των εδαφών του πρώην χιτλερικού στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς, αλλά και άλλων μνημείων εξόντωσης που βρίσκονται στην πολωνική επικράτεια.
Τα μέλη του Συμβουλίου είναι αντιπρόσωποι της Γαλλίας, του Ισραήλ, της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Ουκρανίας, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας.
Πηγές:
«Το Άουσβιτς – Μπίρκεναου: Το παρελθόν και το παρόν», Έκδοση του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς – Μπίρκεναου, 1η έκδοση (στα ελληνικά), Οσβιέτσιμ 2010.
«Auschwitz – Birkenau» (Οδηγός), Έκδοση του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς – Μπίρκεναου (στα ελληνικά), Οσβιέτσιμ 2009.
Teresa and Henryk Swiebocki (translated in English by William Brand): “Auschwitz: The Residence of Death”, Bialy Kruk, 6th Edition, Krakow – Oswiecim 2007.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «κρεματόριο, κλίβανοι κρεματορίου», Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
Aφοδευτήρια των κρατουμένων στο στρατόπεδο Μπίρκεναου
Το Διεθνές Συμβούλιο του Οσβιέτσιμ
Το έτος 2000, ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας ανακοίνωσε την ίδρυση του Διεθνούς Συμβουλίου του Οσβιέτσιμ, η θητεία του οποίου διαρκεί έξι χρόνια. Το Συμβούλιο είναι συμβουλευτικό όργανο υπαγόμενο στον Πρωθυπουργό στα πλαίσια της πολιτικής για τη διατήρηση και προστασία όχι μόνο των εδαφών του πρώην χιτλερικού στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς, αλλά και άλλων μνημείων εξόντωσης που βρίσκονται στην πολωνική επικράτεια.
Τα μέλη του Συμβουλίου είναι αντιπρόσωποι της Γαλλίας, του Ισραήλ, της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Ουκρανίας, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας.
Πηγές:
«Το Άουσβιτς – Μπίρκεναου: Το παρελθόν και το παρόν», Έκδοση του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς – Μπίρκεναου, 1η έκδοση (στα ελληνικά), Οσβιέτσιμ 2010.
«Auschwitz – Birkenau» (Οδηγός), Έκδοση του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς – Μπίρκεναου (στα ελληνικά), Οσβιέτσιμ 2009.
Teresa and Henryk Swiebocki (translated in English by William Brand): “Auschwitz: The Residence of Death”, Bialy Kruk, 6th Edition, Krakow – Oswiecim 2007.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «κρεματόριο, κλίβανοι κρεματορίου», Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
Από τη Βικιπαίδεια.
