Η Semina Digeni σήμερα στον Ριζοσπάστη συνομιλεί με την Κατερινα Τσιρίδου !

Σεμίνα Διγενή. Άρθρα- Συνεντεύξεις- 
Semina Digeni · 

Semina Digeni
Σήμερα στον Ριζοσπάστη συνομιλώ με την Κατερινα Τσιρίδου για την σπουδαία Μαρίκα Νίνου, το ρεμπέτικο, τη δύσκολη ζωή των μουσικών και την υποτίμηση της Τέχνης στην Ελλάδα.
Η Κατερίνα Τσιρίδου είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση μουσικού και ερμηνεύτριας. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του ρεμπέτικου και παραδοσιακού τραγουδιού της γενιάς της.
Πρότυπά της η Μαρίκα Νίνου, η Ρόζα Εσκενάζυ, η Στέλλα Χασκίλ, η Ρίτα Αμπατζή, η Πόλυ Πάνου, η Χάρις Αλεξίου...
Οι τρεις συνεργάτες που καθόρισαν την πορεία της ήταν ο Μπάμπης Γκολές, ο Γιώργος Ξηντάρης και ο Αγάθωνας Ιακωβίδης. Εκανε συναυλίες με τον σπουδαίο μπλουζίστα Louisiana Red, με τον Bob Brosman, με το σουηδικό συγκρότημα Pireus, κ.ά.
●●Μία από τις τελευταίες επιτυχίες της, όμως, είναι η συγγραφή - μαζί με τον εξαιρετικό Τάσο Κακλαμάνη που είναι κι αυτός λάτρης και γνώστης του αντικειμένου - ενός ιστορικού ντοκουμέντου και λευκώματος, με τίτλο «Μαρίκα Νίνου - Ευαγγελία Αταμιάν "Σαν άστρο εβασίλεψα"» (εκδ. «Ελληνοεκδοτική»).
Σ' αυτό ζωντανεύουν στιγμές από τη συγκλονιστική ζωή της μεγάλης λαϊκής τραγουδίστριας, που πέθανε στις 23 Φλεβάρη 1957.
Συγκροτείται ψηφίδα ψηφίδα η συγκλονιστική ζωή της: Οι δοκιμασίες, η επιβίωσή της από τη γενοκτονία των Αρμενίων, ο αγώνας για να πετύχει στην Τέχνη, η καταξίωση, ο έρωτας, η οικογένεια και το τραγικό πρόωρο τέλος της...
Η ιστορία μιας γυναίκας - που αξίζει και πρέπει να ακουστεί -, που πέρασε διά πυρός και σιδήρου, κατάφερε όμως, στον σύντομο βίο της να ζήσει το όνειρό της και ν' αλλάξει την εικόνα του λαϊκού μας τραγουδιού.

●-- Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, δηλώνεις πως από μικρή, 13 χρόνων, αισθανόσουν την Μαρίκα Νίνου να σε εμπνέει και να σε καταδιώκει. Να είναι μούσα σου και εφιάλτης. Πες μου, γιατί;
-- Η γνωριμία μου μαζί της έγινε σε νεαρή ηλικία, που τα ένστικτα και οι κεραίες είναι ακόμα «αγνά». Η φωνή της με τάραξε, έβαζα δίσκους και την άκουγα με ακουστικά και μου δημιουργούσε ανάταση ψυχής, στεκόμουν πάντα όρθια. Εκλεινα τα μάτια και την έβλεπα να χορεύει δίπλα μου και να χτυπάει παλαμάκια! Οταν ξεκίνησα να τραγουδώ, η μελέτη των τραγουδιών της ήταν ατελείωτη. Μεγαλώνοντας, αφέθηκα στο μπρίο της που ξεχειλίζει στις ηχογραφήσεις. Οι ερμηνείες της είναι συγκλονιστικές, αψεγάδιαστες, είναι άπιαστη. Την κυνηγώ και με κυνηγάει όλα αυτά τα χρόνια, έχω πάντα την αίσθηση ότι με παρακολουθεί. Αλλες φορές με μαλώνει κι άλλες φορές με χαϊδεύει στην πλάτη... Μούσα μου αλλά και εφιάλτης μου είναι για όλους τους παραπάνω λόγους!
●-- Στο βιβλίο «δίνεις τον λόγο» στην Μαρίκα Νίνου, η οποία σε α' πρόσωπο αφηγείται τη ζωή της. Πώς υλοποίησες αυτήν τη ριψοκίνδυνη ιδέα της εγγονής της;
-- Ηταν όντως ριψοκίνδυνη απόφαση. Η εγγονή της μου το πρότεινε στη μοναδική συνάντηση που είχαμε. Μου φάνηκε βουνό. Σκέφτηκα, όμως, ποιος θα απέδιδε καλύτερα τον «ρόλο» από μια τραγουδίστρια που ταυτόχρονα είναι η απόλυτη θαυμάστριά της; Είχα φυσικά και άγνοια κινδύνου, γιατί δεν αξιώνω τον τίτλο του συγγραφέα. Ολα έγιναν με αγάπη και μεράκι. Το βιβλίο γράφτηκε παρέα με τον Τάσο Κακλαμάνη. Κλάψαμε και γελάσαμε, κάναμε έρευνα για δύο χρόνια μέσα στην καραντίνα πριν αρχίσουμε να γράφουμε. Ο Τάσος, εκτός από την έρευνα που κάναμε παρέα, ανέλαβε να βάλει σε τάξη στο βιβλίο όλα τα ντοκουμέντα που συλλέξαμε, κι εγώ να γράψω την ιστορία!
●-- Πληροφορούμαστε - διαβάζοντας - άγνωστες ιστορίες για εκείνην. Διαπίστωσα πως διορθώθηκαν και πολλές ανακρίβειες που έχουν γραφτεί κατά καιρούς για την Νίνου, σωστά; Ποια ήταν η πιο σοβαρή;
-- Η πιο σοβαρή πληροφορία ήταν ο τόπος γέννησής της. Η Μαρίκα γεννήθηκε εν πλω στο καράβι «ΘΡΑΚΗ», πηγαίνοντας από Μερσίνα στη Σμύρνη. Οι περισσότεροι ερευνητές έλεγαν ότι γεννήθηκε στον Καύκασο. Φυσικά στο βιβλίο υπάρχουν άπειρες νέες πληροφορίες, ακόμα και για το πώς έπινε το καφεδάκι της. Εκείνο, όμως, που πρέπει να υπογραμμίσουμε, είναι πως επρόκειτο για έναν απίστευτα γενναιόδωρο και δοτικό άνθρωπο, με ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, θερμό νοιάξιμο για τον διπλανό του, που βοηθούσε πάντα όποιον είχε ανάγκη. Η Νίνου ήταν αριστερή και δεν το ήξερε!
●-- Αυτή η πολύτιμη δουλειά βασίστηκε και στις αφηγήσεις περισσότερων από 150 ανθρώπων που τη γνώρισαν (Αρμένιοι, Μικρασιάτες, Κοκκινιώτες, Αιγαλεώτες, συγγενείς, γείτονες, φίλοι, συνεργάτες, μουσικοί, τραγουδιστές, στιχουργοί, θεατράνθρωποι, δημοσιογράφοι και πολλοί άλλοι). Ποια θεωρείς την πιο συγκλονιστική μαρτυρία;
-- Πράγματι μιλήσαμε με πολλούς ηλικιωμένους που την πρόλαβαν ζωντανή στην Κοκκινιά. Μιλήσαμε επίσης με τις ανιψιές της, για την Μαρίκα ως «οικογένεια» και όχι ως αρτίστα.
Χρωστάμε ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στην Ευαγγελία Αγαπητού, η οποία έτρεξε στενό στενό στη γειτονιά της Μαρίκας, και όχι μόνο, και μάζεψε τις μαρτυρίες. Η πιο συγκλονιστική είναι η μαρτυρία που αναφέρει πώς σκοτώνεται ο πατέρας της Νίνου στη Σμύρνη, μπροστά στα μάτια της οικογένειάς του στη διάρκεια της Καταστροφής. Η μάνα της μένει χήρα με τρία παιδιά - την Μαρίκα ακόμα στην κοιλιά - και καταφέρνει τελικά να φυγαδευτεί με καράβι στην Καλλονή στη Μυτιλήνη.

■«Το κράτος αγνοεί επιδεικτικά τον Πολιτισμό»■
-- Ο τρόπος της ανόδου και της πτώσης του καλλιτεχνικού άστρου αυτής της γυναίκας δημιούργησε τον «θρύλο» της Νίνου, μιας αγωνίστριας, με φοβερό πείσμα για ζωή, κόντρα στον ξεριζωμό, στην προσφυγιά και στον πόλεμο. Ποιο ήταν τελικά το καύσιμό της;
-- Η γυναίκα αυτή είχε μια σκληρή ζωή, δεν της χαρίστηκε απολύτως τίποτα. Από μικρό παιδί πάλεψε για όσα ήθελε και τα κέρδισε μεν, μα με τον δύσκολο τρόπο. Δεν δίστασε να χωρίσει και να πάρει το παιδί της και να φύγει, βρήκε τον τρόπο να επιβιώσει στην Κατοχή και άνθισε σε μια περίοδο ουσιαστικά «νεκρή» για όλους. Ανέβηκε στο πάλκο με το «έτσι θέλω» και διεκδίκησε θέση ανάμεσα σε καταξιωμένες τότε τραγουδίστριες και την κέρδισε! Είχε μια άσβεστη αγάπη για το τραγούδι και μια φιλοδοξία να γίνει μεγάλη και τρανή, αυτά πιστεύω ήταν τα καύσιμά της. Ζούσε και ανέπνεε για να τραγουδάει!
●-- Είσαι μια ξεχωριστή ερμηνεύτρια (και προσωπικά σε θεωρώ την καλύτερη ερμηνεύτρια των τραγουδιών της Νίνου), με σπουδαία «προίκα» ρεμπέτικων, σμυρναίικων και λαϊκών τραγουδιών, και τολμηρούς πειραματισμούς με μουσικούς απ' όλο τον κόσμο. Δεν λοξοδρόμησες ποτέ σε ευκολίες. Πού τη χρωστάς αυτήν την εντυπωσιακή συνέπεια στην καλή πλευρά του τραγουδιού;
-- Φέτος κλείνω τριάντα τρία χρόνια στα πάλκα! Είμαι από τους τυχερούς ανθρώπους που κατάλαβαν από νωρίς τι θέλουν να κάνουν και έτσι εστίασα σε αυτό. Το Ρεμπέτικο ήταν και είναι για μένα μονόδρομος! Εχω πλέον εξειδικευτεί και συνεχίζω τη μελέτη αφού βγαίνουν ακόμη στο φως διαμάντια στο είδος. Δεν λέω ότι δεν αγαπώ και δεν τραγουδώ άλλα είδη, μα η καρδιά μου είναι στο Ρεμπέτικο. Το τίμημα βέβαια είναι το οικονομικό, σε αυτό το ρεπερτόριο δεν υπάρχουν μεγάλα μεροκάματα όπως στις πίστες. Το ίδιο ισχύει και για τις δισκογραφικές δουλειές. Το βιβλίο για την Μαρίκα Νίνου ακολούθησε ένα cd επανεκτελέσεων. Πάντα αυτοχρηματοδοτούμενα και χωρίς βήμα στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Το cd αυτό παρουσιάζουμε σήμερα, 25 του Φλεβάρη, δύο μέρες μετά την επέτειο του θανάτου της, στις ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Για μένα αυτό το είδος δεν είναι απλά ένα ρεπερτόριο, είναι στάση ζωής. Γι' αυτό και επιλέγω να εμφανίζομαι σε μικρούς χώρους που είναι προσιτοί οικονομικά για όλους. Είμαι λαϊκή μουσικός και εμφανίζομαι σε λαϊκούς χώρους. Και με την έννοια λαϊκός, αναφέρομαι στον λαό!
●-- Πόσο επώδυνο είναι να εξελιχθεί σήμερα, αλλά κυρίως να επιβιώσει ένας εργαζόμενος στον Πολιτισμό;
-- Δυστυχώς το κράτος αγνοεί επιδεικτικά τον Πολιτισμό. Εχουμε χορτάσει δήθεν κουλτούρα και ακριβοπληρωμένες φιέστες ενώ υπάρχουν καλλιτέχνες, όχι μόνο στη μουσική, που παρουσιάζουν υπέροχο έργο χωρίς την παραμικρή βοήθεια από το κράτος. Τρανταχτό παράδειγμα το πρώτο ATHENS REBETIKO FESTIVAL που διοργανώσαμε 5 τρελοί πέρσι τον Οκτώβρη. Είπαμε «Θα το κάνουμε από την τσέπη μας κι ό,τι γίνει!». Ευτυχώς το αγκάλιασε ο κόσμος και βγήκαν τα έξοδα! Με την ίδια τρέλα ξεκινάμε να διοργανώσουμε και το δεύτερο φεστιβάλ, που θα γίνει τον Οκτώβρη του '25.

■«Να διεκδικήσουμε δίκαιη και ποιοτικότερη ζωή για όλους!»■
-- Ακούω συνεχώς τους μουσικούς να λένε πως έχουν γονατίσει οικονομικά και ψυχολογικά από την κρατική αδιαφορία και τα χαμηλά μεροκάματα. Σωστά;
-- Δυστυχώς, ναι... Ολη τη διάρκεια της πανδημίας παίρναμε ένα εξευτελιστικό επίδομα που δεν επαρκούσε ούτε για τα βασικά. Οι περισσότεροι συνάδελφοι έψαξαν και βρήκαν άλλη δουλειά για να τα βγάλουν πέρα. Ακούσαμε και το φοβερό «Ε, κάντε κι εσείς μια κανονική δουλειά». Μετά την πανδημία επιστρέψαμε με άδειες τσέπες, σε μαγαζιά με λιγότερες καρέκλες, λόγω των αποστάσεων που έπρεπε να κρατηθούν, οπότε μειώθηκαν και τα μεροκάματα. Οταν πέρασε η πανδημία, οι καρέκλες επέστρεψαν, αλλά τα μεροκάματα δεν επανήλθαν. Περιττό να πω για την ψυχολογία. Κάθε φορά, δε, που ζητάμε να ζήσουμε αξιοπρεπώς, με δωρεάν Υγεία, φθηνό φάρμακο, δωρεάν Παιδεία, απαντούν ότι δεν υπάρχουν «λεφτόδεντρα». Οταν όμως για τις τράπεζες ή για τους εφοπλιστές αναβάλλουν την πληρωμή του φόρου, τότε βρίσκονται μια χαρά.

■Οταν το κράτος δεν απουσιάζει, τότε είναι εναντίον μας!■
-- Ποια πιστεύεις πως είναι η θέση της μουσικής παιδείας στην ελληνική κοινωνία και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα; Ποια είναι η συμπεριφορά του κράτους στην ικανοποίηση της ανάγκης των νέων για μουσικές γνώσεις και γενικότερη καλλιτεχνική αγωγή;
-- Η μουσική είναι θεραπεία και συντροφιά, διευρύνει τους ορίζοντες και ανοίγει το μυαλό, είναι η παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας! Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία όπως τα Μαθηματικά και η Γλώσσα. Οι αστικές κυβερνήσεις υποτιμούν τη δύναμη της Τέχνης και της μουσικής, εκτός από τις περιπτώσεις που εξυπηρετούν δικούς τους ανθρώπους. Οσο για τα παιδιά μας, έχουν ελάχιστη επαφή με τη μουσική στο σχολείο και πολλές φορές αμφίβολης ποιότητας. Το ίδιο και τα ΜΜΕ, που μας πουλάνε ...σκουπίδια και κάνουν συνεχώς πλύση εγκεφάλου. Πόσες εκπομπές υπάρχουν στην τηλεόραση που να προβάλλουν το γνήσιο λαϊκό και παραδοσιακό μας τραγούδι; Στο ραδιόφωνο κυριαρχεί η «λίστα» και για να μπεις σε αυτήν, πρέπει να πληρώσεις. Με δυο λόγια, μας έχουν φιμώσει...
●-- Θα τα καταφέρουμε λες - και πώς; - να βγούμε από τα αδιέξοδα της πολιτικής που απαξιώνει τον Πολιτισμό και εξευτελίζει τους εργαζόμενους σ' αυτόν;
-- Εγώ είμαι φύσει αισιόδοξη και θέλω να είμαι από αυτούς που θα προσπαθήσουν να αλλάξουν αυτήν την κατάσταση. Θα συνεχίσω να πρεσβεύω αυτό το υπέροχο μουσικό είδος, να το ταξιδεύω και να το διαλαλώ! Πρέπει, όμως, να αντισταθούμε, να οργανώσουμε τις διεκδικήσεις μας και να αντιπαρατεθούμε με τις πολιτικές αυτές και τα συμφέροντα που υπηρετούν.
Πρέπει όλοι μαζί να αλλάξουμε τα δεδομένα από τη ρίζα, να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα και να παλέψουμε για μια δίκαιη και ποιοτικότερη ζωή για όλους!
Ο κυκεώνας αυτού του συστήματος στο οποίο ζούμε, πρέπει να αλλάξει άμεσα!

Η Semina Digeni είναι με τον Thymios Kalamoukis #1η_το_2025_στον_Ριζοσπάστη

 

Ο Thymios Kalamoukis επιτέλους σπάει τη σιωπή του!

Ο χρήστης Semina Digeni είναι με το χρήστη Thymios Kalamoukis. · 

Η πρώτη συν/ξη που κάνω το 2025 στον Ριζοσπάστη είναι με τον Θύμιο Καλαμούκη. Τίτλος: "Στο ΚΚΕ έχω εμπιστευτεί την καρδιά μου"

***Σύμφωνα με το λεξικό, «Ελληνοφρένεια» σημαίνει «χαρακτηριστική ελληνική σχιζοφρένεια, ίσως και με την ευρύτερη έννοια η τρέλα και το χάος». Σύμφωνα με τους δημιουργούς της ομώνυμης - μακροβιότερης και δημοφιλέστερης - εκπομπής του ελληνικού ραδιοφώνου, «η Ελληνοφρένεια είναι νόσος που παρατηρείται κυρίως σε Ελληνες. Συνήθως τα άτομα με Ελληνοφρένεια έχουν πολιτικές ψευδαισθήσεις, παρανοϊκές ιδέες και αποδιοργανωμένη ομιλία και σκέψη, γεγονός που τους δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην κοινωνικοπολιτική τους αλληλεπίδραση. Είναι κληρονομική νόσος και γιατρεύεται μόνο με εντατική μελέτη της Ιστορίας».

●Εμείς σήμερα δίπλα σε αυτήν τη λέξη βάζουμε το όνομα του Θύμιου Καλαμούκη. Ενός ευφυούς δημιουργού, με απίστευτο ταλέντο στην αποδόμηση και στην ανελέητη σάτιρα κυβερνήσεων, μεγαλοπαραγόντων, τηλεμαϊντανών, φαιδρών σωτήρων, όποιων κατέχουν εξουσία και έχουν δημόσιο λόγο.

Το 2025 λοιπόν ξεκινάει με μια απολαυστική συνέντευξη του αντιστάρ - μετρ της καθημερινής εύστοχης - καυστικής ραδιοφωνικής σάτιρας, με πρωταγωνιστές τους «διαμορφωτές» της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας.

*****

●-- Σε έναν μήνα η «Ελληνοφρένεια» γίνεται 26 χρόνων. Ξεκίνησε ως ένθετο σε πρωινή ζώνη και έφτασε να γίνει αγαπημένη εμμονή μας. Ποια εμμονή σας αγαπάτε περισσότερο ο Αποστόλης Μπαρμπαγιάννης και εσύ;

-- Αγαπημένη μας εμμονή είναι η προσπάθεια γελοίων ανθρώπων να μας πείσουν ότι είναι σοβαροί. Το συναντάμε κυρίως σε πολιτικούς, αλλά και σε άλλους χώρους (καλλιτέχνες, δημοσιογράφους κ.λπ.). Το βλέπουμε καθημερινά σε τηλεοπτικά πάνελ αλλά και στη Βουλή. Κενοί άνθρωποι, χωρίς άποψη και νόημα ύπαρξης, να καμώνονται τους σημαντικούς επειδή έτυχε ένας πρωθυπουργός να τους διορίσει σε μια σημαντική θέση. Κωμωδία. Πολλούς από αυτούς τους ξέρουμε και προσωπικά, όποτε βλέποντάς τους η κωμωδία γίνεται ξεκαρδιστική. Και σε αυτήν την κατηγορία, όχι, δεν ανήκει ο Αδωνις ή τα υπόλοιπα πρώτα ονόματα της «διασκέδασης», όπως πολλοί θα σκεφτήκατε. Εμμονή έχουμε με αυτούς που συστήνονται ως σοβαροί ενώ ξέρουμε ότι είναι γελοίοι, όχι με το αντίθετο.

●-- Το 2024 για ποιο γελοίο θέμα - θέαμα - πρόσωπο θα το θυμάσαι;

-- Το πιο γελοίο, νομίζω, ήταν το τελευταίο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί που ο Αντώναρος (!) ως αριστερός έπαιζε μπουνιές με τους «συντρόφους» του, εκεί που δάκρυσε η Τζάκρη γιατί την απέκλεισαν. Εκεί που όλοι αυτοί οι αναθεωρητές, που χρόνια τώρα κατηγορούν το ΚΚΕ ως αντιδημοκρατικό κόμμα, πέταξαν έξω τον Κασσελάκη, γιατί αν κατέβαινε θα έβγαινε. Εκεί που κλείδωσαν στον εξώστη του σκυλάδικου τους μισούς συνέδρους, χωρίς να μπορούν να πάρουν μέρος στη διαδικασία. Ολο αυτό, νομίζω, ήταν η πιο διασκεδαστική στιγμή του 2024, αντάξια κατάληξη ενός φαιδρού κόμματος, που δέχτηκε να παίξει τον βρώμικο ρόλο από το 2015 και μετά.

■«Θράσος, αναισθησία και έπαρση στη συγκάλυψη των Τεμπών»

-- Και το πιο αποκαρδιωτικό, που δεν ξεχνιέται;

-- Το πιο αποκαρδιωτικό θέαμα ήταν ο τρόπος που τα κυβερνητικά στελέχη αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν τους συγγενείς των θυμάτων από το έγκλημα στα Τέμπη. Με πόση ευκολία λένε, σε γονείς που τους σκοτώσανε τα παιδιά τους, παχιά λόγια. Οπως όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης μέσα στη Βουλή γύρισε προς τα έδρανα των συγγενών και τους είπε: «Σας κοιτώ στα μάτια και σας λέω την αλήθεια: Ουδέποτε δόθηκε εντολή συγκάλυψης. Και αυτήν την αλήθεια δεν μπορείτε να την αμφισβητήσετε». Πόσο θράσος, πόση αναισθησία, πόση έπαρση πρέπει να έχεις για να ζητάς από αυτούς τους γονείς να μην αμφισβητούν τα όσα ισχυρίζεται ο ίδιος (!), όταν όλοι βλέπουμε τη συγκάλυψη που επιχειρούν με πάμπολλους τρόπους.

●-- Αναρωτιέμαι τι είναι πιο δελεαστικό για σένα: Ο σαρκασμός των καθημερινών καταστάσεων, η φαιδρότητα των πρωταγωνιστών της εξουσίας ή η ανάδειξη των ευθυνών του λαού στην επιλογή κυβερνήσεων και προσώπων;

-- Ολα τα παραπάνω. Επειδή όμως κλείνουμε ήδη τα 26, αυτό που πάντα αλλά και σήμερα με εντυπωσιάζει είναι το κριτήριο του λαού. Η αισθητική του, ο αυτοσεβασμός του, η μη γνώση των σημερινών καταστάσεων, η μη συνειδητοποίησή του (μέσα εδώ και η ταξική συνειδητοποίηση), η ασθενής μνήμη του, και κυρίως «η αγάπη για τα παιδιά του». Πόσες φορές ακούμε τη φράση «αγαπάμε τα παιδιά μας και θέλουμε να τους παραδώσουμε μια καλύτερη χώρα»; Συγγνώμη, αλλά αν αγαπάς τα παιδιά σου δεν επιλέγεις Νέα Δημοκρατία. Δεν επιλέγεις ΣΥΡΙΖΑ το 2015, δεν επιλέγεις αυτούς που πάνω απ' όλα βάζουν τις τράπεζες και αν χρειαστεί θα ξεπουλήσουν ίσως και τα παιδιά σου στο μέλλον. 'Η δεν βλέπουν την απάτη ή δεν τους ενδιαφέρει. Ολο αυτό είναι δελεαστικό αντικείμενο μελέτης.

●-- Ποιος σας δίνει τη μεγαλύτερη έμπνευση στη Βουλή και γιατί; Ποιος ή ποια δεν αντέχεται και ποιον ή ποια δεν χορταίνετε να παρακολουθείτε;

-- Εμπνευση μας δίνουν οι ομιλίες του Αλέξη Τσίπρα για τα φλέγοντα θέματα της καθημερινότητας των πολιτών. Ως πρώην πρωθυπουργός, έχει τη γνώση και την εμπειρία, την οποία μεταλαμπαδεύει σε κάθε του ομιλία στο Κοινοβούλ... Τι εννοείς δεν έχει μιλήσει στη Βουλή; Πρώην πρωθυπουργός και δεν έχει μιλήσει; Είναι στη φαντασία μας; Και εμείς τότε από πού παίρνουμε έμπνευση; Από τη φαντασία μας; Τέλος πάντων. Για να το λέτε, μάλλον θα έχετε δίκιο.

Πάντως είναι εντυπωσιακό που πρώην πρωθυπουργοί - Καραμανλής, Σημίτης, Τσίπρας - δεν έχουν μιλήσει στη Βουλή για τα θέματα που διαχειρίστηκαν. Θέλουν να σηματοδοτήσουν μια σοβαρότητα γύρω από το όνομά τους, και νομίζουν ότι με τη σιωπή ή με στοχευμένες τοποθετήσεις θα το καταφέρουν - άλλη μια γελοιότητα του καιρού μας.

■«Σαβούρα, ψευτιά και συγκεκαλυμμένη εκπόρνευση στην τηλεόραση»

-- Στην τηλεόραση; Υπάρχουν κάποιοι που θα 'πρεπε επιτέλους να ξεκουραστούν; 'Η να αλλάξουν επάγγελμα; Και ποιο;

-- Αν κάποιος πρέπει να αλλάξει επάγγελμα, είναι ο τηλεθεατής, γιατί πια το να είσαι τηλεθεατής είναι επάγγελμα με βαρέα και ανθυγιεινά... Νομίζω οι άνθρωποι της τηλεόρασης είναι φτιαγμένοι μόνο γι' αυτήν τη δουλειά. Λάτρεις της επιφάνειας, της φτήνιας, γεμάτοι σκουπίδια στο μυαλό που ψάχνουν τρόπους να τα πολλαπλασιάσουν. Προφανώς γίνονται και καλές δουλειές, αλλά αυτές δεν δίνουν τον τόνο. Τα στελέχη των καναλιών, με τις αποφάσεις που λαμβάνουν, αποδεικνύουν ότι ο καθένας μπορεί να κάνει αυτήν τη δουλειά, αρκεί να μπορεί να αντιληφθεί τη σαβούρα, την ψευτιά και τη συγκεκαλυμμένη εκπόρνευση. Αρα, ναι, μπορεί κάποιοι να αλλάξουν δουλειά, μεταφέροντας τον πάτο οπουδήποτε αλλού.

●-- Μέσα στη γενική μαυρίλα και τη δυστοπία, πόσο δύσκολο είναι να κάνεις χιούμορ και να αποδομείς τη σοβαροφάνεια; Η καθημερινή επαφή με τον κόσμο στην «Ωρα του λαού» τι διδάσκει;

-- Το μόνο εύκολο! Εύκολο με την έννοια ότι δεν χρειάζεται να προσπαθήσεις. Βγαίνει αυτόματα, σαν αντιβιοτικό. Και δεν βγαίνει μόνο σε εμάς, αλλά και στον κόσμο. Και είναι και λογικό. Με ποιον άλλο τρόπο θα αντιμετωπίσεις όσα πολύπλοκα και πολυδιάστατα συμβαίνουν; Το ρίχνεις στην πλάκα, ώστε να κερδίσεις και τον απαραίτητο χρόνο για να το επεξεργαστείς. Η «Ωρα του λαού» αυτό διδάσκει. Είναι ανάγκη η αποδόμηση όλου αυτού που συμβαίνει. Αρκεί να μη μένουμε μόνο σε αυτό. Με το χιούμορ, το βρίσιμο, το κράξιμο, δεν αλλάζουν καταστάσεις, απλά αποδομούνται. Χρήσιμο, αλλά όχι πάντα αναγκαίο.

●-- Ποια θεωρείς ανταγωνιστική σας εκπομπή; Η «Ελληνική Αγωγή», του Αδωνι Γεωργιάδη, σας ...φοβίζει ίσως;

-- Ανταγωνιστικές εκπομπές έχουμε πολλές. Τα δελτία ειδήσεων, οι ενημερωτικές εκπομπές, πρωινές, βραδινές και απογευματινές. Μας κοντράρουν στα ίσια. Τι παραπάνω να πούμε εμείς, όταν σε δελτίο ειδήσεων ο κεντρικός παρουσιαστής παίρνει συνέντευξη από τον πρωθυπουργό ενώ ξέρουμε ότι είναι προσυνεννοημένα όλα; 'Η, τι παραπάνω να κάνουμε όταν ο Ευαγγελάτος με τα γραφιστικά του μπαίνει σε εντατικές νοσοκομείων, στο μάτι κυκλώνων ή πάνω σε άρμα μάχης στην Ουκρανία;

Οσο για την παραπομπή στην «Ελληνική Αγωγή», έχουμε να πούμε ότι κακώς την εντάσσεις στη χιουμοριστική ενότητα. Πρόκειται για ίδρυμα Πολιτισμού, Ιστορίας, Διανόησης, και ως τέτοιο εμείς το αντιμετωπίζουμε. Θα έπρεπε και εσείς.

●-- Ποιο αξιολογείς ως το σημαντικότερο παράσημό σας σε αυτήν τη δουλειά και ποια τη μεγαλύτερη γκάφα σας;

-- Το γεγονός ότι μπορούμε μέσα από τη χαραμάδα των ΜΜΕ να λέμε αυτά που λέμε και να δείχνουμε και στον κόσμο τι μπορεί να κάνει αν πάψει να συμβιβάζεται με τη χαραμάδα...

Γκάφα δεν έχουμε κάνει (ακόμα).

●-- Τις τελευταίες δεκαετίες, όλες οι κυβερνήσεις φροντίζουν ώστε οι συνθήκες της ζωής μας να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Πιστεύεις ότι η συνεχής υπενθύμισή σας, της υποχρέωσής μας να φέρουμε τα πάνω κάτω για το καλύτερο που μας αξίζει, πιάνει τόπο;

-- Θα το δείξει η νεκροψία. Με απασχολεί και μένα αυτό. Αν έχει νόημα δηλαδή η συνεχής υπενθύμιση του καλύτερου που αξίζουμε. Η απάντηση που δίνουμε είναι απλή: Και τον ορίζοντα ξέρεις ότι ποτέ δεν θα τον φτάσεις, αλλά δεν παύεις ποτέ να τον κυνηγάς.

●-- Τι θέλεις να μη σε αιφνιδιάσει αυτήν τη νέα χρονιά; Οπως έχεις πει, το 2024 σε εξόργισε η υπερβολική δόση απροκάλυπτης προπαγάνδας από παντού, το απροσχημάτιστο «γλείψιμο» των κυβερνητικών παπαγάλων και ο χουντολαϊκισμός της καταστολής.

-- Μου αρέσουν οι αιφνιδιασμοί, οπότε θέλω να αιφνιδιαστώ. Και αυτό μας δίνει νόημα. Ενώ φαίνονται όλα προδιαγεγραμμένα, να ανατρέπονται. Αιφνιδιασμός ήταν η νίκη των εργατών στην COSCO και στην «e-food». Αιφνιδιασμός ήταν η εικόνα του Σταύρου Ξαρχάκου να διευθύνει μια παρέα παιδιών που έπαιζαν τη «Φραγκοσυριανή» στη Σύρο. Αιφνιδιασμός είναι όταν μαζεύεται τόσος κόσμος έξω από σπίτια που πλειστηριάζονται. Αιφνιδιασμός είναι που σε αυτήν την ευρωπαϊκή μαυρίλα υπάρχει Κομμουνιστικό Κόμμα. Το τελευταίο είναι αιφνιδιασμός και απόλαυση. Κυρίως όταν τους βλέπεις να σκυλιάζουν με όσα λέει και κάνει...

●-- Αν το ΚΚΕ ήταν ένας φίλος σου, τι θα του εμπιστευόσουν;

-- Θα σου πω ένα μυστικό. Στο ΚΚΕ έχω εμπιστευτεί την καρδιά μου.

Μάνος Ελευθερίου: Ό,τι Γράφει ο καθένας με τη Δυνατότητα που έχει, Ομορφαίνει τον Κόσμο.

Φάκελος: Ελληνική ποίηση [2018-2019]: Μάνος Ελευθερίου

«Μα τι χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς;» Φρήντριχ Χαίλντερλιν

Το Literature ανοίγει τον φάκελο Ελληνική Ποίηση 2018-2019 και εγκαινιάζει μια νέα σειρά συνεντεύξεων με τους πλέον καταξιωμένους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. 

Στο πλαίσιο αυτό θα φιλοξενηθούν οι απόψεις των σημαντικότερων Ελλήνων ποιητών της σημερινής εποχής με σκοπό να φανούν οι απόψεις των δημιουργών αναφορικά με το παρόν και το μέλλον της Ελληνικής ποίησης. 

Στόχος είναι επίσης να παρουσιαστεί το έργο, οι ιδέες αλλά και η προσωπικότητα των ανθρώπων εκείνων, οι οποίοι επιμένουν να λειτουργούν ποιητικά σε καιρούς τόσο «μίζερους», γράφοντας εκλεκτή ποίηση, στη γλώσσα του Ομήρου και συνεχίζοντας επάξια την αδιάλειπτη για 3000 χρόνια παρουσία της ποίησης στην Ελλάδα.
Επιμέλεια: Τέσυ Μπάιλα

Μας καλοδέχτηκε στο σπίτι του και μας υποδέχθηκε με μια χαρακτηριστική ευγένεια, εκείνη που τον διακρίνει σε κάθε του κίνηση. 

Σοβαρός, καλοντυμένος και προσηνής δεν κουράστηκε να απαντά στις ερωτήσεις μας με ευχάριστη διάθεση. 

Μας εκμυστηρεύτηκε τη μανιώδη σχέση του με το διάβασμα και μας μίλησε για τα 43000 βιβλία, τα οποία δώρισε πρόσφατα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Σύρου.

 Για τους μεγάλους ποιητές με τους οποίους γνωρίστηκε τον Ρίτσο, τον Σεφέρη τον Ελύτη, τον Λειβαδίτη, τον Αναγνωστάκη, τις φιλίες που ανέπτυξε μαζί τους. 

Μας μίλησε ακόμα για το πώς βλέπει τη νεότερη ποίηση στις μέρες μας και τους νέους ποιητές που του στέλνουν τα έργα τους. 

Ο λόγος για τον ποιητή, στιχουργό, επιμελητή εκδόσεων και μυθιστοριογράφο Μάνο Ελευθερίου, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου.  

Σε ηλικία 14 ετών η οικογένειά του ήρθε από τη Σύρο στην Αθήνα. Το 1960 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Νέο Ψυχικό. 

Η γνωριμία του με τον Άγγελο Τερζάκη το 1955 τον οδήγησε στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου όπου παρακολουθούσε ως ακροατής. 

Το 1956 γράφτηκε στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου. Το 1960 βρέθηκε στα Γιάννενα για να εκτελέσει την στρατιωτική του θητεία. Εκεί άρχισε να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. 

Σε ηλικία 24 ετών δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συνοικισμός. Εκεί έγραψε επίσης τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. 

Τον Οκτώβριο του 1963 άρχισε να εργάζεται στο «Reader’s Digest» όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, «Το διευθυντήριο», το 1964 και «Η σφαγή», το 1965 για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές. 

Το 1964 παρουσιάστηκε στην ελληνική δισκογραφία. 

Συνεργάστηκε με τον Χρήστο Λεοντή και τον Μίκη Θεοδωράκη, το 1967, μια συνεργασία που διακόπηκε όμως λόγω δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο «Θητεία». 

Έχει συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους σημαντικούς Έλληνες συνθέτες. 

Παράλληλα ασχολήθηκε με παραμύθια για παιδιά και επιμελήθηκε την έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο: Ενθύμιον Σύρας, Θέατρο στην Ερμούπολη, κ.ά. 

Το 1994 εκδόθηκε η πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο: «Ο Καιρός των Χρυσανθέμων», έργο το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. 

Για τη συνολική του προσφορά βραβεύτηκε το 2013 από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη. 

 Μπορεί η ποίηση να λειτουργήσει ως οδηγός επιβίωσης στις μέρες μας; 

 Όχι δεν το πιστεύω. 

Οδηγός για τη ζωή μας είναι το καθημερινό μας. Το ψωμί μας, όπως έλεγαν οι παλιότεροι. Αν έχεις και χρήματα να αγοράσεις και τυρί, είναι ό,τι πρέπει. Αλλά για να σώσει η ποίηση έναν άνθρωπο αποκλείεται. 

Βέβαια υπάρχουν εκείνοι οι άνθρωποι που είναι αφιερωμένοι στον θεό, οι απομονωμένοι σε σπηλιές και σκήτες στο Άγιο Όρος, οι οποίοι διαβάζουν τους μεγάλους ποιητές που έγραψαν ύμνους προς τον θεό. Διαβάζουν τον Δαυίδ, για παράδειγμα, απολυτίκια, κοντάκια, τέτοια εκπληκτικά κείμενα, τα οποία είναι πραγματικά ποίηση και ο καθένας απ’ αυτούς είναι δυο και τρεις ελύτηδες μαζί. Μάλιστα ακόμη και στη νεκρώσιμη ακολουθία ο πανούργος μελωδός, εκτός από τους στίχους έγραφε και τη μουσική μαζί και έχει χρησιμοποιήσει έναν στίχο του Πινδάρου, ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης. 

Αλλά και τελετές τις εκκλησίες είναι οργανωμένες σύμφωνα με το τυπικό της αρχαίας τραγωδίας. Έχουμε τον πρωταγωνιστή, έχουμε τον χορό που είναι οι ψάλτες, τον άγγελο που είναι ο διάκονος. 

Αυτά δεν είναι τυχαία και δεν είναι τυχαίο ότι οι χριστιανοί, έσπασαν με μανία τα περισσότερα αγάλματα της αρχαιότητας. 

Ο Πραξιτέλης δεν μπορεί να είχε κάνει μόνο τον Ερμή, για παράδειγμα, θα είχε κάνει περισσότερα έργα. Που είναι;

 Η εκδίκηση έφτασε σε βαθμό υστερίας όταν ακριβώς επάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού έχτισαν τις εκκλησίες τους, χρησιμοποιώντας το υλικό που ήταν χτισμένοι οι ναοί. 

 Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Ντίνα Σαρακηνού 

Πότε γράφει κανείς ποίηση; Όταν δονείται από το πάθος των συναισθημάτων ή όταν απομακρύνεται από αυτό και βλέπει καθαρότερα; 

Συμβαίνουν και τα δύο. 

Ή γράφεις κάτι εν θερμώ ή αφήνεις τον καιρό να περάσει και σου έρχεται μια έμπνευση. 

Υπάρχει κάτι που σε οδηγεί να γράψεις. Βέβαια αν αυτό που έγραψες αξίζει είναι μια άλλη ιστορία. Ύστερα δεν μπορείς να γράψεις κάτι από τη μια στιγμή την άλλη. 
Γράφεις ό,τι αισθάνεσαι και μετά από καιρό το ξαναπιάνεις και αν σου αρέσει το θέμα, τότε αποφασίζεις αν θα το συνεχίσεις, για να το τελειώσεις. Και αρχίζεις τη διόρθωση. Μια λέξη από πάνω, μια λέξη από κάτω, αλλάζεις τη σειρά των λέξεων, βρίσκεις άλλες λέξεις, ανοίγεις τα λεξικά, βρίσκεις μια λέξη που θέλεις, ύστερα αφαιρείς μερικούς στίχους, προσθέτεις άλλους, διαγράφεις εκείνους που έγραψες και ξαναρχίζεις από την αρχή. Δεν είναι εύκολη διαδικασία. 

Υπάρχουν ποιητές οι οποίοι έγραφαν μια κι έξω. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης μάς έλεγε ότι ελάχιστες λέξεις έχει αλλάξει από τη στιγμή που έγραψε ένα ποίημα. Το έγραφε εν θερμώ. 

Άλλοι δουλεύουν επί σειρά χρόνων ένα ποίημα. Έχουμε τον Καβάφη, για παράδειγμα. Το ποίημά του «Φωνές» γράφτηκε αρχικά στην καθαρεύουσα. Ύστερα από πάρα πολλά χρόνια, δεκαπέντε μου φαίνεται, ο Καβάφης το έπιασε και το ξαναδούλεψε και το έφερε στη δημοτική, αλλά έγινε ένα αριστούργημα βέβαια. 

«Ο καθείς και τα όπλα του», έλεγε ο Ελύτης. Τα δικά σας όπλα στην υπηρεσία της ποίησης ποια είναι; 

«Ο καθείς και τα όπλα του». 
Κάποτε μου ξέφυγε, χωρίς να το καταλάβω και κάνοντας μια ψευδομοιοκαταληξία το είπα: «Ο καθείς και τα κόλπα του» και το έμαθε ο Ελύτης και γελούσε και μου τηλεφώνησε και μου είπε: «είναι καταπληκτικό αυτό που είπες, γέλασα με την ψυχή μου» και το έγραψε και η Μάρω Δούκα.
 Επί της ουσίας όμως, δεν ξέρω πραγματικά πώς λειτουργεί όλο αυτό. Κάποια στιγμή έχω μια έμπνευση—να το πω χαρά;– και με οδηγεί στο να γράψω κάτι. Και επειδή γράφω πολλά είδη, το ένα με ξεκουράζει από το άλλο. Δεν κάθομαι δηλαδή στο τραπέζι και λέω τώρα θα γράψω ποίηση, δε μου έχει συμβεί ποτέ αυτό. Συνήθως διορθώνω και κάποτε είχα τη μανία και κρατούσα και τις διαδοχικές μορφές ενός ποιήματος για να δω πώς έφτασε στην οριστική του μορφή. Αλλά μετά διαπίστωσα ότι ήταν μάταιο επειδή μάζευα ατέλειωτα χαρτιά. Έτσι τα πέταξα και κράτησα την τελευταία μορφή. Αλλά δε γράφεις για να κλείσεις το μάτι στην αιωνιότητα ή στην αθανασία.
 Γράφεις έναν καημό που έχεις για ένα θέμα, μια αγάπη, οτιδήποτε. Από εκεί και πέρα αξίζει ο κόπος να δημοσιευθεί; 
Γιατί όταν δημοσιεύσεις κάτι είσαι εκτεθειμένος πια να σε παραλάβει η κριτική.
 Και μπορεί εσένα να σου αρέσει αυτό που έγραψες αλλά αξίζει να δημοσιευθεί; Το δίνεις τότε σε ορισμένους ανθρώπους να το κοιτάξουν και βεβαίως ο καθένας έχει τις δικές του αναστολές, τις δικές του παρατηρήσεις, προσπαθείς να το σουλουπώσεις καλύτερα, κάποιοι σου λένε καίριες παρατηρήσεις. 

Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Ντίνα Σαρακηνού 

Εσείς έχετε κάποιους ανθρώπους τους οποίους εμπιστεύεστε; 

 Έχω ορισμένους ανθρώπους που με βοηθάνε. 

Είναι ποιητές και οι ίδιοι; 

Ναι, είναι ποιητές. Ένα όνομα θα σας πω. Ο Στρατής Πασχάλης. Ξέρει την ποίηση, είναι και ο ίδιος ποιητής αλλά ξέρει και να διορθώνει, κάτι που είναι πολύ σημαντικό. 

 Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα

 Η δική σας καθημερινότητα τι περιλαμβάνει; 
Διαβάζω μανιακά. Κυρίως Ιστορία. 
Ο Γιώργος Ιωάννου έλεγε ότι διαβάζει Ιστορία και κλαίει. Και βεβαίως τους παλιούς συγγραφείς, τόσο τους Έλληνες όσο και τους ξένους, στους οποίους επανέρχομαι συνεχώς. 
Καταρχάς τους Γάλλους, τον Φλομπέρ, τον Μπαλζάκ, τους μεγάλους. Πρέπει κανείς να τους διαβάζει συνεχώς, γιατί ανακαλύπτει νέα πράγματα. Τον Ντοστογιέφσκι. Τον Τολστόι, ένα πηγάδι απύθμενο. Τον Τσέχωφ. Αλλά και νεότερους ποιητές
. Σε ανθολογίες για παράδειγμα όπου ο ανθολόγος έχει βρει τα καλύτερα και τα έχει συγκεντρώσει για να αντιπροσωπεύσει έναν ποιητή, βρίσκοντάς το καίριο και το ουσιώδες του ποιητή. 
Υπάρχουν νεότεροι ποιητές, οι οποίοι κάνουν θραύση. Ο Γιάννης ο Βαρβέρης, είναι σπουδαίος ποιητής, ο Γιάννης ο Κοντός, ο Βλαβιανός, ο Φωστιέρης και βεβαίως ο μέγας Νίκος Καρούζος, ο Θωμάς ο Γκόρπας, δεν είναι τυχαίοι ποιητές. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι θαυμάσιοι. Η Ρούκ είναι σπουδαία. 
Βεβαίως έχουμε και σπουδαίους μυθιστοριογράφους στη σύγχρονη γενιά. Ο Παπαμάρκος, ο Γιάννης ο Μακριδάκης, γροθιά στα μούτρα είναι ο Μακριδάκης. Η Μάρω Δούκα, η Ζυράννα Ζατέλη, η Καρυστιάνη, η Ρέα Γαλανάκη. 
Το σημαντικό είναι ότι ανανεώνονται από βιβλίο σε βιβλίο. Δε γράφουν με μανιέρα.

 Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα

Αν γράφατε εσείς σήμερα «γράμμα σε έναν νέο ποιητή» τι θα τον συμβουλεύατε να κάνει;
Δε θα μπορούσα να του γράψω. Είναι πάνω από τις δυνάμεις μου. Έχει γράψει βεβαίως ο Ρίλκε γράμμα σε έναν νέο ποιητή. Έχει μάλιστα μεταφραστεί το 1945, αν δεν κάνω λάθος από τον Μάριο Πλωρίτη.

 Δυο τρεις συμβουλές θα μπορούσα να του πω. Έρχεται εδώ ένας νέος ποιητής που τον θεωρώ σπουδαίο. Τάσος Θεοτόκης λέγεται, έβγαλε μάλιστα πρόσφατα το πρώτο του βιβλίο. 

Αλλά και τα νέα παιδιά που μου στέλνουν τα βιβλία τους γράφουν καίρια ποιήματα και γράφουν για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, όχι επειδή εισάγουν στην ποίηση νέο λεξιλόγιο αλλά και επειδή καταλαβαίνει κανείς ό,τι γίνεται σήμερα στην Ελλάδα. 

Εκτός από εκείνα τα μελίρρυτα ερωτικά ποιήματα βέβαια. Γιατί για να γράψεις ερωτική ποίηση πρέπει να είσαι σπουδαίος τεχνίτης, για να μη γίνει σαχλό. 

Υπάρχει ένα ερωτικό ποίημα του Καβάφη το «Εν τω μηνί Αθύρ». Νομίζω ότι τέτοιο ποίημα δε θα ξαναγραφτεί ποτέ. 

Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα 

Ο Βαλερύ έλεγε ότι: «ένα Ποίημα δεν τελειώνει ποτέ. Μόνο εγκαταλείπεται». Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; 

Έτσι είναι. Ουσιαστικά γράφεις πάντα ένα ποίημα με πολλές παραλλαγές.

Μάνος Ελευθερίου, Γιάννης Ρίτσος, Αγγελική Ελευθερίου 

 Η δική σας εμμονή ποια είναι;

Αυτό που λέει ο σοφός και «πανούργος» Σεφέρης: Το σώμα. Κυριολεκτικά και μη. 

Ο Σεφέρης έχει γράψει μέσα στο ημερολόγιό του ότι του είπε ο Έλιοτ πως ήταν τόσο έξυπνος ο Βαλερύ ώστε δεν είχε καμιά φιλοδοξία στη ζωή του. 

Και λέω τώρα εγώ: «Θεέ μου, εγώ που δεν έχω καμιά φιλοδοξία στη ζωή μου γιατί να μην είμαι και λίγο έξυπνος;» 

Ο Βαλερύ υπήρξε μια σπουδαία μορφή. Μου αρέσει πάρα πολύ. 

Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Ντίνα Σαρακηνού

Ο σύγχρονος αναγνώστης είναι ικανός να «ξεκλειδώσει» τα μυστικά της ποίησης ή έχει απομακρυνθεί τόσο πολύ απ’ αυτή επειδή έχει χάσει την παρθενικότητα των αισθήσεών του; 

Πιστεύω πως, ναι, μπορεί. Ο αναγνώστης έχει πιο πολλά μυστικά όμως. Αλλά έχει και τα αντικλείδια για να ξεκλειδώσει τα ποιήματα. 

Μάνος Ελευθερίου, φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα 

Διαβάζει σήμερα όσο πρέπει ο Έλληνας αναγνώστης ποίηση; 

Όχι. Είναι μετρημένο το αναγνωστικό κοινό της ποίησης. 

Περίπου 2000-3000. Υπάρχει βέβαια η Κική Δημουλά με μεγάλο αναγνωστικό κοινό, 8000-10000. Είναι και σπουδαία ποιήτρια, έγινε ακαδημαϊκός, έχει μια επιφάνεια τεράστια και ευτυχώς διαβάζεται.

Πόσο μεγάλη είναι η ευθύνη ενός σύγχρονου ποιητή που καλείται να γράψει σε μια γλώσσα στην οποία γράφεται ποίηση ανελλιπώς για 3000 χρόνια; 

Μα δε θα μπορούσε να σταματήσει. Όπως δε σταμάτησε η γλυπτική, η ζωγραφική, το θέατρο, το οποίο ανθίζει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολύ ωραίες παραστάσεις.

 Τελικά, κ. Ελευθερίου, χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς; 

Και βέβαια. Ό,τι γράφει ο καθένας με τη δυνατότητα που έχει, ομορφαίνει τον κόσμο. Δεν έχει σημασία αν γράψει το αριστούργημα του κόσμου. Τα αριστουργήματα είναι λίγα. Οι χαρές όμως είναι περισσότερες.

 Ντίνα Σαρακηνού, Μάνος Ελευθερίου, Τέσυ Μπάιλα

Μάνος Ελευθερίου, Τέσυ Μπάιλα 

Η κ. Μάνος Ελευθερίου, διαβάζει για το Literature.gr απόσπασμα από το ποιημά του με τίτλο: ”Το πλοίο Ναυκρατούσα” από την συλλογή ”Τα ομοιοκατάληκτα”, Εκδόσεις Μεταίχμιο 

www.literature.gr