,,..τέσσερις δεκαετίες μετά, οι απολογητές της δικτατορίας των συνταγματαρχών προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία, να την κόψουν και να τη ράψουν στα μέτρα τους. Πατούν πάνω στην άγνοια που έχουν οι νεότερες γενιές για την περίοδο και για να καρπωθούν την όποια αγανάκτηση έχει μερίδα των πολιτών ενάντια στο πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης. Άλλωστε πάντοτε η ιστορική άγνοια είναι αυτή που αποτελεί το λίπασμα για την πολιτική αφασία πάνω στην οποία πατά ο φασισμός για να γίνει πιο ελκυστικός. Τα επίσημα όμως στοιχεία διαψεύδουν παταγωδώς αυτές τις φαντασιώσεις.,,
ΣΚΑΝΔΑΛΑ,ΔΙΑΦΘΟΡΑ ΚΑΙ… ¨ΘΑΥΜΑΤΑ¨
Η αθέατη πλευρά της 7ετίας
Γράφει ο Θράσος Αβραάμ*
Πολλά έχουν γραφτεί για τα οικονομικά σκάνδαλα της Χούντας αλλά και για τα έργα και τις ημέρες των πραξικοπηματιών. Σ αυτό το άρθρο επιχειρώ μια σταχυολόγηση αυτής της αθέατης πλευράς της 7ετίας.
Ας δούμε τα στοιχεία που μαρτυρούν την ιστορική αλήθεια γι’ αυτή την περίοδο.
Καταρχήν με την εγκαθίδρυση του πραξικοπήματος τo πρώτο πράγμα που φρόντισαν να κάνουν οι χουντικοί, ήταν να αυξήσουν τα δικά τους εισοδήματα. Με τον Αναγκαστικό Νόμο 5 του 1967, ο μισθός του πρωθυπουργού υπερδιπλασιάστηκε, από 23.600 σε 45.000 δρχ., των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκε από 22.400 σε 35.000 δρχ., ενώ θεσπίστηκαν – για πρώτη φορά – ημερήσια «εκτός έδρας» 1.000 και 850 δρχ. αντίστοιχα.
Δεν τους έφτανε όμως η αύξηση των μισθών τους έπρεπε να εξασφαλίσουν και σπίτια. Έτσι το 1970 οι δικτάτορες θεσμοθέτησαν τη στεγαστική αποκατάσταση «αξιωματικών διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον» στο πραξικόπημα.
Επίσης θέσπισαν και τον δικό τους Νόμο ¨περί ευθύνης Υπουργών¨ με σκοπό να εξασφαλίσουν μελλοντική ασυλία. Συγκεκριμένα ο Ν.Δ. 802 της 30.12.1970 περιείχε μια μεταβατική διάταξη (§ 48) βάσει της οποίας δίωξη υπουργού ή υφυπουργού της χούντας μπορούσε να γίνει μόνο με απόφαση των… συναδέλφων τους. Επιπλέον, όλα τα «εγκλήματα δια τα οποία δεν ησκήθη ποινική δίωξις μέχρι της ημέρας συγκλήσεως» της μελλοντικής Βουλής, θεωρούνταν αυτομάτως παραγεγραμμένα!
(Παπαδόπουλος με Τομ Πάπας)
Οι τερατώδεις συμβάσεις
Στις 15 Μαΐου 1967 η χούντα ανέθεσε στην αμερικανική εταιρεία Litton την παροχή «υπηρεσιών οργανώσεως και διεκπεραιώσεως της οικονομικής αναπτύξεως», στην Κρήτη και τη Δ. Πελοπόννησο. Είχε προταθεί το 1966 απ’ την κυβέρνηση των αποστατών (κυρίως τον Μητσοτάκη), αλλά η Βουλή δεν τόλμησε να την ψηφίσει. Η Litton θα εισέπραττε όλα τα έξοδα που έκανε “βοηθώντας” το δημόσιο (συν κέρδος 11% και προμήθεια 2% επί των κεφαλαίων ή των δανείων που θα έφερνε, θεωρητικού ύψους 800.000.000 δολαρίων). Ως “προκαταβολή”, το δημόσιο της κατέβαλε 1.200.000 δολάρια. Η Litton δεν προσέλκυε επενδυτές, δήλωνε όμως έξοδα και πληρωνόταν από το ελληνικό κράτος!
Τελικά η σύμβαση λύθηκε στις 15.10.69, με καταβολή από το κράτος των δαπανών της εταιρείας -συν 11%- ακόμη και κατά την ...«περίοδο τερματισμού» (ΦΕΚ 1969/Α/268).
Τεράστια ζημιά για το δημόσιο ήταν και η σύμβαση για την κατασκευή της Εγνατίας, που ο Μακαρέζος υπέγραψε με τον αμερικανό εργολάβο Ρόμπερτ Μακντόναλντ (ΦΕΚ 1969/Α/15). Το δημόσιο έβαζε 45 απ’ τα 150 εκατομμύρια δολάρια του έργου, διευκόλυνε τον ¨επενδυτή¨ με ομόλογα 80.000.000 κι εγγυόταν για τα δάνειά του. Το έργο θα γινόταν από έλληνες υπεργολάβους, ενώ ο ανάδοχος θα φρόντιζε απλώς για μελέτες και δάνεια, εισπράττοντας αμοιβή 14% επί των εξόδων.
«Εάν κατά την διάρκειαν της μελέτης ήθελεν διαπιστωθή» από τον ίδιο πως 150 εκατομμύρια δεν αρκούν, μπορούσε είτε να ψάξει γι’ άλλα είτε απλά να «θεωρηθή εκτελέσας την σύμβασιν άμα τη συμπληρώσει της κατασκευής τμήματος της οδού, ούτινος η αξία ανέρχεται εις δολλ. ΗΠΑ 150.000.000» (άρθρο 1§4). Τελικά, δε βρήκε ούτε τα προβλεπόμενα κι έφυγε αφού όμως προηγουμένως είχε τσεπώσει 4,5 εκατ. δολάρια συν 33,4 εκατ. σε ομόλογα ελληνικού Δημοσίου. Η ζημιά για το ελληνικό δημόσιο ανήλθε στα 1 ½ δις δρχ.
Το 1968 η χούντα έκανε μεγάλο δώρο στον ελληνοαμερικανό επιχειρηματία Τομ Πάππας, δίνοντας άδεια για τα εργοστάσια εμφιάλωσης της Κόκα Κόλα. Άδεια που είχαν αρνηθεί οι προδικτατορικές κυβερνήσεις, θεωρώντας το συγκεκριμένο σχέδιο του επιχειρηματία άκρως ανταγωνιστικό προς την εγχώρια παραγωγή αναψυκτικών. Το 1972 οι συνταγματάρχες απάλλαξαν τον Πάπας από τις αντισταθμιστικές υποχρεώσεις για έξι αγροτοβιομηχανικές μονάδες σε διάφορες περιοχές της χώρας(ΦΕΚ 1972/Α/72).
Ο Πάππας ήταν και ο μεσολαβητής της χρηματοδότησης της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον από την ελληνική χούντα το 1968. Συγκεκριμένα όπως αποκάλυψε ο έλληνας δημοσιογράφος Ηλίας Δημητρακόπουλος, που ζούσε στην Ουάσινγκτον, η χούντα ενίσχυσε το ταμείο της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον με 549.000 δολάρια. Τα χρήματα αυτά κατ εντολή Παπαδόπουλου και με μοχλό το Ρουφογάλη δόθηκαν προς τον Τζον Μίτσελ, υπεύθυνο της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον.
Το ¨οικονομικό θαύμα¨
Πάρα τα όσο θρυλούνται και στον οικονομικό τομέα οι πραξικοπηματίες ξεχαρβάλωσαν όλους τους οικονομικούς δείκτες, αποσάθρωσαν της εγχώρια παραγωγής με βάρη στο λαό και μια πλασματική ανάπτυξη που πίσω της έκρυβε αθρόες εισαγωγές, επιμήκυνση πιστώσεων και τεχνητή κυκλοφορία χρήματος, που προέκυπτε από αναγκαστικό δανεισμό κι άλλες τέτοιες υψηλού επιπέδου δημοσιονομικές αλχημείες.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της περιόδου, το δημόσιο χρέος από 32 δισ. δραχμές το 1966 εκτινάχτηκε στα 87,5 δισεκατομμύρια δραχμές τον Ιανουάριο του 1973 ενώ το 1974 απογειώθηκε στα 114 δισ. δραχμές.
Δηλαδή το δημόσιο χρέος υπερτριπλασιάστηκε!
Το επίτευγμα της χούντας ήταν τέτοιο που δεν μπορούσε να κρυφτεί ούτε επί των ημερών της.
Στο «Βήµα» της 20/10/1973, καταγράφεται ότι στην εξαετία της δικτατορίας το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε όσο δεν είχε αυξηθεί από την γέννηση του ελληνικού κράτους το 1821! Σε έξι χρόνια οι χουντικοί έκαναν το χρέος 1,5 φορά µεγαλύτερο απ’ όσο είχε αυξηθεί σε διάστηµα 145 χρόνων!
Το εμπορικό έλλειμμα το 1973 έγινε τέσσερις και πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτό του 1968. Παρά τη λογοκρισία που ασκείτο στον Τύπο, ήταν τέτοια η κατρακύλα που δεν κρυβόταν με τίποτα: «Η δεύτερη µεγάλη θυσία της ελληνικής οικονοµίας κατά την περίοδο αυτήν (έγραφε το «Βήμα» στο ίδιο άρθρο) υπήρξε η θεαµατική διόγκωση του εµπορικού ισοζυγίου. Το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου από 745 εκατ. δολάρια προβλέπεται ότι θα φτάσει τελικά το τέλος του 1973 τα 2.600 εκατ. δολάρια, δηλαδή περίπου θα τετραπλασιασθεί».
Στην Ελλάδα, που 1961-71 είχε το χαμηλότερο ποσοστό πληθωρισμού μεταξύ όλων των χωρών του ΟΟΣΑ (2,2%), ο δείκτης καταναλωτικών τιμών αυξήθηκε κατά 15,3% από το 1972 έως το 1973 και κατά 37,8% από τον Απρίλη του 1973 μέχρι τον Απρίλη του επόμενου έτους, και μάλιστα σε τομείς όπως τα είδη πρώτης ανάγκης και η υγεία.
Το 1973 το ποσοστό του πληθωρισμού είχε επιφέρει μειώσεις των πραγματικών μισθών κατά 4%.
Με λίγα λόγια επί χούντας οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι. Οι προσωπικές καταθέσεις μειώθηκαν ως αποτέλεσμα της οικονομικής δυσχέρειας των λαϊκών στρωμάτων από 34,2 δισεκατομμύρια δραχμές το 1972 σε 19,6 δισεκατομμύρια δραχμές το 1973.
Στον αγροτικό τομέα, όπου απασχολείτο το 44% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, αντί της πενταετούς πρόβλεψης του καθεστώτος για ανάπτυξη 5,2%, η αγροτική οικονομία αναπτύχθηκε κατά μόλις 1,8% στην περίοδο 1967 - 1974, σε αντίθεση με το 4,2% κατά την περίοδο 1963 - 1966.
Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων μειώθηκαν από το 63% του συνόλου των εξαγωγών το 1968 στο 48% το 1972.
Το αποτέλεσμα ήταν το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδημα να πέσει από το 55% στο 43% του μέσου κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος .
Οι φόροι που επιβάρυναν τον ελληνικό λαό ανέρχονταν στο 91% επί του συνόλου των φορολογικών εσόδων του καθεστώτος τα οποία αυξάνονταν σταθερά. Τα φορολογικά έσοδα από 27,4% του ΑΕΠ το 1966, επί συνταγματαρχών και μέχρι το 1972 αυξήθηκαν στο 29,2%. Αυτά για τα λαϊκά στρώματα.
Από την άλλη oi φόροι επί των επιχειρήσεων μειώθηκαν κατά 10,9% την περίοδο 1972 – 73.Η φορολογική μεταρρύθμιση του 1968 μετέφερε το φορολογικό φορτίο στους ώμους των εργαζομένων με τις μεγάλες επιχειρήσεις να απολαμβάνουν μεγαλύτερα φορολογικά προνόμια. Αποτελέσμα ήταν οι φοροαπαλλαγές 464 μεγάλων επιχειρήσεων το 1971 ήταν κατά τρεις φορές υψηλότερες από τους φόρους που οι ίδιες εταιρείες είχαν καταβάλει!
Τα φορολογικά έσοδα από τις ναυτιλιακές εταιρείες μειώθηκαν από 109 εκατομμύρια δραχμές το 1968 σε 29 εκατομμύρια το 1972 (μείωση 73%!),περίοδος κατά την οποία ο ελληνικός στόλος αυξήθηκε κατά 16,7 εκατομμύρια τόνους.
Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά οχτώ φορές, μεταξύ του 1967 και 1972.
Το ισοζύγιο πληρωμών από μέσο πλεόνασμα 14,6 εκατ. δολαρίων την περίοδο 1960 - 66, εμφάνισε μέσο έλλειμμα την περίοδο 1967-73 ύψους 117 εκατομμυρίων δολαρίων.
Μ ένα εργατικό δυναμικό φτηνό και φιμωμένο έχουμε απαλλαγές από δασμούς και πακτωλός επιχορηγήσεων (Νόμοι 89/1967 και 378/1968) σε εργολάβους, βιομήχανους, μεγαλεμπόρους, μεγαλοξενοδόχους με επιβολή 300 ειδικών μέτρων παροχής πλήρους ελευθερίας στο εγχώριο και ξένο κεφάλαιο να κερδοσκοπεί χωρίς κανέναν έλεγχο.
Το «Τάμα του Έθνους»
Αποτελεί ίσως ένα από τα πλέον εμβληματικά σκάνδαλα της χούντας καθώς πρόκειται για έναν συνδυασμό θρησκευτικής εκμετάλλευσης με τη μεγαλομανία του δικτάτορα αλλά και το ξάφρισμα υπέρογκων δημόσιων κονδυλίων.
Στις 14 Δεκεμβρίου 1968 ο Παπαδόπουλος εξήγγειλε την ανέγερση ενός μνημειώδους ναού του Σωτήρος στα Τουρκοβούνια ως εκπλήρωση, υποτίθεται, της σχετικής υπόσχεσης της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης του 1829 προς το Θεό σε περίπτωση απελευθέρωσης της Ελλάδας.
Για την επίβλεψή του έργου συστήθηκε το Μάιο του 1969 μια Ανώτατη Επιτροπή με πρόεδρο τον ίδιο τον πρωθυπουργό Γ. Παπαδόπουλο και μέλη τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, τους υπουργούς Εσωτερικών Στ. Παττακό, Συντονισμού Ν. Μακαρέζο, Παιδείας Θ. Παπακωνσταντίνου, Δημ. Έργων Κ. Παπαδημητρίου και τον υφυπουργό Προεδρίας Κ. Βοβολίνη.
Τον Ιούνιο του 1969 ανακοινώθηκε η σύσταση Ειδικού Ταμείου για την οικονομική διαχείριση του “τάματος“.
Σύμφωνα με τον τελικό απολογισμό του που δημοσιεύθηκε μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου («Εστία» 19.1.1974), σ’ αυτό είχαν εισρεύσει 453,3 εκατομμύρια δρχ., εκ των οποίων είχαν εξαφανιστεί τα 406 εκατομμύρια!
Όλα απαλλοτριώσεις, προπαρασκευαστικά έργα, μελέτες, εργασίες διοικήσεως και λειτουργικά. Από τα 453,3 εκατομμύρια τα 230 ήταν δάνεια.
Τα 180 προήλθαν από εισφορές και δωρεές, τμήμα των οποίων κάλυψαν φορείς του Δημοσίου – π.χ. η Αγροτική Τράπεζα έδωσε 10 εκατομμύρια.
Τα υπόλοιπα 43,3 εκατομμύρια ήταν επιχορήγηση από τον τακτικό προϋπολογισμό.Κανένας μέχρι σήμερα δεν γνωρίζει πόσοι πραξικοπηματίες μαζί με ευνοούμενούς τους έλαβαν μέρος σε αυτό το τρομακτικών διαστάσεων φαγοπότι. Την επίβλεψη πάντως, όπως προανέφερα, την είχε σύσσωμη η αφρόκρεμα του καθεστώτος.
Τα «μαύρα« κρέατα
Είναι το μόνο σκάνδαλο που δικάστηκε επί χούντας και αφορούσε τη χούντα, για λόγους που είχαν να κάνουν με την νομιμοποίηση της ανατροπής του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη.
Τι ακριβώς είχε συμβεί; Πρόκειται για κρέατα της Αργεντινής που έμεινα αδιάθετα και μαύριζαν.
Η γραπτή εντολή του Παττακού, στις 21 Σεπτεμβρίου 1972 έλεγε να «διατεθούν το ταχύτερον εις την κατανάλωσιν» τα κρέατα. Μεγαλέμποροι είχαν δωροδοκήσει αξιωματούχους του καθεστώτος, για να αποκτήσουν μονοπωλιακά προνόμια στην εισαγωγή κρέατος.
Μάλιστα για να προωθηθούν στην αγορά τα προβληματικά κρέατα, απαγορεύτηκε για κάποιο διάστημα η διάθεση των ντόπιων.
Μολονότι, υπήρχε γραπτή εντολή Παττακού, την πλήρωσε μόνο ο υφυπουργός Εμπορίου Μιχαήλ Μπαλόπουλος που καταδικάστηκε τον Ιούνιο του ’74 σε ποινή φυλάκισης 3,5 ετών.
Όλα στους ¨ημετέρους¨
Δεν είχε συμπληρωθεί ούτε ένας χρόνος από το πραξικόπημα και ο εκδότης της εφημερίδας Ελεύθερος Κόσμος κεντρικός προπαγανδιστής της χούντας, Σάββας Κωνσταντόπουλος εξομολογείται γραπτά στον παλιό του πάτρωνα Κωνσταντίνο Καραμανλή:
«Λυπούμαι, διότι είμαι υποχρεωμένος να μνημονεύσω και ένα άλλο εκτάκτως λυπηρόν φαινόμενον. Ενεφανίσθη και αναπτύσσεται μία νέο-φαυλοκρατία (ατομικά ρουσφέτια, προσωπικαί εξυπηρετήσεις, τακτοποιήσεις συγγενών, ατομική προβολή κοκ)» («Αρχείο Καραμανλή», τ.7ος, σ.50).Σε τι ακριβώς, όμως, αναφερόταν ο Κωνσταντόπουλος όταν έγραφε για νέα φαυλοκρατία;
Ο Μακαρέζος διόρισε υπουργό Γεωργίας κι αργότερα Βορείου Ελλάδος τον κουνιάδο του, Αλέξανδρο Ματθαίου. Ο Λαδάς έκανε τον ένα ξάδερφό του διοικητή της ΑΣΔΕΝ και τον άλλο Γ.Γ. Κοινωνικών Υπηρεσιών.
Ο γαμπρός του Παττακού Αντρέας Μεϊντάσης επιδόθηκε σε μπίζνες με το Δήμο Αθηναίων, από την κατασκευή του υπόγειου γκαράζ της Κλαυθμώνος μέχρι μια τεχνική μελέτη αξιοποίησης δημοτικού ακινήτου, ύψους 1.109.000 δρχ.
Τα αδέρφια του αρχιπραξικοπηματία βολεύτηκαν κι αυτά. Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος ως στρατιωτικός ακόλουθος, Γ.Γ. του Υπ. Προεδρίας, Περιφερειακός Διοικητής Αττικής και υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ.
Ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος αναρριχήθηκε αστραπιαία στην υπαλληλική ιεραρχία για να αναλάβει Γ.Γ. Δημ. Τάξεως.
Ειδική κατηγορία σκανδάλων αποτελούν οι ανεξέλεγκτες δανειοδοτήσεις ημετέρων.
Αποκαλυπτικά είναι δυο έγγραφα του τότε αρχηγού της ΚΥΠ Μιχαήλ Ρουφογάλη που αποκάλυψε ο Ταχυδρόμος (29.8 και 12.9.74), με το ενδοκαθεστωτικό φακέλωμα «δανείων άτινα θεωρούνται χαριστικά ή επισφαλή», καθώς και των παραγόντων που «παρενέβησαν» για τη χορήγησή τους. Το συνολικό ύψος των χορηγηθέντων δανείων ήταν 1.519.000.000 δρχ. και των «υπό έγκρισιν» 1.644.000.000 δρχ.
Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει και για τον ¨λιτό βίο¨ των χουντικών. Παροιμιώδης ήταν η χλιδή με την οποία ζούσε το αντιβασιλικό ζεύγος Ζωιτάκη και η εξωφρενική επίδειξη πλούτου που έκανε ο αρχηγός της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, Μ. Ρουφογάλης.
Αξίζει κανείς να διαβάζει τις αναμνήσεις της γυναίκας του Ντέλλας, φωτομοντέλου, για να καταλάβει τόσο την πλουσιοπάροχη ζωή που έκαναν αλλά και τις σχέσεις τους με εφοπλιστές και μεγαλοεπιχειρηματίες της εποχής.
«Αρχίζω να ράβω την καινούρια μου γκαρνταρόμπα στους μετρ της ραπτικής για τους οποίους μέχρι τώρα έκανα επιδείξεις. Η ζωή μου έχει αλλάξει τελείως, το ίδιο και η συμπεριφορά όλων απέναντί μου. Μου φέρονται με έκδηλο σεβασμό και τα κοπλιμέντα τους είναι υπερβολικά. Αλλά μου αρέσει. Εγώ εξακολουθώ να φέρομαι φιλικά προς τους παλιούς γνωστούς και τους κανούριους, πλούσιους φιλοχουντικούς επιχειρηματίες που πληθαίνουν μέρα με τη μέρα μαζί με τα ραβασάκια για ρουσφέτια. Αισθάνομαι πως έχω υποχρέωση να εξυπηρετήσω τους πάντες. Ο Μιχάλης συνήθως δεν αρνείται. Γεύομαι τη δύναμη της εξουσίας, και με μαγεύει» (σ.85-6).
Στην ιδιαίτερη πατρίδα της, τη Βέροια, «έρχονται πολλοί να με δουν. Γνωστοί και άγνωστοι. Ο πατέρας μου μου δίνει πακέτο τα σημειωματάκια με τα ρουσφέτια που ζητούσαν οι γνωστοί του όλο αυτό τον καιρό και εγώ του υπόσχομαι ότι κάτι θα προσπαθήσω να κάνω». Μεταξύ των αιτημάτων που ικανοποίησε, γράφει, ήταν και η απονομή χάριτος (απ’ τον Παπαδόπουλο) σ’ ένα συντοπίτη της εξαγωγέα, πρώην «μεγάλο ποδοσφαιριστή της τοπικής ομάδας», που είχε καταδικαστεί «με αποδείξεις» για κατασκοπεία υπέρ της Βουλγαρίας (σ.89).
Τους αρραβώνες του ζεύγους τίμησαν «επιλεγμένοι εξωκυβερνητικοί παράγοντες», όπως οι επιχειρηματίες Λάτσης και Κιοσέογλου. «Την επόμενη βδομάδα καινούρια δώρα, καινούριες ανθοδέσμες, φρέσκα ψάρια απ’ όλα τα νησιά της Ελλάδας, κούτες με το καλύτερο χαβιάρι της Περσίας και παγωμένα καβούρια της Αλάσκας καταφθάνουν στο σπίτι. Δεν ξέρω τι να τα κάνω» (σ.88).
Στο γάμο τους, πάλι, παραβρέθηκαν «ο Παύλος Βαρδινογιάννης, ο εφοπλιστής Θεοδωρακόπουλος με το γιο του τον Τάκη, ο Κώστας Δρακόπουλος των διυλιστηρίων, ο Νίκος Ταβουλάρης των ναυπηγείων, το ζεύγος Μποδοσάκη, ο Αγγελος Κανελλόπουλος των τσιμέντων ‘Τιτάν’ με τη γυναίκα του, ο Τομ Πάππας, ο Γ. Λύρας, ο Γιώργος Ταβλάριος, εφοπλιστής από τη Νέα Υόρκη με τη γυναίκα του και ο Γιάννης Λάτσης με τη μεγάλη του κόρη, αφού η γυναίκα του την ίδια μέρα πάντρευε την ανηψιά της σε άλλη εκκλησία» (σ.95).
Εύγλωττη για τις στενές σχέσεις χουντικής ηγεσίας και μεγαλοκαπιταλιστών είναι η περιγραφή ενός ιδιωτικού ταξιδιού της Ντέλλας με τη Δέσποινα Παπαδοπούλου στο Παρίσι: «Μένουμε σε μεγάλες σουΐτες στο Intercontinental. Ερχονται να μας επισκεφθούν με το τραίνο από τη Γενεύη ο Γιάννης Λάτσης και η σύζυγός του Εριέτα. Είναι πολύ φίλοι της Δέσποινας. [...] Πηγαίνουμε σε όλα τα καλά μαγαζιά της Φομπούρ Σεντ Ονορέ. Η Δέσποινα έχει αφεθεί στο γούστο μου. [...] Λόγω της παρατεταμένης κακοκαιρίας, πηγαίνουμε οδικώς στις Βρυξέλλες με λιμουζίνα που μας έστειλε ο Ωνάσης» (σ.87).
Οι επαφές αυτές δεν ήταν αυστηρά κοινωνικές. Λίγο μετά το Πολυτεχνείο, π.χ., το ζεύγος Ρουφογάλη τρώει στο σπίτι του με το Λάτση. Αρχηγός της ΚΥΠ κι εφοπλιστής «συζητούν για τα διϋλιστήρια και τα προβλήματα που έχει». Μετά το τέλος της κουβέντας, ο δεύτερος προθυμοποιείται να συνοδεύσει τη γυναίκα του πρώτου στο Λονδίνο, για κάποιες ιατρικές εξετάσεις (σ.100).
Μια στιχομυθία του Ρουφογάλη φωτίζει, τέλος, καλύτερα την τυχοδιωκτική διαχείριση του δημόσιου πλούτου από τα ηγετικά στελέχη της χούντας:
«Ενα βράδυ ο Χρήστος Μίχαλος, τότε υπουργός, μισοαστειευόμενος, του λέει ότι τώρα που παντρεύτηκε θα πρέπει να κάνουν καμιά δουλειά να εξασφαλίσουν το μέλλον τους, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται. Ο Μιχάλης, ατάραχος, του λέει να μην ανησυχεί. ‘Οσο είμαστε στα πράγματα δεν μας χρειάζονται λεφτά και, αν πέσουμε, τα λεφτά δεν θα μας σώσουν’. Ξεσπάει σε γέλια. Εγώ παγώνω, μαζί μου κι ο Μίχαλος» (σ.98).
(Χλιδάτη ζωή... Παττακός)
Εν κατακλείδι, τέσσερις δεκαετίες μετά, οι απολογητές της δικτατορίας των συνταγματαρχών προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία, να την κόψουν και να τη ράψουν στα μέτρα τους. Πατούν πάνω στην άγνοια που έχουν οι νεότερες γενιές για την περίοδο και για να καρπωθούν την όποια αγανάκτηση έχει μερίδα των πολιτών ενάντια στο πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης. Άλλωστε πάντοτε η ιστορική άγνοια είναι αυτή που αποτελεί το λίπασμα για την πολιτική αφασία πάνω στην οποία πατά ο φασισμός για να γίνει πιο ελκυστικός. Τα επίσημα όμως στοιχεία διαψεύδουν παταγωδώς αυτές τις φαντασιώσεις.
*Ο Θράσος Αβραάμ είναι πρώην εκδότης, δημοσιογράφος, πτυχιούχος του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
