Σεμίνα Διγενή. Άρθρα- Συνεντεύξεις-
Semina Digeni ·
Semina Digeni
Σήμερα στον Ριζοσπάστη συνομιλώ με την Κατερινα Τσιρίδου για την σπουδαία Μαρίκα Νίνου, το ρεμπέτικο, τη δύσκολη ζωή των μουσικών και την υποτίμηση της Τέχνης στην Ελλάδα.
Η Κατερίνα Τσιρίδου είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση μουσικού και ερμηνεύτριας. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του ρεμπέτικου και παραδοσιακού τραγουδιού της γενιάς της.
Πρότυπά της η Μαρίκα Νίνου, η Ρόζα Εσκενάζυ, η Στέλλα Χασκίλ, η Ρίτα Αμπατζή, η Πόλυ Πάνου, η Χάρις Αλεξίου...
Οι τρεις συνεργάτες που καθόρισαν την πορεία της ήταν ο Μπάμπης Γκολές, ο Γιώργος Ξηντάρης και ο Αγάθωνας Ιακωβίδης. Εκανε συναυλίες με τον σπουδαίο μπλουζίστα Louisiana Red, με τον Bob Brosman, με το σουηδικό συγκρότημα Pireus, κ.ά.
●●Μία από τις τελευταίες επιτυχίες της, όμως, είναι η συγγραφή - μαζί με τον εξαιρετικό Τάσο Κακλαμάνη που είναι κι αυτός λάτρης και γνώστης του αντικειμένου - ενός ιστορικού ντοκουμέντου και λευκώματος, με τίτλο «Μαρίκα Νίνου - Ευαγγελία Αταμιάν "Σαν άστρο εβασίλεψα"» (εκδ. «Ελληνοεκδοτική»).
Σ' αυτό ζωντανεύουν στιγμές από τη συγκλονιστική ζωή της μεγάλης λαϊκής τραγουδίστριας, που πέθανε στις 23 Φλεβάρη 1957.
Συγκροτείται ψηφίδα ψηφίδα η συγκλονιστική ζωή της: Οι δοκιμασίες, η επιβίωσή της από τη γενοκτονία των Αρμενίων, ο αγώνας για να πετύχει στην Τέχνη, η καταξίωση, ο έρωτας, η οικογένεια και το τραγικό πρόωρο τέλος της...
Η ιστορία μιας γυναίκας - που αξίζει και πρέπει να ακουστεί -, που πέρασε διά πυρός και σιδήρου, κατάφερε όμως, στον σύντομο βίο της να ζήσει το όνειρό της και ν' αλλάξει την εικόνα του λαϊκού μας τραγουδιού.
●-- Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, δηλώνεις πως από μικρή, 13 χρόνων, αισθανόσουν την Μαρίκα Νίνου να σε εμπνέει και να σε καταδιώκει. Να είναι μούσα σου και εφιάλτης. Πες μου, γιατί;
-- Η γνωριμία μου μαζί της έγινε σε νεαρή ηλικία, που τα ένστικτα και οι κεραίες είναι ακόμα «αγνά». Η φωνή της με τάραξε, έβαζα δίσκους και την άκουγα με ακουστικά και μου δημιουργούσε ανάταση ψυχής, στεκόμουν πάντα όρθια. Εκλεινα τα μάτια και την έβλεπα να χορεύει δίπλα μου και να χτυπάει παλαμάκια! Οταν ξεκίνησα να τραγουδώ, η μελέτη των τραγουδιών της ήταν ατελείωτη. Μεγαλώνοντας, αφέθηκα στο μπρίο της που ξεχειλίζει στις ηχογραφήσεις. Οι ερμηνείες της είναι συγκλονιστικές, αψεγάδιαστες, είναι άπιαστη. Την κυνηγώ και με κυνηγάει όλα αυτά τα χρόνια, έχω πάντα την αίσθηση ότι με παρακολουθεί. Αλλες φορές με μαλώνει κι άλλες φορές με χαϊδεύει στην πλάτη... Μούσα μου αλλά και εφιάλτης μου είναι για όλους τους παραπάνω λόγους!
●-- Στο βιβλίο «δίνεις τον λόγο» στην Μαρίκα Νίνου, η οποία σε α' πρόσωπο αφηγείται τη ζωή της. Πώς υλοποίησες αυτήν τη ριψοκίνδυνη ιδέα της εγγονής της;
-- Ηταν όντως ριψοκίνδυνη απόφαση. Η εγγονή της μου το πρότεινε στη μοναδική συνάντηση που είχαμε. Μου φάνηκε βουνό. Σκέφτηκα, όμως, ποιος θα απέδιδε καλύτερα τον «ρόλο» από μια τραγουδίστρια που ταυτόχρονα είναι η απόλυτη θαυμάστριά της; Είχα φυσικά και άγνοια κινδύνου, γιατί δεν αξιώνω τον τίτλο του συγγραφέα. Ολα έγιναν με αγάπη και μεράκι. Το βιβλίο γράφτηκε παρέα με τον Τάσο Κακλαμάνη. Κλάψαμε και γελάσαμε, κάναμε έρευνα για δύο χρόνια μέσα στην καραντίνα πριν αρχίσουμε να γράφουμε. Ο Τάσος, εκτός από την έρευνα που κάναμε παρέα, ανέλαβε να βάλει σε τάξη στο βιβλίο όλα τα ντοκουμέντα που συλλέξαμε, κι εγώ να γράψω την ιστορία!
●-- Πληροφορούμαστε - διαβάζοντας - άγνωστες ιστορίες για εκείνην. Διαπίστωσα πως διορθώθηκαν και πολλές ανακρίβειες που έχουν γραφτεί κατά καιρούς για την Νίνου, σωστά; Ποια ήταν η πιο σοβαρή;
-- Η πιο σοβαρή πληροφορία ήταν ο τόπος γέννησής της. Η Μαρίκα γεννήθηκε εν πλω στο καράβι «ΘΡΑΚΗ», πηγαίνοντας από Μερσίνα στη Σμύρνη. Οι περισσότεροι ερευνητές έλεγαν ότι γεννήθηκε στον Καύκασο. Φυσικά στο βιβλίο υπάρχουν άπειρες νέες πληροφορίες, ακόμα και για το πώς έπινε το καφεδάκι της. Εκείνο, όμως, που πρέπει να υπογραμμίσουμε, είναι πως επρόκειτο για έναν απίστευτα γενναιόδωρο και δοτικό άνθρωπο, με ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, θερμό νοιάξιμο για τον διπλανό του, που βοηθούσε πάντα όποιον είχε ανάγκη. Η Νίνου ήταν αριστερή και δεν το ήξερε!
●-- Αυτή η πολύτιμη δουλειά βασίστηκε και στις αφηγήσεις περισσότερων από 150 ανθρώπων που τη γνώρισαν (Αρμένιοι, Μικρασιάτες, Κοκκινιώτες, Αιγαλεώτες, συγγενείς, γείτονες, φίλοι, συνεργάτες, μουσικοί, τραγουδιστές, στιχουργοί, θεατράνθρωποι, δημοσιογράφοι και πολλοί άλλοι). Ποια θεωρείς την πιο συγκλονιστική μαρτυρία;
-- Πράγματι μιλήσαμε με πολλούς ηλικιωμένους που την πρόλαβαν ζωντανή στην Κοκκινιά. Μιλήσαμε επίσης με τις ανιψιές της, για την Μαρίκα ως «οικογένεια» και όχι ως αρτίστα.
Χρωστάμε ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στην Ευαγγελία Αγαπητού, η οποία έτρεξε στενό στενό στη γειτονιά της Μαρίκας, και όχι μόνο, και μάζεψε τις μαρτυρίες. Η πιο συγκλονιστική είναι η μαρτυρία που αναφέρει πώς σκοτώνεται ο πατέρας της Νίνου στη Σμύρνη, μπροστά στα μάτια της οικογένειάς του στη διάρκεια της Καταστροφής. Η μάνα της μένει χήρα με τρία παιδιά - την Μαρίκα ακόμα στην κοιλιά - και καταφέρνει τελικά να φυγαδευτεί με καράβι στην Καλλονή στη Μυτιλήνη.
■«Το κράτος αγνοεί επιδεικτικά τον Πολιτισμό»■
-- Ο τρόπος της ανόδου και της πτώσης του καλλιτεχνικού άστρου αυτής της γυναίκας δημιούργησε τον «θρύλο» της Νίνου, μιας αγωνίστριας, με φοβερό πείσμα για ζωή, κόντρα στον ξεριζωμό, στην προσφυγιά και στον πόλεμο. Ποιο ήταν τελικά το καύσιμό της;
-- Η γυναίκα αυτή είχε μια σκληρή ζωή, δεν της χαρίστηκε απολύτως τίποτα. Από μικρό παιδί πάλεψε για όσα ήθελε και τα κέρδισε μεν, μα με τον δύσκολο τρόπο. Δεν δίστασε να χωρίσει και να πάρει το παιδί της και να φύγει, βρήκε τον τρόπο να επιβιώσει στην Κατοχή και άνθισε σε μια περίοδο ουσιαστικά «νεκρή» για όλους. Ανέβηκε στο πάλκο με το «έτσι θέλω» και διεκδίκησε θέση ανάμεσα σε καταξιωμένες τότε τραγουδίστριες και την κέρδισε! Είχε μια άσβεστη αγάπη για το τραγούδι και μια φιλοδοξία να γίνει μεγάλη και τρανή, αυτά πιστεύω ήταν τα καύσιμά της. Ζούσε και ανέπνεε για να τραγουδάει!
●-- Είσαι μια ξεχωριστή ερμηνεύτρια (και προσωπικά σε θεωρώ την καλύτερη ερμηνεύτρια των τραγουδιών της Νίνου), με σπουδαία «προίκα» ρεμπέτικων, σμυρναίικων και λαϊκών τραγουδιών, και τολμηρούς πειραματισμούς με μουσικούς απ' όλο τον κόσμο. Δεν λοξοδρόμησες ποτέ σε ευκολίες. Πού τη χρωστάς αυτήν την εντυπωσιακή συνέπεια στην καλή πλευρά του τραγουδιού;
-- Φέτος κλείνω τριάντα τρία χρόνια στα πάλκα! Είμαι από τους τυχερούς ανθρώπους που κατάλαβαν από νωρίς τι θέλουν να κάνουν και έτσι εστίασα σε αυτό. Το Ρεμπέτικο ήταν και είναι για μένα μονόδρομος! Εχω πλέον εξειδικευτεί και συνεχίζω τη μελέτη αφού βγαίνουν ακόμη στο φως διαμάντια στο είδος. Δεν λέω ότι δεν αγαπώ και δεν τραγουδώ άλλα είδη, μα η καρδιά μου είναι στο Ρεμπέτικο. Το τίμημα βέβαια είναι το οικονομικό, σε αυτό το ρεπερτόριο δεν υπάρχουν μεγάλα μεροκάματα όπως στις πίστες. Το ίδιο ισχύει και για τις δισκογραφικές δουλειές. Το βιβλίο για την Μαρίκα Νίνου ακολούθησε ένα cd επανεκτελέσεων. Πάντα αυτοχρηματοδοτούμενα και χωρίς βήμα στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Το cd αυτό παρουσιάζουμε σήμερα, 25 του Φλεβάρη, δύο μέρες μετά την επέτειο του θανάτου της, στις ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Για μένα αυτό το είδος δεν είναι απλά ένα ρεπερτόριο, είναι στάση ζωής. Γι' αυτό και επιλέγω να εμφανίζομαι σε μικρούς χώρους που είναι προσιτοί οικονομικά για όλους. Είμαι λαϊκή μουσικός και εμφανίζομαι σε λαϊκούς χώρους. Και με την έννοια λαϊκός, αναφέρομαι στον λαό!
●-- Πόσο επώδυνο είναι να εξελιχθεί σήμερα, αλλά κυρίως να επιβιώσει ένας εργαζόμενος στον Πολιτισμό;
-- Δυστυχώς το κράτος αγνοεί επιδεικτικά τον Πολιτισμό. Εχουμε χορτάσει δήθεν κουλτούρα και ακριβοπληρωμένες φιέστες ενώ υπάρχουν καλλιτέχνες, όχι μόνο στη μουσική, που παρουσιάζουν υπέροχο έργο χωρίς την παραμικρή βοήθεια από το κράτος. Τρανταχτό παράδειγμα το πρώτο ATHENS REBETIKO FESTIVAL που διοργανώσαμε 5 τρελοί πέρσι τον Οκτώβρη. Είπαμε «Θα το κάνουμε από την τσέπη μας κι ό,τι γίνει!». Ευτυχώς το αγκάλιασε ο κόσμος και βγήκαν τα έξοδα! Με την ίδια τρέλα ξεκινάμε να διοργανώσουμε και το δεύτερο φεστιβάλ, που θα γίνει τον Οκτώβρη του '25.
■«Να διεκδικήσουμε δίκαιη και ποιοτικότερη ζωή για όλους!»■
-- Ακούω συνεχώς τους μουσικούς να λένε πως έχουν γονατίσει οικονομικά και ψυχολογικά από την κρατική αδιαφορία και τα χαμηλά μεροκάματα. Σωστά;
-- Δυστυχώς, ναι... Ολη τη διάρκεια της πανδημίας παίρναμε ένα εξευτελιστικό επίδομα που δεν επαρκούσε ούτε για τα βασικά. Οι περισσότεροι συνάδελφοι έψαξαν και βρήκαν άλλη δουλειά για να τα βγάλουν πέρα. Ακούσαμε και το φοβερό «Ε, κάντε κι εσείς μια κανονική δουλειά». Μετά την πανδημία επιστρέψαμε με άδειες τσέπες, σε μαγαζιά με λιγότερες καρέκλες, λόγω των αποστάσεων που έπρεπε να κρατηθούν, οπότε μειώθηκαν και τα μεροκάματα. Οταν πέρασε η πανδημία, οι καρέκλες επέστρεψαν, αλλά τα μεροκάματα δεν επανήλθαν. Περιττό να πω για την ψυχολογία. Κάθε φορά, δε, που ζητάμε να ζήσουμε αξιοπρεπώς, με δωρεάν Υγεία, φθηνό φάρμακο, δωρεάν Παιδεία, απαντούν ότι δεν υπάρχουν «λεφτόδεντρα». Οταν όμως για τις τράπεζες ή για τους εφοπλιστές αναβάλλουν την πληρωμή του φόρου, τότε βρίσκονται μια χαρά.
■Οταν το κράτος δεν απουσιάζει, τότε είναι εναντίον μας!■
-- Ποια πιστεύεις πως είναι η θέση της μουσικής παιδείας στην ελληνική κοινωνία και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα; Ποια είναι η συμπεριφορά του κράτους στην ικανοποίηση της ανάγκης των νέων για μουσικές γνώσεις και γενικότερη καλλιτεχνική αγωγή;
-- Η μουσική είναι θεραπεία και συντροφιά, διευρύνει τους ορίζοντες και ανοίγει το μυαλό, είναι η παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας! Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία όπως τα Μαθηματικά και η Γλώσσα. Οι αστικές κυβερνήσεις υποτιμούν τη δύναμη της Τέχνης και της μουσικής, εκτός από τις περιπτώσεις που εξυπηρετούν δικούς τους ανθρώπους. Οσο για τα παιδιά μας, έχουν ελάχιστη επαφή με τη μουσική στο σχολείο και πολλές φορές αμφίβολης ποιότητας. Το ίδιο και τα ΜΜΕ, που μας πουλάνε ...σκουπίδια και κάνουν συνεχώς πλύση εγκεφάλου. Πόσες εκπομπές υπάρχουν στην τηλεόραση που να προβάλλουν το γνήσιο λαϊκό και παραδοσιακό μας τραγούδι; Στο ραδιόφωνο κυριαρχεί η «λίστα» και για να μπεις σε αυτήν, πρέπει να πληρώσεις. Με δυο λόγια, μας έχουν φιμώσει...
●-- Θα τα καταφέρουμε λες - και πώς; - να βγούμε από τα αδιέξοδα της πολιτικής που απαξιώνει τον Πολιτισμό και εξευτελίζει τους εργαζόμενους σ' αυτόν;
-- Εγώ είμαι φύσει αισιόδοξη και θέλω να είμαι από αυτούς που θα προσπαθήσουν να αλλάξουν αυτήν την κατάσταση. Θα συνεχίσω να πρεσβεύω αυτό το υπέροχο μουσικό είδος, να το ταξιδεύω και να το διαλαλώ! Πρέπει, όμως, να αντισταθούμε, να οργανώσουμε τις διεκδικήσεις μας και να αντιπαρατεθούμε με τις πολιτικές αυτές και τα συμφέροντα που υπηρετούν.
Πρέπει όλοι μαζί να αλλάξουμε τα δεδομένα από τη ρίζα, να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα και να παλέψουμε για μια δίκαιη και ποιοτικότερη ζωή για όλους!
Ο κυκεώνας αυτού του συστήματος στο οποίο ζούμε, πρέπει να αλλάξει άμεσα!
