Οι συνάδελφοί τους στα χωριά δεν είχαν καμία ηγεσία, όμως αποφάσισαν σαν ένας άνθρωπος, με την ομοφωνία και το πείσμα των αδικημένων αγροτών ανά τον κόσμο, να αντισταθούν στους καταπιεστές τους. Η αντίστασή τους έπαιρνε στην αρχή τη μορφή της σφαγής των ζώων, κυρίως των αλόγων, προκειμένου να αποτραπεί η κολλεκτιβοποίησή τους. Το αποτέλεσμα ήταν ένα τρομερό πλήγμα για τη σοβιετική γεωργία, γιατί τα περισσότερα βοοειδή και άλογα ανήκαν στους κουλάκους. Μεταξύ 1928 και 1933, ο αριθμός των αλόγων μειώθηκε από σχεδόν 30 εκατ. σε λιγότερο από 15 εκατ. Από 70 εκατ. κερασφόρα, από τα οποία 31 εκατ. αγελάδες, έμειναν 38 εκατ., από τα οποία 20 εκατ. αγελάδες. Ο αριθμός των αιγοπροβάτων μειώθηκε από 147 εκατ. σε 50 εκατ. και των χοίρων από 20 εκατ. σε 12 εκατ.
Η σοβιετική γεωργική οικονομία δεν είχε ακόμη ανακάμψει από τις τρομερές αυτές απώλειες μέχρι το 1941. Ο Στάλιν προσπάθησε μάταια να σώσει την κατάσταση. Το Γενάρη του 1930 είχε υποστηρίξει σθεναρά την πολιτική της εξάλειψης των κουλάκων σαν τάξης (βλ. Κράζναγια Ζβεντά, 21 Γενάρη 1930). Στην Πράβδα της 2ης Μάρτη του 1930, επέπληξε τους πιο ένθερμους συντρόφους σε ένα άρθρο με τίτλο “Ιλιγγος από τις επιτυχίες” (…) Ομως η μεγαλύτερη ζημιά είχε ήδη γίνει. Πολλές επακολούθησαν. Πολλά μέλη έφευγαν από τις κολλεκτίβες. Το ίδιο Φθινόπωρο, 48 αξιωματούχοι του Επιτροπάτου Γεωργίας εκτελέστηκαν για σαμποτάζ, κλοπές και καταπίεση των αγροτών. Τον Μάρτη του 1933, από τη GPU 35 ακόμα αξιωματούχοι βρέθηκαν ένοχοι για αντεπαναστατικές πράξεις, δικάστηκαν και εκτελέστηκαν. Μεταξύ αυτών κι ο Φιοντόρ Κόναρ, με το ψευδώνυμο Πόλαστσουκ, αναπληρωτής Κομισάριος Γεωργίας, που ομολόγησε ότι λειτουργούσε για χρόνια σαν κατάσκοπος των Πολωνών κι ότι ηγούνταν συνομωσίας για μείωση της παραγωγής τροφίμων και με στόχο να οδηγήσει τους αγρότες σε απόγνωση.
Πολλοί ήταν πραγματικά απελπισμένοι. Στην Ουκρανία, οι περισσότεροι από τους κουλάκους φαίνεται να ήταν αποθαρρημένοι εντελώς, σα συνέπεια της συστηματικής τους καταδίωξης. Ορισμένοι δολοφόνησαν ανώτερους υπαλλήλους, πυρπόλησαν τα συνεταιριστικά αγροκτήματα και έκαψαν ακόμα και τη δική τους σοδειά και τους σπόρους τους. Μεγαλύτερος ακόμη αριθμός αρνήθηκε να σπείρει και να θερίσει, ίσως με την πεποίθηση πως οι αρχές θα έκαναν παραχωρήσεις και θα τους εξασφάλιζαν έτσι κι αλλιώς τη διατροφή. Ο,τι επακολούθησε ήταν ο “λιμός” του 1932. Την ύπαρξή του δεν την αποδέχτηκαν ποτέ οι σοβιετικοί εκπρόσωποι. Μακάβριοι υπολογισμοί, οι περισσότεροι μυθιστορηματικοί, εμφανίστηκαν στον τύπο των Ναζί στην Γερμανία και στον τύπο του Χερστ στις ΗΠΑ, συχνά εικονογραφημένοι με φωτογραφίες που αποδείχτηκε ότι είχαν ληφθεί από τον Βόλγα το 1921.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1933, η Μόσχα απαγόρευσε σε ξένους ανταποκριτές να πάνε στην Ουκρανία, αν και συνέχισε, με γραφειοκρατική ασυνέπεια, να δέχεται τουρίστες κατά χιλιάδες, ανάμεσά τους και ο γράφων. Ο “λιμός” δεν ήταν, στα τελευταία του στάδια, αποτέλεσμα των ελλείψεων σε τροφή, παρά τη μεγάλη μείωση της σποράς και της συγκομιδής λόγω ειδικών απαιτήσεων την άνοιξη του 1932, που έγιναν προφανώς από φόβο πολέμου με την Ιαπωνία. Τα περισσότεροι από τα θύματα ήταν κουλάκοι που αρνήθηκαν να σπείρουν τα χωράφια τους ή είχαν καταστρέψει τις σοδειές τους. Η παρατήρηση (σ.σ. της κατάστασης) στα χωριά δείχνει ότι αυτό το μέρος της αγροτιάς το άφησαν οι Αρχές και οι κολλεκτίβες να λιμοκτονήσει, ως μία περισσότερο ή λιγότερο σκόπιμη πολιτική. Το κόστος σε ανθρώπινες ζωές της “ταξικής πάλης στο χωριό” ήταν τρομακτικό και βαρύ. Το κόμμα εμφανίστηκε να ενοχλείται λιγότερο από τους νεκρούς κουλάκους, παρά από τις νεκρές αγελάδες. Οι πρώτοι ήταν “ταξικοί εχθροί”» (οι εμφάσεις δικές μας).
Παραθέσαμε επίτηδες ένα μακροσκελές απόσπασμα του αμερικάνου καθηγητή (μέρος του οποίου βρήκαμε στο βιβλίο του Λούντο Μάρτενς «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», αλλά το διασταυρώσαμε και συμπληρώσαμε από το πρωτότυπο που κατεβάσαμε από το διαδίκτυο), ο οποίος μόνο για «κομμουνιστής» δεν μπορεί να «κατηγορηθεί». Φιλελεύθερος αστός ήταν, κι αυτό φαίνεται από την αντίδρασή του στην εξάλειψη των κουλάκων σαν τάξης, που πραγματοποίησε το σοβιετικό καθεστώς.
Ωστόσο, παραδέχεται ότι όπου πραγματικά υπήρξε πείνα, ήταν στις περιοχές που οι ίδιοι οι κουλάκοι θέλησαν να εκβιάσουν το σοβιετικό καθεστώς για να πετύχουν το στόχο τους. Κι αυτός δεν ήταν άλλος από τη διατήρηση των προνομίων που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της ΝΕΠ, για να μπορούν να πλουτίζουν, να εκμεταλλεύονται εργατική δύναμη και να καρπώνονται απλήρωτη εργασία.
Σε όσους σπεύσουν να βγάλουν κραυγές ιερής αγανάκτησης για την αξία της ανθρώπινης ζωής, καλό είναι να θυμίσουμε ότι η σοβιετική ηγεσία έπρεπε να επιλέξει έναν από τους δύο δρόμους. Είτε να αποδεχτεί τον εκβιασμό των κουλάκων, που οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στην παλινόρθωση του καπιταλισμού (όπως ζητούσε η ομάδα Μπουχάριν), είτε να οργανώσει την πάλη της αγροτικής φτωχολογιάς ενάντια στους κουλάκους, με ταυτόχρονη ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής προς όφελος της εργατικής τάξης και της φτωχομεσαίας αγροτιάς. Η τελευταία επωφελήθηκε με την εισαγωγή μηχανών και τρακτέρ, τους Μηχανοτρακτερικούς Σταθμούς που φτιάχτηκαν από το κράτος για να της εξασφαλίζουν τα μέσα παραγωγής.
Ας σκεφτούν ότι η Σοβιετική Ενωση δεν αναπτύχθηκε σε «ιδανικές συνθήκες» εργαστηρίου. Εκτός από την εχθρική καπιταλιστική περικύκλωση (που εκδηλώθηκε ακόμα και με ανοιχτή ένοπλη επέμβαση, ευτυχώς αποτυχημένη), είχε να αντιμετωπίσει την πολιτιστική καθυστέρηση, την αγραμματοσύνη, αλλά και την «κομμουνιστική υπεροψία» ορισμένων στελεχών της.
Οι προειδοποιήσεις του Λένιν
Ο ίδιος ο ηγέτης της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Λένιν, είχε προειδοποιήσει γι’ αυτό το σκληρό αγώνα που είχε μπροστά της η σοβιετική εξουσία. Στην εισήγησή του στο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των επιτρόπων πολιτικής διαφώτισης, που έγινε στις 17 Οκτώβρη του 1921 (Λένιν, Απαντα, τόμος 44, σελ. 155-175), στην οποία εξηγούσε το νόημα της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ), ως μίας επαναφοράς του καπιταλισμού (σε ποιο βαθμό, οι μπολσεβίκοι δεν μπορούσαν να γνωρίζουν, όπως επισημαίνει ο Λένιν), επεσήμανε ότι «όλο το ζήτημα είναι με ποιον θα πάει η αγροτιά – με το προλεταριάτο που πάει να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία ή με τον καπιταλιστή που λέει: “Ας γυρίσουμε πίσω, έτσι είμαστε πιο ασφαλισμένοι κι αυτά περί σοσιαλισμού είναι επινοήσεις”».
H ΝΕΠ ήταν αναγκαία για να αντιμετωπιστεί η πείνα, γιατί το 1921 υπήρξε πραγματικά λιμός. Ομως ήταν ταυτόχρονα και ένας οικονομικός πόλεμος: «Να σε τι συνίσταται ο σημερινός πόλεμος: ποιος θα νικήσει, ποιος θα κερδίσει γρηγορότερα – ο καπιταλιστής που του ανοίγουμε την πόρτα ή μάλλον κάμποσες πόρτες (και πολλές άλλες πόρτες που οι ίδιοι δεν τις ξέρουμε και που ανοίγονται χωρίς εμάς και εναντίον μας) ή η προλεταριακή εξουσία;».
Κι ο Λένιν συνεχίζει: «Ολο το ζήτημα είναι: ποιος ποιον θα ξεπεράσει; Αν προλάβουν οι καπιταλιστές να οργανωθούν νωρίτερα, τότε δε χωράει καμία συζήτηση πως θα κυνηγήσουν τους κομμουνιστές. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτά τα πράγματα νηφάλια: ποιος, ποιον; Ή η προλεταριακή εξουσία, στηριζόμενη στην αγροτιά, θα καταφέρει να βάλει ένα γερό χαλινάρι στους κύριους καπιταλιστές, ώστε να κατευθύνει τον καπιταλισμό στο κρατικό κανάλι και να δημιουργήσει ένα καπιταλισμό που να πειθαρχεί στο κράτος και να το υπηρετεί;».
Και τέλος, ο ηγέτης της Οκτωβριανής Επανάστασης προειδοποιεί ότι ο αγώνας θα γίνει πιο σκληρός: «Ωστόσο, είναι πιο εύκολο να λύσει κανείς ένα στρατιωτικό πρόβλημα, παρά αυτό που αντιμετωπίζουμε τώρα. Το στρατιωτικό πρόβλημα μπορεί να λυθεί με μία έφοδο, με μία επιδρομή, με τον ενθουσιασμό, με τη χρησιμοποίηση καθαρά φυσικής δύναμης ενός μεγάλου αριθμού εργατών και αγροτών, που είδαν πως ο τσιφλικάς τους επιτίθεται…. Αυτό το φανερό εχθρό – όπως ήταν πριν ο τσιφλικάς και ο καπιταλιστής – ο λαός δεν τον βλέπει. Τέτοια καθαρή εικόνα πως ο εχθρός είναι πια ανάμεσά μας και ότι ο εχθρός αυτός παραμένει ο ίδιος, πως η επανάσταση βρίσκεται μπροστά σε κάποια άβυσσο, μπροστά στην οποία βρέθηκαν όλες οι προηγούμενες επαναστάσεις και έκαναν πίσω, τέτοια σαφή αντίληψη ο λαός δε μπορεί να την έχει γιατί παραδέρνει μέσα σε βαθιά σκοτάδια και υποφέρει από βαθιά αγραμματοσύνη. Και είναι δύσκολο να πούμε πόσον καιρό θα χρειαστούνε οι διάφορες επιτροπές για να εξαλείψουν με έκτακτα μέτρα αυτή την αγραμματοσύνη» (οι εμφάσεις δικές μας).
«Αυτή η μάχη δεν θα είναι η τελευταία» προειδοποιούσε ο Λένιν, αναφερόμενος στην εφαρμογή της ΝΕΠ που έμπαζε τον καπιταλισμό προκειμένου να ανορθωθεί η οικονομία, συμπληρώνοντας: «Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι ένας σκληρός πόλεμος. Το προλεταριάτο νίκησε σε μία χώρα, μα παραμένει αδύνατο σε διεθνή κλίμακα. Πρέπει να συνενώσει γύρω του όλους τους εργάτες και τους αγρότες, κάνοντάς τους συνείδηση το γεγονός πως ο πόλεμος δεν τελείωσε. Αν στο τραγούδι λέμε ότι “αυτή είναι η τελευταία και αποφασιστική μας μάχη“, εδώ δυστυχώς έχουμε μια μικρή αναλήθεια – δυστυχώς δεν είναι αυτή η τελευταία και αποφασιστική μας μάχη. Ή θα καταφέρετε να ενώσετε στον αγώνα αυτό τους εργάτες και τους αγρότες ή δεν θα έχετε επιτυχία».
Οι τρεις βασικοί εχθροί, στους οποίους εφιστούσε την προσοχή ο Λένιν στα στελέχη πολιτικής διαφώτισης, ήταν η κομμουνιστική υπεροψία, που θεωρεί ως λύση όλων των προβλημάτων τα διατάγματα, η αγραμματοσύνη και η δωροδοκία.
Ποιοι έφταιγαν για την έλλειψη τροφίμων;
Τα όποια λάθη έγιναν στην διαδικασία της κολλεκτιβοποίησης και της επίθεσης της σοβιετικής εξουσίας στα καπιταλιστικά στοιχεία του χωριού και της πόλης (που όπως αναφέραμε παραπάνω τα κριτίκαρε αμείλικτα η σοβιετική ηγεσία κι ο ίδιος ο Στάλιν) δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως άλλοθι για να βγουν λάδι οι κουλάκοι. Αυτοί ήταν οι πραγματικοί υπεύθυνοι για την πείνα που έπεσε σε περιοχές της Ουκρανίας, η έκταση της οποίας απέχει παρασάγκας από τον «λιμό» που «αποκάλυψαν» πρώτοι οι Ναζί και στη συνέχεια οι αμερικάνοι κολαούζοι τους.
Ιδεολογική κάλυψη της παλινόρθωσης του καπιταλισμού
Δεν είναι πάντως τυχαίο ότι η επίσημη αποδοχή του «λιμού» αυτού από το «Κ»Κ Ουκρανίας γίνεται στα τέλη της δεκαετίας του ’80 (μετά από μισό αιώνα), όταν ετοιμαζόταν η ιδεολογική κάλυψη της επιχείρησης διάλυσης της ΕΣΣΔ (που από τα μέσα της δεκαετίας του ‘50 είχε γίνει καπιταλιστική χώρα με σοσιαλιστικό προσωπείο) με την περίφημη «περεστρόικα».
Αν και η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ενωση έγινε πολύ νωρίτερα, ούτε ο φανατικά αντισταλινικός Χρουτσιόφ τόλμησε να αναφέρει τέτοια πράγματα, γιατί θα γινόταν περίγελος στη χώρα του. Αλλωστε, ο ίδιος γεννήθηκε στην Ουκρανία και διετέλεσε γραμματέας της κομματικής οργάνωσης στην Ουκρανία.
Τώρα, όμως, η φασιστική προπαγάνδα έχει γίνει επίσημη κρατική πολιτική του ουκρανικού κράτους, που φλερτάρει με το φασισμό, όσα χρώματα κι αν αλλάξουν οι κυβερνήσεις του. Και σ’ αυτό το αντικομμουνιστικό όργιο δεν ντρέπονται να χρησιμοποιούν «ντοκουμέντα» από συνεργάτες των Γερμανών ή από τους ίδιους τους Ναζί. Νομίζουν ότι έτσι θα σβήσουν την ιστορική αλήθεια, παρουσιάζοντας τον κομμουνισμό χειρότερο κι από το ναζισμό! Ομως η Ιστορία ασφαλώς και δεν τελείωσε.
Κ.Β.
Βιβλιογραφία:
- «Fraud, Famine and Fashism. The Ukranian Genocide Myth from Hitler to Harvard» (Απάτη, Πείνα και Φασισμός. Ο μύθος της ουκρανικής γενοκτονίας, από τον Χίτλερ στο Χάρβαρντ), Ντάγκλας Τοτλ, Τορόντο, Καναδάς 1987.
- Αρχείο του αντικομμουνιστή δημοσιογράφου Gareth Jones, όπου μπορεί κανείς να βρεί όλες τις ανταποκρίσεις του τόσο από τη Σοβιετική Ενωση όσο και από τη Γερμανία.
- «Harvest of Sorrow» (Συγκομιδή της Θλίψης) του Ρόμπερτ Κόνκουεστ, από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Νέα Υόρκη 1986.
- «The Black Deeds of the Kremlin» (Οι μελανές πράξεις του Κρεμλίνου). Δίτομο βιβλίο που εκδόθηκε για λογαριασμό του Ουκρανικού Συνδέσμου Θυμάτων της Ρωσικής Κομμουνιστικής Τρομοκρατίας, στο Τορόντο του Καναδά το 1953.
- «The Ninth Circle: Scenes from the Hunger Tragedy of Ukraine in 1933 (London, 1954), & «The Ninth Circle: In Commemoration of the Victims of the Famine of 1933 (Cambridge, Mass., 1983). Πρόκειται για το βιβλίο του ουκρανού αγρονόμου, Ολέξα Γουόροπεϊ, που το έσκασε για τη Γερμανία όταν απελευθερώθηκε η Ουκρανία από τον Κόκκινο Στρατό, με τίτλο «Ο ένατος κύκλος: Στη μνήμη των θυμάτων του λιμού του 1933». Τη δεύτερη φορά εκδόθηκε από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
- Online εγκυκλοπαίδεια για τους Ουκρανούς στη Βρετανία με στοιχεία για τη ζωή του Γουόροπεϊ.
- «Hitler’s Bunker on the Eastern Front: Wehrwolf Museum Reflects Ukraine’s Difficult Historical Position». Δημοσίευμα του Ινστιτούτου Ουκρανικών Σπουδών του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, που αναφέρεται στις ναζιστικές θηριωδίες στην Ουκρανία και ειδικότερα στην περιοχή της Βινίτσια που διέμεινε ο Γουόροπεϊ.
- Ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Britannica, με στοιχεία για τη γερμανική κατοχή στην Ουκρανία.
- Εφημερίδα «The Ukranian Weekly» των ουκρανών εξόριστων στις ΗΠΑ, αρ. φύλλου No. 35 της 28ης Αυγούστου 1983.
- New York Times, 31/3/1933. Στη σελ. 13 δημοσιεύει άρθρο του Γουόλτερ Ντιουράντι που απαντά στον Τζόουνς για το «λιμό». Στο δεύτερο link, φαίνεται και η απάντηση του Τζόουνς στον Ντιουράντι, στην οποία αναφέρει χωρίς ντροπή ότι μία από τις πηγές του είναι γερμανοί δημοσιογράφοι στη Ρωσία. Δημοσιογράφοι του ναζιστικού τύπου.
- «Stalin’s Commandos: Ukrainian Partisan Forces on the Eastern Front» (Οι κομάντο του Στάλιν: Οι ουκρανικές παρτιζάνικες δυνάμεις στο Ανατολικό Μέτωπο). Βιβλίο του Alexander Gogun, που γράφει για τους 150.000 κόκκινους παρτιζάνους στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ουκρανία, που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωσή της υπό την καθοδήγηση της σοβιετικής κυβέρνησης.
- «Η επανάσταση του Οχτώβρη και η τακτική των Ρώσων κομμουνιστών», Πρόλογος στο βιβλίο «Στο δρόμο προς τον Οχτώβρη», Ι.Β. Στάλιν.
- «Για τη δουλειά στο χωριό», ομιλία του Ι.Β.Στάλιν, στην κοινή ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου του ΚΚ(Μπολσεβίκων) της ΕΣΣΔ στις 11 Γενάρη του 1933 (από το βιβλίο Ζητήματα Λενινισμού, σελ. 532-548).
- «Ιλιγγος απ’ τις επιτυχίες»: Ι.Β. Στάλιν, Πράβδα αρ. φύλλου 60, 2 Μάρτη του 1930 (Απαντα, τόμος 12).
- «Απάντηση στους συντρόφους κολχόζνικους», Ι.Β.Στάλιν, Πράβδα, αρ. 92, 3 Απρίλη του 1930 (Απαντα, τόμος 12).
- «Russia Since 1917 Four Decades Of Soviet Politics» (Η Ρωσία από το 1917: Τέσσερις δεκαετίες σοβιετικής πολιτικής) του αμερικάνου καθηγητή Φρέντερικ Σούμαν που ταξίδεψε στην Ουκρανία την εποχή του «λιμού». Νέα Υόρκη 1987. Το βιβλίο δίνει αποκαλυπτικές πληροφορίες για τη στάση των κουλάκων.
- «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», Λούντο Μάρτενς, που έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο κεφάλαιο (Κεφ. 5) στο θέμα του λιμού.
- «Η Νέα Οικονομική Πολιτική και τα καθήκοντα των Επιτρόπων Πολιτικής Διαφώτισης». Εισήγηση του ηγέτη της Οκτωβριανής Επανάστασης, Β.Ι. Λένιν, στο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των επιτρόπων πολιτικής διαφώτισης, που έγινε στις 17 Οχτώβρη του 1921 (Λένιν, Απαντα, τόμος 44, σελ. 155-175), που εξηγούσε το νόημα της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ).