Γράφει ο ΤΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ
Αφιέρωμα στον ζακυνθινής καταγωγής χαράκτη, Γιάννη Κεφαλληνό (1894–1957) διοργανώθηκε από την Τομεακή Επιτροπή Ζακύνθου του ΚΚΕ, στις 10 Μάρτη, ημέρα Κυριακή και ώρα 7 μ.μ., στο ξενοδοχείο «Παλατίνο» στην Πόλη της Ζακύνθου.
Η εκδήλωση αυτή της Κομματικής μας Οργάνωσης παραμένει πρωτοπόρα, γιατί τον τιμάμε και συγχρόνως βοηθάμε να συνειδητοποιηθεί το γεγονός ότι ο πολιτισμός παραμένει -στην ουσία του- μια επαναστατική διαδικασία.
Με την παρέμβασή του αυτήν το ΚΚΕ αναδομεί τον χρόνο, πλαταίνει το σήμερα και στήνει ένα σκηνικό μνήμης για τον επαναστατημένο άνθρωπο – καλλιτέχνη Γιάννη Κεφαλληνό, ιδιαίτερο Δάσκαλο, καθηγητή της έδρας Χαρακτικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, από το 1931 και Διευθυντή της Σχολής από το 1954 μέχρι τον θάνατό του.
Στη δημιουργική και πρωτοπόρα στέγη του Εργαστηρίου του, ο Δάσκαλος με τις τεχνικές και ιδιαίτερες καλλιτεχνικές και ιδεολογικές του φροντίδες θα προσφέρει ένα ασφαλές, προοδευτικό περιβάλλον κατανόησης, που θα χαρίσει απλόχερα στους μαθητές του, ακόμη και σε εκείνες τις τραγικές ιστορικές συνθήκες (πολέμου, Κατοχής, Αντίστασης) την απόλυτη ελευθερία έκφρασης.
Αυτό βοήθησε να απογειώσουν και οι ίδιοι τα εκφραστικά τους μέσα και να καταθέσουν στην ελληνική χαρακτική την απόλυτα δική τους σφραγίδα και ταυτότητα. Πολλοί, όντας αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, όπως η Βάσω Κατράκη, ο Τάσσος (Αλεβίζος) και ο αγαπημένος μαθητής του Κεφαλληνού Γιώργης Βαρλάμος διώχτηκαν ανηλεώς από το κράτος της μισαλλοδοξίας, γιατί συμπορεύτηκαν με το ΚΚΕ και τη λαϊκή πάλη του για κοινωνική απελευθέρωση.
Με την κήρυξη του πολέμου του 1940, ο Κεφαλληνός έθεσε το Εργαστήριό του και τους μαθητές του στην υπηρεσία της μαχόμενης Ελλάδας εκδίδοντας αφίσες με πατριωτικό και αντιστασιακό περιεχόμενο.
Τον Ιούλιο του 1942, οι ιταλικές αρχές κατοχής θα τον συλλάβουν μαζί με τρεις μαθητές του, επειδή σε έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών παρουσίασαν έργα εμπνευσμένα από την πείνα.
Μεταπολεμικά, χάραξε μερικές από τις πιο καλαίσθητες σειρές γραμματοσήμων που κυκλοφόρησαν ποτέ από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία. Για παράδειγμα, το γραμματόσημο που είχε ως θέμα τον «Έφηβο του Μαραθώνα» βραβεύθηκε το 1950 ως το ωραιότερο σε όλο τον κόσμο γραμματόσημο της αναμνηστικής έκδοσης και αργότερα ως ένα από τα δέκα ωραιότερα γραμματόσημα της χρονιάς από τη Φιλοτελική Επιθεώρηση Stamp Collector’s Annual του Λονδίνου.
Παράλληλα, στη θρυλική πρέσα του Κεφαλληνού θα τυπωθεί από τον Δάσκαλο και τους μαθητές του το μνημειώδες και πρωτοπόρο για την παγκόσμια χαρακτική λεύκωμα: «Δέκα λευκές λήκυθοι» του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Το αριστουργηματικό αυτό έργο του θα εκτεθεί στην εκδήλωση της 10ης Μάρτη στη Ζάκυνθο, συγχρόνως με άλλα έργα της συλλογής μας, όπως το λεύκωμα «Το Παγώνι», οι σειρές γραμματοσήμων του, βιβλία που επιμελήθηκε, καθώς και επτά χαρακτικά του έργα.
Τελικά, σήμερα που ο πολιτισμός εμπορευματοποιείται και τα αντιδραστικά – αστικά καλλιτεχνικά σκουπίδια κυριαρχούν, είναι μονόδρομος η αυτόνομη παρέμβαση του Κόμματος στον πολιτισμό.
Συνηγορούν τα λόγια του Μπρεχτ: «σαν διάβασα ‘Το Κεφάλαιο’ του Μαρξ, κατάλαβα τα θεατρικά μου έργα»!
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
— Ο Κώστας Βάρναλης, ακριβός φίλος του χαράκτη, αναφέρει με συγκίνηση: «Το Σολωμό χωρίς μεταφυσική, τους Σκλάβους Πολιορκημένους […] τα έγραψα στη Γαλλία, στο χωριό Σεν-Μαρ-λα-Πίλ της Τουραίνης. Εκεί είχε σπίτι ο ξυλογράφος Γιάννης Κεφαλληνός, ο οποίος με φιλοξενούσε κάθε φορά που οι ιδέες μου με τιμωρούσαν για τις αταξίες μου […]»Ποτέ μου δεν έζησα πλουσιότερη πνευματική και υλική ζωή. Το χωριό μας δίπλα στην δεξιά όχθη του Λίγηρα […] Η Τουραίνη, «ο κήπος της Γαλλίας», η πατρίδα του Ραμπελαί και του Καρτέσιου. Διαβάζαμε τους συγγραφείς της και πίναμε τα κρασιά της.
— Ο συγγραφέας κ. Νίκιας Λούντζης έχει την ευγένεια να παραχωρήσει στην εκδήλωσή μας, για να εκτεθούν, τρία έργα του υπογεγραμμένα με μολύβι, δώρο του Χαράκτη προς τον αδελφικό του φίλο, Ερμάνο Λούντζη, ο οποίος τον φιλοξένησε κατά τη μοναδική επίσκεψή του στη Ζάκυνθο.
Απ' την Εφημερίδα Ερμής
Τίμησε το «φωτεινό» παράδειγμα του χαράκτη Γ. Κεφαλληνού
Τον πρωτοπόρο θεμελιωτή της ελληνικής χαρακτικής, Γιάννη Κεφαλληνό, που καταγόταν από το νησί, τίμησε με εκδήλωσή της την Κυριακή η ΤΕ Ζακύνθου του ΚΚΕ.
Στην κατάμεστη από κόσμο κάθε ηλικίας αίθουσα εκδηλώσεων του ξενοδοχείου «Palatino», την κεντρική ομιλία πραγματοποίησε η Εύα Μελά, ζωγράφος - χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνη του χώρου πολιτισμού «Εργαστήρι του Γιώργη Βαρλάμου». Νωρίτερα, άνοιγμα πραγματοποίησε, το μέλος της ΕΠ Δυτικής Ελλάδας, Τάκης Στρούζας.
Εργο μέσα από την αλήθεια
Αναφερόμενη στο πορτραίτο του καλλιτέχνη, η ομιλήτρια σημείωσε, ότι το έργο του, όπως κάθε έργο τέχνης «δεν πρέπει μόνο -δεν αρκεί- να δώσει μια αισθητική εντύπωση. Δεν υπάρχει ωραίο έξω από την αλήθεια».
Στάθηκε και στους λόγους που το ΚΚΕ πραγματοποίησε την εκδήλωση για τον Γ. Κεφαλληνό, υπογραμμίζοντας: «Τον τιμάει για την προσφορά του στη γέννηση και ανάπτυξη της ελληνικής χαρακτικής, την εξέλιξή της από απλό παραγνωρισμένο ως τότε στην Ελλάδα μέσο αναπαραγωγής εικόνων, σε τομέα υψηλής τέχνης. Τον τιμούμε και για τη μοναδική μέθοδο διδασκαλίας που μας άφησε. Δίδαξε στους εικαστικούς καλλιτέχνες, τεχνικές ως τότε άγνωστες, που έδωσαν μοναδικής αξίας καλλιτεχνικά έργα και εφαρμογές στην τέχνη του βιβλίου, του χαρτονομίσματος, του γραμματοσήμου.
Τον τιμούμε για το σχεδιασμό πολλών και εξαιρετικών στην αισθητική τους λογοτεχνικών βιβλίων... Τον τιμούμε για την καθοριστική για την εξέλιξη της πολιτικής τέχνης στον τόπο μας διδασκαλία του, στο εργαστήριο χαρακτικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, για την Παιδεία, που έδωσε στους μαθητές του, που έβγαλε ολόκληρες γενιές, όχι μόνο σπουδαίων καλλιτεχνών με υψηλή τεχνική γνώση μα, πάνω απ' όλα, καλλιτεχνών με κοινωνική ευαισθησία, καλλιτεχνών -αγωνιστών για μία καλύτερη, μία δίκαιη, εν τέλει μια σοσιαλιστική κοινωνία».
Πλούσια η «συνέχειά» του
Στάθηκε σε όσους μαθήτευσαν δίπλα του, όπως οι: Α. Τάσσος, Β. Κατράκη, Χρ. Δαγκλής, Γ. Δήμου, Γ. Βαρλάμος, που ασπάσθηκαν την κομμουνιστική ιδεολογία, καθώς και σημαντικοί προοδευτικοί οραματιστές καλλιτέχνες όπως οι Κ. Γραμματόπουλος, Γ, Μόσχος, Τ. Κάνθος, Γ. Μόραλης, Γ. Βελισσαρίδης, Λ. Πασχάλη, Λ. Μοντεσάντου, Λ. Ορφανός, Τ. Κάνθος, Ε. Κωνσταντινίδη, υπογραμμίζοντας ότι «φρόντισε να μεταβιβάσει τη σκέψη, και την εργατικότητά του», μεταφέροντας και τα λόγια του Γ. Βαρλάμου, πως ««ο Κεφαλληνός ήταν πάνω απ' όλα «Ανθρωπος»».
Αναλυτική ήταν η αναφορά στη βιογραφία του καλλιτέχνη, από τη γέννησή του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (1894), την καταγωγή του (Σκουλικάδο της Ζακύνθου), μέχρι τις σπουδές του στη Γαλλία, την επαφή του με τη μαρξιστική ιδεολογία, την γνωριμία του με τον Κ. Βάρναλη που ωθήθηκε από τον Κεφαλληνό σ' αυτή (σύμφωνα με τον πρώτο), την επιστροφή του στην Αλεξάνδρεια κ.α., ενώ για την προσφορά του στην χαρακτική, επεσήμανε, μεταξύ άλλων:
«Το έργο που μας άφησε ο Κεφαλληνός είναι στο μεγαλύτερο μέρος του ο προσωπικός του μόχθος για μία αισθητική αναβάθμιση κειμένων της λογοτεχνίας και οι εικόνες-έργα του είναι οι περισσότερες προορισμένες για κάποια έντυπη έκδοση. Είχε πάντα την ανεκπλήρωτη επιθυμία να ιδρύσει ένα μικρό εκδοτικό οίκο ο ίδιος, για να απαλλαγεί από τις δυσκολίες που του έφερνε η εργασία του σε επιχειρηματίες εκδότες, γιατί θεωρούσε ότι υπάρχει μεγάλη εκμετάλλευση στη δουλειά του χαράκτη.
Ενα όνειρο που δεν πραγματοποίησε ποτέ, παρά κατάφερε να ιδρύσει τύποις τυπογραφείο μέσα στην ΑΣΚΤ όταν ήταν διευθυντής της, το οποίο δεν λειτούργησε λόγω του θανάτου του. Ομως με την πεποίθησή του για την κοινωνική σημασία της Καλλιτεχνικής Τυπογραφίας ιδρύθηκε επί των ημερών του το Εργαστήριο (φροντιστήριο) της Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου μέσα στην Σχολή Καλών Τεχνών».
Eπίσης, με βάση όσα άλλοι καλλιτέχνες ανέφεραν γι' αυτόν, σημείωσε: «Για τον Γιάννη Κεφαλληνό σύμφωνα με σκέψεις που διατυπώνει σε επιστολές του, οι καλλιτεχνικές σπουδές δεν αποτελούν μέσο προσωπικής ανάδειξης στο χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά υπηρετούν έναν ευρύτερο σκοπό στον οποίο θεωρεί στρατευμένο τον εαυτό του: Να συμβάλει στην κατεύθυνση της νεοελληνικής τέχνης στρέφοντάς την στην παρατήρηση της ζωής όσο και στη μελέτη της φύσης, σε αντίθεση με τις κυρίαρχες ως τότε αντιλήψεις της Ακαδημαϊκής διδασκαλίας».
Στάθηκε και σε άλλες μαρτυρίες υπογραμμίζοντας: «Δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πνευματική και τεχνική κατάρτιση των μαθητών του, αλλά φροντίζει και τα προσωπικά τους προβλήματα ψυχολογικά, πρακτικά, οικονομικά, ακόμα και συναισθηματικά σύμφωνα με μαρτυρίες».
Ενέπνευσε την αγάπη για κοινωνική δικαιοσύνη
Σχετικά με το ρόλο του ως επικεφαλής του εργαστηρίου Χαρακτικής, δήλωσε: «Μπόλιασε τους μαθητές του με το κριτικό του πνεύμα προς τη αστική κυριαρχία, τους ενέπνευσε την αγάπη για τη Λογοτεχνία, κοινωνική δικαιοσύνη και την παγκόσμια Ειρήνη. Δίδαξε έμπρακτα ανθρωπιά και αλληλεγγύη σε μια εποχή δύσκολη, Κατοχή - Αντίσταση. Δίδαξε την αφοσίωση στην αναζήτηση της αλήθειας, δίδαξε δημιουργικό, αντισυμβατικό τρόπο ζωής.
Ενισχύθηκε στο εργαστήρι του η Χαρακτική ως φορέας ενημέρωσης του λαού και προπαγάνδας των αντιΝαζιστικών ιδεών και των ιδεών της κοινωνικής απελευθέρωσης, για να γίνουν τρικ και αφίσες που καλούσαν στον οργανωμένο αγώνα».
Η ομιλήτρια επεσήμανε τη δράση του λίγο πριν την περίοδο της τριπλής φασιστικής κατοχής, σε έργα του κατά την εθνική αντίσταση 1941-44 και τη σύλληψή του για κομμουνιστική δραστηριότητα (τότε), όπως επίσης στη ζωή του ως το θάνατό του στις 27 Φεβρουαρίου 1957.
Απέκτησε ρόλο στην κοινωνική απελευθέρωση η χαρακτική
Με αναλυτική περιγραφή στην τέχνη του, κατέληξε για τη σημασία του έργου του:«Σήμερα που το ΚΚΕ δίνει μεγάλες μάχες μαζί με την εργατική τάξη, την αγροτιά, τους μικρούς επαγγελματίες, τους χαμηλοσυνταξιούχους, τους σπουδαστές & μαθητές, τους άνεργους, για την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική σκλαβιά, σήμερα που οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι ακόμα μια φορά εξολοθρεύουν τους λαούς, που εξοντώνονται χιλιάδες άμαχοι στην Παλαιστίνη και η αστική τάξη στη χώρα μας έχει «διαλέξει στρατόπεδο» με τους φονιάδες των λαών, έχει ιδιαίτερη αξία η αναφορά αυτή στην προσφορά του Γιάννη Κεφαλληνού.
Είναι ο καλλιτέχνης που σε όλη του τη ζωή με ήθος έδωσε τις δυνάμεις του για να αναπτυχτεί μια υψηλού αισθητικού επιπέδου Τέχνη και Τυπογραφία, μια τέχνη κοινωνική, λαϊκή, μαχόμενη, κριτική. Για να μπολιαστεί μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών-μαθητών του με τις ιδέεςτης κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Μα πάνω απ' όλα ήταν αυτός που έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο σε μια κρίσιμη για τον τόπο εποχή, στο να αποκτήσει η Χαρακτική Τέχνη στον τόπο μας το διακριτό της παγκόσμια ρόλο στους αγώνες για την κοινωνική απελευθέρωση».
Το λόγο πήραν, επίσης, ο Τάκης Κεφαλληνός που στάθηκε σε μια προσέγγιση από τη Ζακυνθινή καταγωγή του χαράκτη και η Κατερίνα Δεμέτη, Διευθύντρια του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων με θέμα «Το εργαστήριο του Γιάννη Κεφαλληνού, σηματωρός για το χθες και το σήμερα»
Στο χώρο, λειτούργησε πλούσια έκθεση με έργα που επιμελήθηκε ο χαράκτης (βιβλία, γραμματόσημα κ.α.), καθώς και τρία χαρακτικά από το αρχείο του συγγραφέα Νικία Λούντζη.
