,,ΗΘΕΛΑΝ ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ, ΛΑΧΤΑΡΟΥΣΑΝ ΤΗΝ ΤΙΜΗ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΝ ΓΙΑ ΕΜΑΣ,,:

Η ιστορική ομιλία της Dolores Ibárruri “La Pasionaria” αποχαιρετώντας τους εθελοντές των Διεθνών Ταξιαρχιών, (1η Νοεμβρίου 1938).

Es muy difícil pronunciar unas palabras de despedida dirigidas a los héroes de las Brigadas Internacionales, por lo que son y por lo que representan.

Un sentimiento de angustia, de dolor infinito, sube a nuestras gargantas atenazándolas. Angustia por los que se van, soldados del más alto ideal de redención humana, desterrados de su patria, perseguidos por la tiranía de todos los pueblos…

 Célebre discurso de Dolores Ibárruri “La Pasionaria” de despedida a los voluntarios de las Brigadas Internacionales, pronunciado el 1 de noviembre de 1938.

 Είναι πολύ δύσκολο να προφέρω λόγια αποχαιρετισμού προς τους ήρωες των Διεθνών Ταξιαρχιών, εξαιτίας αυτού που είναι και για αυτό που αντιπροσωπεύουν.

Ένα συναίσθημα αγωνίας, ατελείωτου πόνου, ανεβαίνει στους λαιμούς μας και τους πνίγει. Αγωνία για αυτούς που φεύγουν, τους στρατιώτες του υψηλότερου ιδανικού της ανθρώπινης λύτρωσης, διωγμένους από την πατρίδα τους, καταδιωκόμενους από τους τυράννους όλων των λαών.

Πόνος για αυτούς που μένουν εδώ για πάντα, θαμμένοι στη γη μας και ζώντας στα βάθη της καρδιάς μας, στεφανωμένοι με το αίσθημα της αιώνιας ευγνωμοσύνης μας.

Από όλους τους λαούς κι όλες τις φυλές, ήρθατε σε εμάς σαν αδέλφια μας, σα γιοι της αθάνατης Ισπανίας, και στις πιο σκληρές ημέρες του πολέμου μας, όταν η πρωτεύουσα της Ισπανικής Δημοκρατίας απειλούνταν, ήσασταν εσείς, γενναίοι σύντροφοι των Διεθνών Ταξιαρχιών, αυτοί που συνεισφέρατε στη σωτηρία της με το μαχητικό ενθουσιασμό σας και τον ηρωισμό σας και το πνεύμα αυτοθυσίας.

Κι η Jarama κι η Guadalajara, κι η Brunete η Belchite, η  Levante κι ο Έβρος [Ebro] τραγουδούν με αθάνατους στίχους το θάρρος, την αυταπάρνηση, τη γενναιότητα, την πειθαρχία των ανδρών των Διεθνών Ταξιαρχιών.

Για πρώτη φορά στην ιστορία των λαϊκών αγώνων είδαμε αυτό το θέαμα, εκπληκτικό μες στο μεγαλείο του, της συγκρότησης των Διεθνών Ταξιαρχιών, για να βοηθήσουν να σωθεί η ελευθερία κι η ανεξαρτησία μιας χώρας που απειλούνταν, της δικής μας Ισπανίας.

Κομμουνιστές, σοσιαλιστές, αναρχικοί, δημοκράτες, άνδρες διαφορετικών χρωμάτων, ιδεολογιών, ανταγωνιστικών θρησκειών, όλοι όμως οπλισμένοι με τη βαθιά αγάπη για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, ήρθαν και μας προσφέρθηκαν, χωρίς όρους.

Μας τα έδωσαν όλα, τα νιάτα τους …την ωριμότητά τους …την εμπειρία τους. Το αίμα και τη ζωή τους, τις ελπίδες και τις λαχτάρες τους. Και δε μας ζήτησαν τίποτα. Δηλαδή ναι (μας ζήτησαν): ήθελαν μια θέση στον αγώνα, λαχταρούσαν την τιμή να πεθάνουν για εμάς.

Σημαίες της Ισπανίας!

 Χαιρετίστε τόσους ήρωες, υποκλιθείτε μπροστά σε τόσους μάρτυρες!

Μητέρες! Γυναίκες! Όταν περάσουν τα χρόνια και οι πληγές του πολέμου θα επουλώνονται, όταν η ανάμνηση των δύσκολων και αιματηρών ημερών θα διαλυθεί σε ένα παρόν ελευθερίας, ειρήνης κι ευημερίας, όταν οι μνησικακίες θα εξαλείφονται και η περηφάνια για μια ελεύθερη πατρίδα θα είναι κοινή αίσθηση για όλους τους Ισπανούς, μιλήστε στα παιδιά σας. Μιλήστε τους για αυτούς τους άνδρες των Διεθνών Ταξιαρχιών…

Διηγηθείτε τους πώς, διασχίζοντας θάλασσες και βουνά, σύνορα που έμοιαζαν με ξιφολόγχες που τα φυλούσαν εξαγριωμένα σκυλιά πρόθυμα να καρφώσουν τα δόντια πάνω τους, έφτασαν στην πατρίδα μας σαν σταυροφόροι της ελευθερίας, να αγωνιστούν και να πεθάνουν για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Ισπανίας, που τις απειλεί ο γερμανικός κι ιταλικός φασισμός.

Τα παράτησαν όλα: τους δικούς τους, την πατρίδα, το σπίτι, την περιουσία, μητέρα, γυναίκα, αδέρφια, παιδιά κι ήρθαν σε εμάς να μας πουν “εδώ είμαστε!”, η υπόθεση της Ισπανίας είναι και δική μας υπόθεση, είναι υπόθεση όλης της πρωτοπόρας και προοδευτικής ανθρωπότητας.

Σήμερα φεύγουν. Πολλοί, χιλιάδες έχουν ως σάβανο την ισπανική γη, τη γεμάτη ανάμνηση των βαθιών αισθημάτων όλων των Ισπανών.

Σύντροφοι των Διεθνών Ταξιαρχιών! Πολιτικοί λόγοι, κρατικοί λόγοι, το συμφέρον της υπόθεσης για την οποία προσφέρατε το αίμα σας με απεριόριστη γενναιοδωρία, σας στέλνουν πίσω, κάποιους στις χώρες σας και άλλους σε αναγκαστική εξορία.

Μπορείτε να φύγετε περήφανοι. Είστε η ιστορία, ο θρύλος, το ηρωικό παράδειγμα της αλληλεγγύης και της οικουμενικότητας της δημοκρατίας, απέναντι στο χυδαίο πνεύμα και την υποχωρητικότητα εκείνων που ερμηνεύουν τις δημοκρατικές αρχές, με το βλέμμα στα χρηματοκιβώτια και τις βιομηχανικές δραστηριότητες που θέλουν να προστατέψουν, πάση θυσία.

Δε θα σας ξεχάσουμε. Και όταν η ελιά της ειρήνης ανθίσει, στεφανωμένη με τις δάφνες της νίκης της Ισπανικής Δημοκρατίας, γυρίστε πίσω.

Γυρίστε δίπλα μας, γιατί εδώ θα βρείτε μια πατρίδα εσείς που δεν έχετε πατρίδα,θα βρείτε φίλους, εσείς που είστε υποχρεωμένοι να στερείστε τη φιλία,και όλοι, όλοι θα βρουν εδώ την αγάπη και την ευγνωμοσύνη του ισπανικού λαού,που σήμερα κι αύριο θα φωνάζει με ενθουσιασμό:

Ζήτω οι ήρωες των Διεθνών Ταξιαρχιών!

[ 1 Νοέμβρη 1938 – Λα Πασιονάρια (Ντολόρες Ιμπαρούρι) ]

Πηγή / πρωτότυπο κείμενο: εδώ 

¡Ay Carmela!

Επιμέλεια: Ομάδα ¡H.lV.S! //

Απ' το Ατέχνως

Η πείρα των Λαϊκών Μετώπων στον Ισπανικό Εμφύλιο:

Ισπανικός Εμφύλιος (1936 - 1939). Ενα «εθνικό - διεθνικό» ταξικό πεδίο μάχης

(α' μέρος)

Στις 17 - 18 Ιούλη 1936 εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα στην Ισπανία, με σκοπό την ανατροπή της νεοσχηματισθείσας κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου (ενός πολιτικού συνασπισμού με επικεφαλής τους Σοσιαλιστές, στον οποίο μετείχε και το ΚΚ Ισπανίας). Το κίνημα προετοιμαζόταν από καιρό από τμήματα της αστικής τάξης που προσανατολίζονταν στην επιβολή ανοιχτής φασιστικής δικτατορίας. Επικεφαλής του τέθηκε ο στρατηγός Φρ. Φράνκο.

Οι κινηματίες είχαν με το μέρος τους περίπου τη μισή δύναμη του τακτικού στρατού, τη Στρατιά της Αφρικής (αποτελούμενη βασικά από Μαροκινούς - από το Ισπανικό Μαρόκο άλλωστε ξεκίνησε και στέριωσε το πραξικόπημα), 

μεγάλο μέρος των Σωμάτων Ασφαλείας και βεβαίως τα δεκάδες χιλιάδες μέλη των

 φασιστικών - παρακρατικών οργανώσεων (όπως οι Φαλαγγίτες, οι Καρλιστές, κ.ά.), που ξεπερνούσαν σε αριθμητική δύναμη τον τακτικό στρατό και αποτέλεσαν σημαντική δύναμη κρούσης των φασιστών.

Ωστόσο, με εξαίρεση ορισμένες επαρχίες

 (όπου καταλυτικό ρόλο στην επικράτησή τους έπαιξε η επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας και του Βατικανού υπέρ των φασιστών) 

και την πόλη της Σεβίλλης, οι πραξικοπηματίες δεν κατάφεραν να κυριαρχήσουν. 

Ειδικά στα αστικά κέντρα, όπου νικήθηκαν κατά κράτος από την οπλισμένη εργατιά. 

«Στα εργοστάσια και στα ορυχεία συγκροτούνταν εργατικά τάγματα που οπλίζονταν με ό,τι μπορούσαν (...) 

Ολο το βάρος των πρώτων μαχών με τον καλά εφοδιασμένο στρατό των κινηματιών έπεσε στα ανεκπαίδευτα αυτά και κακοοπλισμένα τμήματα της πολιτοφυλακής που κατόρθωσαν με μεγάλες θυσίες να αναχαιτίσουν (...) το φασιστικό κίνημα».1

Διαδήλωση στη Μαδρίτη ενάντια στον Φράνκο τον Ιούλη του 1936

Αλλά ούτε και στο ναυτικό οι πραξικοπηματίες είχαν ιδιαίτερη επιτυχία, αφού οι ναύτες, έχοντας συγκροτήσει επαναστατικά συμβούλια, εξεγέρθηκαν, εκτέλεσαν τους αξιωματικούς τους και απέτρεψαν την παράδοση των περισσότερων πλοίων στον Φράνκο.

Τις κρίσιμες όμως εκείνες ώρες 

(όπως και στη συνέχεια), 

στην πάλη του εργαζόμενου λαού, βάρυναν καταλυτικά οι ταλαντεύσεις, η αναβλητικότητα, έως και τάση συμβιβασμού της σοσιαλδημοκρατικής ηγεσίας του Λαϊκού Μετώπου απέναντι στην αστική - φασιστική επιθετικότητα. 

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, όπως και τα υπόλοιπα κόμματα που απάρτιζαν το Λαϊκό Μέτωπο,

 ήταν βεβαίως αστικά ή αστικοποιημένα κόμματα, με τα οποία το ΚΚ είχε συμμαχήσει στο πλαίσιο της στρατηγικής που χάραξε το 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. 

Γεγονός, που είχε άμεσες επιπτώσεις στον προσανατολισμό και την αποτελεσματικότητα της πάλης για την υπόθεση της εργατικής τάξης. 

Οπως απέδειξε η πείρα των Λαϊκών Μετώπων, τόσο στην Ισπανία όσο και στη Γαλλία, η στρατηγική αυτή ούτε τον σοσιαλισμό έφερε πιο κοντά, 

ούτε το φασισμό μπόρεσε να αναχαιτίσει, καταδεικνύοντας ότι τα θεμελιώδη συμφέροντα της εργατικής τάξης βρίσκονται σε αδιάκοπη αντίθεση με τα αντίστοιχα της αστικής 

(τόσο σε καιρούς ειρήνης όσο και σε καιρούς πολέμου) και δεν «χωρούν» σε καλούπια αστικής διαχείρισης.

Ανδρες των Διεθνών Ταξιαρχιών κατά τη διάρκεια μαχών στη Μαδρίτη

Σε στρατιωτικό επίπεδο, στην πλάστιγγα υπέρ των φασιστικών δυνάμεων, βάρυνε σίγουρα η άμεση και αποφασιστική συνδρομή των Ιταλίας, Γερμανίας και Πορτογαλίας με στρατιωτικό υλικό, άρματα μάχης, αεροπλάνα και στρατεύματα 

(50.00 - 60.000, 16.000 και 8.000 - 12.000 αντίστοιχα),

 αλλά και το ταυτόχρονο εμπάργκο των καπιταλιστικών κρατών 

(ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία, κ.ά.) 

προς τη Δημοκρατική Ισπανία

 (πολιτική της δήθεν «Μη-Επέμβασης»).

Ολα τα παραπάνω συνέτειναν στη γρήγορη προέλαση των φασιστικών στρατευμάτων, που το Σεπτέμβρη του 1936 βρέθηκαν στις πύλες της Μαδρίτης. 

Το τέλος της Δημοκρατικής Ισπανίας θα ερχόταν σίγουρα πιο γρήγορα, αν δεν υπήρχε η γενναία σοβιετική στρατιωτική βοήθεια

 -που μόλις είχε αρχίσει να καταφθάνει- 

αλλά και ένας στρατός, που για πρώτη φορά έκανε την εμφάνισή του. 

Επρόκειτο για τις Διεθνείς Ταξιαρχίες.

Ενας διεθνής προλεταριακός στρατός

Οι Διεθνείς Ταξιαρχίες συγκροτήθηκαν με απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς στις 18 Σεπτέμβρη 1936, ενώ στις γραμμές τους εντάχθηκαν συνολικά 35.000 περίπου μαχητές, από το Μεξικό έως την Κίνα. Αρχικά, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός του Λαϊκού Μετώπου Λ. Καμπαλέρο αντιτάχθηκε στο όλο εγχείρημα. 

Στη συνέχεια, ωστόσο, υπό το βάρος των προελαυνόντων στρατευμάτων του Φράνκο, αναγκάστηκε σε υποχώρηση. 

Οι αναρχικοί (CNT) υπήρξαν επίσης αρνητικοί, απαγορεύοντας μάλιστα το πρώτο διάστημα την είσοδο στους ξένους εθελοντές στα σύνορα που έλεγχαν. Τέτοιας «υποδοχής» έτυχε και μια ομάδα Ελλήνων εθελοντών, τους οποίους 

«πιάσανε οι Ισπανοί φρουροί που ανήκαν στους αναρχικούς της CNT και τους κράτησαν 40 ώρες» μέχρι να απελευθερωθούν με παρέμβαση του Λαϊκού Μετώπου.2 

Να σημειώσουμε πως ξένοι εθελοντές εντάχθηκαν τελικά, τόσο στην αναρχική CNT όσο και στο τροτσκιστικό POUM, σε πολύ μικρότερο όμως βαθμό απ' ό,τι στις Διεθνείς Ταξιαρχίες.

Το τάγμα «Αβραάμ Λίνκολν» της 15ης Διεθνούς Ταξιαρχίας, όπου δραστηριοποιούνταν ελληνική διμοιρία

Οι μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών ήταν στην πλειοψηφία τους οργανωμένοι κομμουνιστές: το 60% των Γάλλων, το 70% των Αμερικανών, το 75% των βαλκάνιων λαών, το 80% - 90% των Γερμανών, 

κ.ο.κ. 

Το 80% ήταν εργάτες, στην πλειοψηφία τους νέοι, αλλά και «ψημένοι» στους ταξικούς αγώνες στις χώρες τους.3

Το ίδιο ίσχυε και για τους Ελληνες. 

Ο Δημήτρης Σακαρέλλος ήταν Γραμματέας του σωματείου Φορτοεκφορτωτών Πειραιά,

 ο Νίκος Βαβούδης Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, 

ο Νίκος Καραγιάννης στέλεχος της Ναυτεργατικής Ενωσης, ο Α. Δεληγιάννης Γραμματέας της Καπνεργατικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, ο Κώστας Βερνικιώτης εκ των ηγετών των μεγάλων καπνεργατικών αγώνων στο Αγρίνιο, κ.ο.κ. Όλοι στελέχη του ΚΚΕ. 

Οι μισοί σχεδόν από τους μαχητές που προήλθαν από την Ελλάδα ήταν ναυτεργάτες. 

Οι Ελληνες που κατέφθασαν στην Ισπανία απ' όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου 

(τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, τη Γαλλία, την Αγγλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, κ.λπ.)

 ήταν επίσης εργάτες στην πλειοψηφία τους: Ανθρακωρύχοι, οικοδόμοι, μεταλλουργοί, κ.ο.κ.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στους Ελληνες μετανάστες στις ΗΠΑ, που «σκυμμένοι ως ήταν στο μόχθο της δουλειάς, στα χυτήρια, στα εργοστάσια, στις κουζίνες, στο δρόμο, ορθώθησαν, έριξαν τα σύνεργά τους, αφήκαν τις προσωπικές έγνοιες και φροντίδες και κίνησαν να πάνε (...) ν' αγωνισθούν για το καλό του κόσμου».4 

Οι Ελληνες μετανάστες στις ΗΠΑ υπήρξαν η πολυπληθέστερη ομάδα Ελλήνων που πολέμησε στην Ισπανία. 

Πολλοί εξ αυτών ήταν μέλη του ΚΚ ΗΠΑ 

(όπως οι Στέφανος Τσερμέγκας, Χρήστος Μούγιαννης, Κώστας Σαμαράς, κ.ά.), 

με μακρά «θητεία» στους αγώνες της εργατικής τάξης (και όχι μόνο της ομογένειας), 

στην οργάνωση της πάλης των ανέργων την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης 1929 - 1933, κ.ο.κ.

Στις Διεθνείς Ταξιαρχίες εντάχθηκαν, τέλος, και τρεις Ελληνίδες από τον Καναδά (η Μαρία Νικολάου, η Ελένη Νικηφόρου και η Τούλα Ιωάννου), που υπηρέτησαν ως νοσοκόμες.

Η βάση των Διεθνών Ταξιαρχιών ήταν στο Αλμπαθέτε, όπου οι ξένοι εθελοντές συγκεντρώνονταν και εκπαιδεύονταν για περίπου ένα μήνα προτού διοχετευτούν στα διάφορα πεδία των μαχών.

 Συχνά, βέβαια, οι πολεμικές ανάγκες ήταν τέτοιες, που οι εθελοντές στέλνονταν απευθείας στο μέτωπο.

Οι Διεθνείς Ταξιαρχίες υπήρξαν 

ένα λαμπρό παράδειγμα διεθνούς προλεταριακού στρατού.

 Παρότι δεν ήταν ένας επαναστατικός στρατός 

(ως προς τον στρατηγικό σκοπό για τον οποίο μαχόταν), 

ωστόσο διέθετε πολλά από τα χαρακτηριστικά του, π.χ. στη σύνθεση, στη λειτουργία, στη συνειδητή πειθαρχία και τον ηρωισμό που απορρέουν από το δίκαιο του πολέμου, κ.ο.κ.

(Το β'μέρος του άρθρουθα δημοσιευτεί στον επόμενο «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη»)

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, Παγκόσμια Ιστορία, τ. Θ1 - Θ2, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, σελ. 469.

2. Παλαιολογόπουλος Δ., Ελληνες αντιφασίστες εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936 - 1939), εκδ. «Φιλιππότη», Αθήνα, 1986, σελ. 61.

3. Thomas H., The Spanish Civil War, εκδ. Penguin, London, 1961, σελ. 258 και Alpert M, «The Clash of Spanish Armies: Contrasting Ways of War in Spain, 1936 - 1939», στο War in History, τ. 6(3), 1999, σελ. 331 - 351.

4. Αρχείο ΚΚΕ - έγγραφο 420011.

Του Αναστάση ΓΚΙΚΑ

 Ο Αναστάσης Γκίκας είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Απ' το Ριζοσπάστη