To
Viva.La.Revolucion Σας Ενημερώνει:
Η πυξίδα του Μπαντέκου, Νίκου Μπάλαλα, παραδόθηκε στο Αρχείο του ΚΚΕ (ΦΩΤΟ)
Η Βάσω και η Φανή Κορομβόκη παραδίδουν την πυξίδα του Μπαντέκου στον Δ. Κουτσούμπα
Δώδεκα Αυγούστου 1949. Οι φαντάροι του εκτελεστικού αποσπάσματος στους στρατώνες του Ιππικού στη Λάρισα (εκεί που είναι σήμερα η Στρατιά) διστάζουν να πυροβολήσουν. «Βαράτε βρε, μη φοβάστε» τους φωνάζει ένα παλικάρι 33 χρόνων που κρατά απ' το χέρι την 23χρονη γυναίκα του, έγκυο τότε στον τρίτο μήνα της. Κείνη τη μέρα οι ομοβροντίες των εκτελεστικών αποσπασμάτων έκοψαν τη ζωή 15 μαχητών του ΔΣΕ.
Εβδομήντα χρόνια μετά, το πρωί της Τετάρτης, δυο αγέννητες τότε κοπέλες, πέρασαν την πύλη της έδρας της ΚΕ του ΚΚΕ και κατευθύνθηκαν στο γραφείο του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα. Στα χέρια τους κρατούσαν ένα πολύτιμο κειμήλιο, την πυξίδα του ταξίαρχου του ΔΣΕ Νίκου Μπάλαλα - Μπαντέκου, του εκτελεσμένου μαζί με την γυναίκα του, την Ευτυχία Σδρόλια, επίσης μαχήτρια του ΔΣΕ, στις 12 Αυγούστου 1949.
Η συγκίνηση απερίγραπτη όταν η Βάσω Κορομβόκη, εκπαιδευτικός, αρχίζει να μιλά, με την αδελφή της Φανήνα συμπληρώνει:
«Με μεγάλη χαρά και συγκίνηση παραδίδουμε σήμερα, στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, ένα ιστορικό κειμήλιο, την πυξίδα του καπετάν Μπαντέκου και μια ταπεινή μαρτυρία, τα οποία έχουμε σαν κληρονομιά από τον πατέρα μας Θεόδωρο Κορομβόκη, σε ένα χώρο που αρμόζει στο μέγεθός και το αξίωμά του.
Ο πατέρας μας καταγόταν από τη Βέρβαινα Αρκαδίας, ήταν δάσκαλος και ζωγράφος και είχε πολεμήσει με τον κυβερνητικό στρατό τον Αύγουστο του 1949 στο Γράμμο σαν εφ. Ανθυπολοχαγός του 20ού Ε.Τ. Πεζικού. του κυβερνητικού στρατού. Μας περιέγραφε πολύ συχνά τη στιγμή που συνάντησε τον καπετάν Μπαντέκο στο βουνό, του οποίου το όνομα δεν γνώριζε, ενώ αυτός ήταν πιθανώς τραυματισμένος. Λίγο πιο πέρα υπήρχε μια κοπέλα η οποία έκλαιγε. Πρόσφατα μάθαμε ότι ήταν η Ευτυχία Σδρόλια και ότι το όνομα του καπετάν Μπαντέκου ήταν Νίκος Μπάλαλας των οποίων η ιστορία μάς συγκλόνισε.
Όταν ο πατέρας μας τον ρώτησε ποιος ήταν, τότε αυτός του απάντησε ότι ήταν ο καπετάν Μπαντέκος και ότι ήταν μαζί με την κοπέλα. Βλέποντας το αδιέξοδο και την επικείμενη αιχμαλωσία έδωσε την πυξίδα του στον πατέρα μας λέγοντάς του ότι δεν του χρειάζεται πια. Ανέφερε δε σαν καθήκον του ότι έπρεπε να προστατεύσει την κοπέλα. Πάνω στην πυξίδα υπάρχει το όνομα Μπαντέκος και η ημερομηνία 07-08- 1949 πιθανότατα ημερομηνία εκείνης της συνάντησης και πιθανή ημερομηνία της αιχμαλωσίας τους.
Ο πατέρας μας μας διηγούνταν τη σκηνή χωρίς την παραμικρή εμπάθεια, με σεβασμό και στωικότητα. Έτσι ήταν τότε τα πράγματα μας έλεγε. Περιέγραφε τον Μπαντέκο ψύχραιμο και συμφιλιωμένο με την δύσκολη κατάστασή του αλλά ανήσυχο για την κοπέλα. Η συζήτησή τους ανθρώπινη. "Θα σε συλλάβουν μωρέ παιδί" του είπε ο πατέρας μας. "Δε με νοιάζει για μένα μόνο που έχω την κοπέλα", απάντησε αυτός.
Μέχρι το 2012 οπότε απεβίωσε μας προέτρεπε να βρούμε συγγενείς του, πράγμα δύσκολο αφού δεν γνωρίζαμε το πραγματικό του όνομα. Τάχα να μπορούσαμε να βρούμε τους συγγενείς του έλεγε. Μάλιστα, προσδιόριζε τον τόπο καταγωγής του στην Καρδίτσα. Πρόσφατα στην προσπάθειά μας να υλοποιήσουμε την επιθυμία του πατέρα μας διερευνήσαμε για Μουσειακό χώρο στη Λάρισα. Μέσω γνωστού μας ήρθαμε σε επαφή με τον υπεύθυνο του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Αμπελακίων, Θανάση Σερδένη, ο οποίος μας υπέδειξε ως φυσικό χώρο για την πυξίδα του Καπετάν Μπαντέκου (Νίκου Μπάλαλα) το Αρχείο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας όπου έχουμε την τιμή να βρισκόμαστε σήμερα σε εκπλήρωση της επιθυμίας του πατέρα μας.
Νίκο και Ευτυχία, το παράδειγμά σας διδαχή για τις επόμενες γενιές».
Τι είχε γίνει
Γράφει ο Τριαντάφυλλος Γεροζήσης στον «Ριζοσπάστη» (Κυριακή 1 Ιούλη 2007):
«Το Γενικό Αρχηγείο αποφασίζει να στείλει την 108 Ταξιαρχία στα Άγραφα - Θεσσαλία για να ανασυγκροτήσει την 2η Μεραρχία μετά το θάνατο του "Διαμαντή".
Η απόπειρα αυτή απέτυχε από την πρώτη στιγμή, γιατί με τα πρώτα πυρά για διάνοιξη ρήγματος στη διάταξη του αντιπάλου, σκοτώθηκε ο διοικητής της 108 συνταγματάρχης Παν. Ζάρας.
Στη συνέχεια, με την ίδια βασικά αποστολή, και με βάση την 192 Ταξιαρχία, με διοικητή τον "Μπαντέκο", επίτροπο τον αντισυνταγματάρχη Στάθη Καραγιώργη και επιτελάρχη τον αντισυνταγματάρχη Στ. Μανίκα στέλνεται νέο τμήμα.
Το τμήμα αυτό, του οποίου διοικητής έως τα Άγραφα θα ήταν ο "Μπαντέκος", χωριζόταν σε δυο ιδιαίτερα τμήματα. Στο δεύτερο τμήμα διοικητής ήταν ο αντισυνταγματάρχης Γιώργος Αθανασίου, ο οποίος θα αναλάβαινε διοικητής της 2ης Μεραρχίας με επίτροπο τον αντισυνταγματάρχη Βασ. Ασπρίδη.
Το "Απόσπασμα" Μπαντέκου στην αρχή άνοιξε δίοδο μέσα στη διάταξη του Στρατού και το τμήμα του Αθανασίου ελίχθηκε προς το χωριό Μεσολούρι και τελικά έφτασε στον προορισμό του, τα Άγραφα. Το τμήμα όμως του Μπαντέκου, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, καθυστέρησε στην κίνησή του και κυκλώθηκε στην τοποθεσία "Λυκοκρέμασμα".
Εκεί η Ευτυχία τραυματίστηκε ελαφρά και στην προσπάθειά του να τη βοηθήσει, τραυματίστηκε σοβαρά και ο "Μπαντέκος". Βλέποντας το αδιέξοδο ο "Μπαντέκος" προσπάθησε να αυτοκτονήσει αλλά πρόλαβε και τον εμπόδισε η Ευτυχία, ενώ ήδη είχαν αυτοκτονήσει ο επιτελάρχης Στ. Μανίκας, ο ταγματάρχης "Μωριάς" και μερικά άλλα στελέχη. Ένα άλλο κομμάτι του τμήματος "Μπαντέκου" με τον πολιτικό Επίτροπο Στάθη Καραγιώργη, περίπου εξήντα μαχητές και μαχήτριες, πέτυχε να ελιχθεί στο Σμόλικα όπου ενώθηκε προσωρινά με το "Απόσπασμα Παλαιολόγου" που δρούσε εκεί.
Από αριστερά: Η Ευτυχία Σδρόλια, ο Νίκος Μπάλαλας (Μπαντέκος), ο Κώστας Γκριτζώνας, ο Στάθης Καραγιώργης και ο Ζαχ. Μπολασίκης
Ο "Μπαντέκος", η Ευτυχία και ορισμένοι άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Όταν διαπιστώθηκε ποιος ήταν ο αιχμάλωτος, τους κατέβασαν με ισχυρή συνοδεία στην Καστοριά. Ήταν οι πρώτες μέρες του Αυγούστου 1949.
Δεδομένης της φήμης που είχε ο "Μπαντέκος" για τις ικανότητές του και την αποκοτιά του, και για να μην υπάρξει πιθανότητα να τους ξεφύγει, τον μετέφεραν μαζί με την Ευτυχία και άλλους με αεροπλάνο στη Λάρισα.
Σε λίγες μέρες, βιαστικά έγινε η δίκη τους στο Στρατοδικείο - σφαγείο της Λάρισας. Εκεί ο Νίκος Μπάλαλας - "Μπαντέκος", γνωρίζοντας ότι θα τον εκτελέσουν, αντιμετώπισε τις κατηγορίες με επιχειρήματα, είπε ότι κάποιους από τους μάρτυρες κατηγορίας τους περιφρονεί γιατί ήταν δοσίλογοι της Κατοχής, υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και την πολιτική του ΚΚΕ.
Το ίδιο και η Ευτυχία, υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΔΣΕ, όπως και οι άλλοι κατηγορούμενοι που ήταν μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ και ανάμεσά τους κάποιοι και κάποιες ήταν αξιωματικοί του ΔΣΕ.
Λίγο πριν απαγγελθούν οι ποινές και ενώ είχε απαγορευτεί στους συγγενείς των κατηγορουμένων να τους πλησιάσουν, να τους μιλήσουν ίσως για τελευταία φορά, ο πρόεδρος του Στρατοδικείου πρότεινε στην Ευτυχία να αποκηρύξει τον άνδρα της, τον Νίκο, ώστε να "γλιτώσει", δεδομένου ότι ήταν έγκυος τριών μηνών.
Η Ευτυχία απάντησε στο μικρό αυτό άνθρωπο ότι "...με τον άνδρα μου, μαζί στη ζωή, μαζί στον Αγώνα για την προκοπή του Λαού, μαζί και στο Θάνατο. Με αυτό που με προτείνετε, δεν ενδιαφέρεστε για τη ζωή μου αλλά θέλετε να χτυπήσετε τον "Μπαντέκο". Δε θα σας κάνω το χατίρι. Γνωρίζετε ότι τίποτα από όσα με κατηγορείτε δεν έχω κάνει και ότι οι μάρτυρες κατηγορίας λένε ψέματα. Στο χέρι σας είναι, εσείς θα αποφασίσετε και όχι εγώ, γιατί αν ζήσω με τον τρόπο που προτείνετε, τι θα λέγω στο παιδί μου για τον πατέρα του όταν μεγαλώσει;"
Ο "Μπαντέκος" καταδικάστηκε 17 φορές σε θάνατο, ενώ ο ταγματάρχης Γιώργος Παπαδημητρίου - "Βύρων", διοικητής τάγματος στην Ταξιαρχία του "Μπαντέκου", 31 φορές σε θάνατο.
Τότε ο "Μπαντέκος" άφησε άφωνους τους παράγοντες της δίκης και το ακροατήριο, όταν είπε στον "Βύρωνα", "ε ωρέ Βύρων, ταξίαρχος εγώ μόνο 17 φορές σε θάνατο, ταγματάρχης εσύ 31 φορές σε θάνατο, με πέρασες".
Του ταγματάρχη Παπαδημητρίου - "Βύρωνα", ο αδελφός του πατέρα του τότε ήταν στρατηγός αρχηγός της Χωροφυλακής. Λίγες μέρες αργότερα εκτελέστηκε και ο μικρότερος αδελφός του "Βύρωνα", Δημ. Παπαδημητρίου 18 χρόνων.
Ο "Μπαντέκος" και οι άλλοι δεν εκτελέστηκαν στο Μεζούρλο ή Μιζούρλο, τόπο εκτελέσεων στη Λάρισα αλλά σε μια γωνιά στους Στρατώνες Ιππικού όπου κρατούνταν.
Είτε γιατί φοβούνταν μην τους ξεφύγει ο "Μπαντέκος" και οι σύντροφοί του, είτε για άλλους λόγους, δεν τους κρατούσαν στις φυλακές Λάρισας, την "Μπαρουταποθήκη", ούτε στον Στρατώνα τον γνωστό ως "Όρχο Αυτοκινήτων", όπου κρατούνταν αιχμάλωτοι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ, αλλά στους Στρατώνες Ιππικού, εκεί που είναι η έδρα της Στρατιάς.
Δεν αποκλείεται και η περίπτωση όπου κάποιος ανώτερος ή ανώτατος αξιωματικός του Στρατού να είχε ιδιαίτερη εκτίμηση στον αντίπαλό του, τον "Μπαντέκο" και να θέλησε να τον προφυλάξει αυτόν και τους συντρόφους του από τη μανία συγκεκριμένων κτηνανθρώπων της Ασφάλειας Λάρισας της εποχής εκείνης.
Υπήρξαν, λίγες είναι αλήθεια, περιπτώσεις επίδειξης σεβασμού στον αντίπαλο. Για παράδειγμα, όταν αναγνωρίστηκε το πτώμα του θρυλικού "Διαμαντή" ανάμεσα στους νεκρούς μαχητές και μαχήτριες που έπεσαν μαζί του, πήγαν στο σημείο εκείνο ανώτατοι αξιωματικοί του Στρατού, να δουν αυτόν τον φοβερό και τρομερό αντάρτη, έστω και νεκρό. Κάποιος πρότεινε να του κόψουν το κεφάλι, να το περιφέρουν στα χωριά της περιοχής, ώστε να πειστεί ο κόσμος ότι ο "Διαμαντής" σκοτώθηκε. Αλλά ο επικεφαλής το απαγόρευσε λέγοντας: "Μας εξευτέλισε ζωντανός, να μη μας εξευτελίσει και πεθαμένος".
Ο Νίκος Μπάλαλας - "Μπαντέκος" 33 χρόνων, ο Γιώργος Παπαδημητρίου - "Βύρων" 27 χρόνων, η Ευτυχία Σδρόλια 23 χρόνων, η Καλλιόπη Μπετσέλου 22 χρόνων, ο Αντώνης Τζικούλης 18 ετών και άλλοι, συνολικά 15 εκτελέστηκαν λίγες μέρες μετά τη σύλληψη και καταδίκη τους, στις 12 Αυγούστου 1949 σε δυο ομάδες.
Με την πρώτη ομάδα εκτελέστηκε και ο "Βύρων". Όταν ο "Μπαντέκος" σήκωσε το άψυχο και καταματωμένο πτώμα του "Βύρωνα" επανέλαβε χαμογελώντας αυτό που είχε πει στο Στρατοδικείο, "ε, ρε Βύρων, ταγματάρχης εσύ 31 φορές, ταξίαρχος εγώ μόνο 17".
Η παροιμιώδης ψυχραιμία του δεν τον εγκατέλειψε ούτε την τελευταία στιγμή, γιατί όταν δόθηκε το παράγγελμα "πυρ" στο εκτελεστικό απόσπασμα, υπήρξαν κάποια δευτερόλεπτα δισταγμού από την πλευρά των στρατιωτών.
Είχαν μπροστά τους ένα "θρύλο" της εποχής. Τότε ο "Μπαντέκος" είπε: "Βαράτε βρε, μη φοβάστε". Η Ευτυχία και ο Νίκος έπεσαν κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, ζητωκραυγάζοντας μαζί με τους άλλους, τον ΔΣΕ, το Κόμμα, τον Ελληνικό Λαό.
Ο "Μπαντέκος" πέρασε στην Ιστορία, κοντά σε όλους εκείνους που έπεσαν για την Ελευθερία, την Ανεξαρτησία, την προκοπή του Λαού.
Θα 'ρθει μέρα που το άγαλμά του θα υπάρχει στην είσοδο του χωριού του όπως και της Ευτυχίας για το ηθικό δίδαγμα που άφησε κληρονομιά στους αιώνες με τη στάση της μπροστά στους δικαστές της».
Ποιος ήταν ο Μπαντέκος
Το βιογραφικό του Μπαντέκου στο Αρχείο του ΚΚΕ
Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από το βιογραφικό του που υπάρχει στο Αρχείο του ΚΚΕ:
«Γεννήθηκε στην κωμόπολη Σαριτσάνη Ελασσώνας το 1916 από φτωχούς αγρότες, έβγαλε το δημοτικό σχολειό και από μικρός ρίχτηκε στη δουλειά σαν εργάτης γης και στους δρόμους σπάζοντας χαλίκι. Οργανώθηκε το 1938 στην ΟΚΝΕ του χωριού του και καταδιώχθηκε στη διάρκεια της Μεταξικής διχτατορίας. Πολέμησε στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο σαν στρατιώτης. Στην πρώτη κατοχή από τους πρώτους οργανώθηκε στο ΕΑΜ (...) βγήκε στον Όλυμπο αντάρτης τον Ιούλιο του 1942. Αναδείχθηκε αμέσως καπετάνιος της ομάδας και αργότερα του συγκροτήματος Αμάρμπεη - Ολύμπου όπου ανέπτυξε εξαιρετική δράση. Μέλος του ΚΚΕ έγινε το 1942. Με την ίδρυση της 1ης Μεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ. έγινε καπετάνιος του 1ου λόχου του 5ου Συντάγματος. Στη διάρκεια των αγώνων του Ε.Λ.Α.Σ. πάλαιψε παντού παληκαρίσια και έδωσε πολλές μάχες με τους Ιταλογερμανούς, ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι δύο μάχες του 1942-43 στο Σαραντάπορο όπου καταστράφηκαν στην πρώτη 70 αυτοκίνητα με στρατό και στη δεύτερη 90. Επίσης πήρε μέρος στην εξόντωση Γερμανικής φάλαγγας 100 αυτοκινήτων στο Ζάρκο τον Σεπτέμβρη του 1944.
(...) Μετά τη Βάρκιζα γύρισε στο χωριό του και άρχισε να δουλεύει ήσυχα σαν καραγωγέας. Καταδιώχθηκε όμως σαν Ελασίτης. Αρχισε την πάλη του σαν υπεύθυνος αυτοάμυνας χωριών της περιοχής του (...) και τον Απρίλη του 1946 βγήκε στο βουνό, σαν επικεφαλής ομάδας και αργότερα συγκροτήματος (...)».
Ακολουθεί μια συναρπαστική πορεία που τον αναδεικνύει σε ταγματάρχη και αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ έχοντας πάρει ήδη μέρος στις μάχες κατάληψης της Καρδίτσας και του Καρπενησίου. Διοικητής της 192 Ταξιαρχίας της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ περνά τελικά στον Γράμμο. Στο μεταξύ γνωρίζει την Ευτυχία Σδρόλια από τα Κανάλια Καρδίτσας με την οποία παντρεύτηκαν στο βουνό, στον Σπαρμό του Ολύμπου. Συνέχισαν την κοινή ζωή τους μέχρι το εκτελεστικό απόσπασμα».
