Το τσεκούρι του Γαβρά, ο μπαλτάς των ΜΜΕ και οι ψευδείς ειδήσεις
Σφυροδρέπανος:
Στο “Τσεκούρι” του Κώστα Γαβρά, ένας άνεργος αρχίζει να σκοτώνει τους ανθυποψήφιούς του, για να πάρει αυτός τη δουλειά. Ο σκηνοθέτης καυτηρίαζε τον κανιβαλισμό στην αγορά εργασίας, δεν μπορούσε να φανταστεί όμως τον αντίστοιχο κανιβαλισμό στα ΜΜΕ, που βιάστηκαν να ανακοινώσουν το θάνατό του. Κι ίσως πρέπει αυτός τώρα να πάρει ένα τσεκούρι και να αρχίσει να κυνηγάει όσους τον πέθαναν πριν την ώρα του.
Από μια άποψη είναι απολαυστικό να βλέπεις το στριπτίζ και τη γελοιοποίηση πολλών κυρίαρχων ΜΜΕ και μεγάλων ειδησεογραφικών πρακτορείων, που διαφημίζουν το κύρος και τον επαγγελματικό τρόπο λειτουργίας τους. Πόσο μάλλον όταν αυτό αφορά παπαγαλάκια του συστήματος, με παχυλούς μισθούς και μακρινή σχέση με τη δεοντολογία ή την αξιοπιστία, όπως ο Πορτοσάλτε.
Αν εξαιρέσουμε όμως την ανίατη περίπτωση του δημοσιογράφου του ΣΚΑΪ, που γαντζώθηκε πεισματικά στην πλάνη του για τους δικούς του λόγους, αυτά τα λάθη που μειώνουν την αξιοπιστία των ΜΜΕ δεν αποδεικνύουν την έλλειψη επαγγελματισμού τους, αλλά ακριβώς το αντίθετο.
Δείχνουν τον τρομερό ανταγωνισμό, το ανελέητο κυνήγι της είδησης, της αποκλειστικότητας, της πρωτιάς, το φόρτο εργασίας των παιδιών που βγάζουν τη ροή ειδήσεων και δεν προλαβαίνουν να διασταυρώσουν τις πληροφορίες τους, τον τρόπο με τον οποίο έχουν μάθει να λειτουργούν. Πέρα από κάποια εμβληματικά γελοία πρόσωπα που αγαπούν να εκτίθενται, αυτό που πρέπει και μπορεί να γίνει -έστω και με αυτήν την αφορμή- είναι μια καταγγελία των ΜΜΕ και του τρόπου λειτουργίας τους συνολικά στο δοσμένο πλαίσιο, είτε την “πατάνε” είτε όχι.
Το διαδίκτυο προσφέρει τρομερές δυνατότητες, ταχύτητα, αλλά και τον κίνδυνο έκθεσης σε λανθασμένες πληροφορίες. Προσφέρει επίσης πολλές δυνατότητες για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, που διαδίδονται εύκολα, όπως η φωτιά σε ένα πευκόδασος. Και τέλος, προσφέρει λαμπρό πεδίο σε όσους θέλουν να αποκαλύψουν αυτούς που παρασκευάζουν συνειδητά ψευδείς ειδήσεις. Αλλά και σε όσους θέλουν να χλευάσουν αυτούς που έπεσαν θύματα ψευδών ειδήσεων και τις αναπαρήγαγαν.
Μήπως όμως έχουμε αρχίσει να χάνουμε κάπου το μέτρο με αυτήν την ιστορία;
Θα έρθει μια μέρα που θα γίνει κάτι συνταρακτικό, πχ μια επανάσταση, κι εμείς θα ασχολούμαστε με ψευδείς ειδήσεις.
Το διαδίκτυο προσφέρει τρομερές δυνατότητες, ταχύτητα, αλλά και τον κίνδυνο έκθεσης σε λανθασμένες πληροφορίες. Προσφέρει επίσης πολλές δυνατότητες για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, που διαδίδονται εύκολα, όπως η φωτιά σε ένα πευκόδασος. Και τέλος, προσφέρει λαμπρό πεδίο σε όσους θέλουν να αποκαλύψουν αυτούς που παρασκευάζουν συνειδητά ψευδείς ειδήσεις. Αλλά και σε όσους θέλουν να χλευάσουν αυτούς που έπεσαν θύματα ψευδών ειδήσεων και τις αναπαρήγαγαν.
Μήπως όμως έχουμε αρχίσει να χάνουμε κάπου το μέτρο με αυτήν την ιστορία;
Θα έρθει μια μέρα που θα γίνει κάτι συνταρακτικό, πχ μια επανάσταση, κι εμείς θα ασχολούμαστε με ψευδείς ειδήσεις.
Όχι με τους μύθους που μπορεί να δημιουργήσει -κι ως ένα βαθμό έχει αναπόφευκτη ανάγκη- μια επανάσταση, ούτε καν με τις ειδήσεις που θα κατασκευάζουν οι εχθροί της ως το μόνο μέσο για να την χτυπήσουν, αλλά με ανθυπολεπτομέρειες. Όχι με πολιτική αντιπαράθεση κι επιχειρήματα, αλλά με τρίχες που γίνονται τριχιά.
Η Οχτωβριανή πχ ξεκίνησε στις 25 του μήνα (με το παλιό) ή μήπως στις 26 ξημερώματα; Είχε γραμματικά και συντακτικά λάθη το πρώτο διάταγμα των μπολσεβίκων για τη γη και την ειρήνη; Μήπως το παράνομο φύλλο της Πράβδα έγραψε την επομένη κάτι ανακριβές, που δεν αποδεικνύεται; Κάτι που ήταν hoax; Μήπως βασίστηκε σε λανθασμένες πληροφορίες; Μήπως ο Λένιν έκανε κάνα αστείο σαρδάμ; Μήπως μπέρδεψε κάποια ονόματα; Μήπως έκανε τέλος κάποια αστεία γκριμάτσα που την απαθανάτισε ο φωτογραφικός φακός;
Κι αν ναι, νομίζουν οι ρόμπες πως μπορούν να κάνουν επανάσταση και να μας κυβερνήσουν; Γελιούνται…
Η κοσμογονία θα προχωρά χωρίς να κοιτά τη δική μας τυπολατρία. Μήπως όμως έκανε λάθος κανείς κι έγραψε την τυπολατρία με “ει”, όπως γράφεται η σκέτη “λατρεία”, ενώ το σύνθετο ουσιαστικό προέρχεται από το τυπολάτρης και για αυτό πάει με γιώτα; Και δεν είναι αυτό το γιώτα πιο σημαντικό από το να παρεκκλίνει κανείς έστω και ένα γιώτα από κάποια κοινωνική, πολιτική νομοτέλεια της επανάστασης;
Φυσικά και η αλήθεια είναι επαναστατική. Αρκεί να ξέρεις να την χρησιμοποιείς επαναστατικά κι όχι σαν ψόφιο τσιτάτο, να μην την βουλιάζεις πίσω από λεπτομέρειες και μισές αλήθειες -που είναι τα χειρότερα ψέματα- όπως πχ πως οι γυναίκες στη νέα κυβέρνηση είναι περισσότερες από ό,τι σε κάθε άλλο κυβερνητικό σχήμα, και αυτό είναι αν μη τι άλλο κάτι που μας χαροποιεί.
Όχι, η διασπορά ψευδών πληροφοριών και ειδήσεων που ξεγελά τα ΜΜΕ δεν είναι επαναστατική και δε βραχυκυκλώνει το σύστημα. Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για την -απαραίτητη μεν αλλά σε σωστή δοσολογία- αποκάλυψη των “fake news” που χρησιμοποιούν.
Η εκμετάλλευση και η κοινωνική αδικία δεν είναι μια μαγική, ψευδής εικόνα. Αλλά θλιβερή πραγματικότητα, που χρειάζεται πολύ διαφορετικά όπλα κι εργαλεία για να την αλλάξουμε, να την συντρίψουμε και να την ξαναχτίσουμε στο μπόι των ονείρων μας.
Η Οχτωβριανή πχ ξεκίνησε στις 25 του μήνα (με το παλιό) ή μήπως στις 26 ξημερώματα; Είχε γραμματικά και συντακτικά λάθη το πρώτο διάταγμα των μπολσεβίκων για τη γη και την ειρήνη; Μήπως το παράνομο φύλλο της Πράβδα έγραψε την επομένη κάτι ανακριβές, που δεν αποδεικνύεται; Κάτι που ήταν hoax; Μήπως βασίστηκε σε λανθασμένες πληροφορίες; Μήπως ο Λένιν έκανε κάνα αστείο σαρδάμ; Μήπως μπέρδεψε κάποια ονόματα; Μήπως έκανε τέλος κάποια αστεία γκριμάτσα που την απαθανάτισε ο φωτογραφικός φακός;
Κι αν ναι, νομίζουν οι ρόμπες πως μπορούν να κάνουν επανάσταση και να μας κυβερνήσουν; Γελιούνται…
Η κοσμογονία θα προχωρά χωρίς να κοιτά τη δική μας τυπολατρία. Μήπως όμως έκανε λάθος κανείς κι έγραψε την τυπολατρία με “ει”, όπως γράφεται η σκέτη “λατρεία”, ενώ το σύνθετο ουσιαστικό προέρχεται από το τυπολάτρης και για αυτό πάει με γιώτα; Και δεν είναι αυτό το γιώτα πιο σημαντικό από το να παρεκκλίνει κανείς έστω και ένα γιώτα από κάποια κοινωνική, πολιτική νομοτέλεια της επανάστασης;
Φυσικά και η αλήθεια είναι επαναστατική. Αρκεί να ξέρεις να την χρησιμοποιείς επαναστατικά κι όχι σαν ψόφιο τσιτάτο, να μην την βουλιάζεις πίσω από λεπτομέρειες και μισές αλήθειες -που είναι τα χειρότερα ψέματα- όπως πχ πως οι γυναίκες στη νέα κυβέρνηση είναι περισσότερες από ό,τι σε κάθε άλλο κυβερνητικό σχήμα, και αυτό είναι αν μη τι άλλο κάτι που μας χαροποιεί.
Όχι, η διασπορά ψευδών πληροφοριών και ειδήσεων που ξεγελά τα ΜΜΕ δεν είναι επαναστατική και δε βραχυκυκλώνει το σύστημα. Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για την -απαραίτητη μεν αλλά σε σωστή δοσολογία- αποκάλυψη των “fake news” που χρησιμοποιούν.
Η εκμετάλλευση και η κοινωνική αδικία δεν είναι μια μαγική, ψευδής εικόνα. Αλλά θλιβερή πραγματικότητα, που χρειάζεται πολύ διαφορετικά όπλα κι εργαλεία για να την αλλάξουμε, να την συντρίψουμε και να την ξαναχτίσουμε στο μπόι των ονείρων μας.
