Συγκεκριμένα, τη νύχτα της 12 προς 13 του Φλεβάρη 1947, τμήμα 150 ανταρτών, με διοίκηση τους Κονταλώνη, Πρεκεζέ και Γιαννούκο, χτύπησε αιφνιδιαστικά τη φρουρά των φυλακών Σπάρτης.
Ταυτόχρονα δε ομάδες μαχητών του ΔΣΠ (Πέρδικας, Καστάνης, Γιώργος Πρεκεζές) προέβησαν σε παραπλανητικές κρούσεις σε άλλα σημεία, στο κέντρο και στη νοτιοδυτική πλευρά της πόλης, όπου καθήλωσαν τμήματα του κυβερνητικού στρατού και της χωροφυλακής.
Μετά από ολιγόωρη μάχη, εξουδετερώθηκε η φρουρά των φυλακών και απελευθερώθηκαν 240 πολιτικοί κρατούμενοι, οι 170 από τους οποίους με επικεφαλής τα στελέχη του ΚΚΕ Κοντογιωργάκο και Οικονομάκη προσχώρησαν στο ΔΣΕ.
Μετά από ολιγόωρη μάχη, εξουδετερώθηκε η φρουρά των φυλακών και απελευθερώθηκαν 240 πολιτικοί κρατούμενοι, οι 170 από τους οποίους με επικεφαλής τα στελέχη του ΚΚΕ Κοντογιωργάκο και Οικονομάκη προσχώρησαν στο ΔΣΕ.
Το σχέδιο του Κονταλώνη ήταν άρτιο από κάθε άποψη καθώς πέρα από το γεγονός ότι απελευθέρωσαν τους κρατούμενους κανείς από τους αντάρτες δεν έπαθε τίποτα, πλην δύο που τραυματίστηκαν ελαφρά.
 |
| Οι φυλακές της Σπάρτης έκλεισαν κάπου στα τέλη της 10ετίας του ’60 |
Η επιτυχία αυτή ήταν σταθμός στην ανάπτυξη του ΔΣΠ, είχε δε και τεράστια πολιτική σημασία γιατί έγινε σε μια περίοδο που στην Αθήνα βρισκόταν η «Βαλκανική Επιτροπή του ΟΗΕ», η οποία είχε συσταθεί ...για να ερευνήσει και αποφανθεί για τις καταγγελίες των Αγγλοαμερικανών ότι οι γειτονικές στην Ελλάδα σοσιαλιστικές χώρες υποκινούσαν τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα και εφοδίαζαν με πολεμικό υλικό το ΔΣΕ!
Με την επιχείρηση της Σπάρτης είχε ασχοληθεί αργότερα ο Ν. Μπελογιάννης (ο στόχος αυτός είχε υποδειχτεί από τον ίδιο, πριν αναχωρήσει για τη Βόρεια Ελλάδα), ο οποίος σε ειδικό άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» με τον τίτλο «Επίθεση σε κατοικημένους χώρους» είχε, μεταξύ άλλων, γράψει και τα εξής:
Με την επιχείρηση της Σπάρτης είχε ασχοληθεί αργότερα ο Ν. Μπελογιάννης (ο στόχος αυτός είχε υποδειχτεί από τον ίδιο, πριν αναχωρήσει για τη Βόρεια Ελλάδα), ο οποίος σε ειδικό άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» με τον τίτλο «Επίθεση σε κατοικημένους χώρους» είχε, μεταξύ άλλων, γράψει και τα εξής:
«Η επιχείρηση της Σπάρτης μπορεί εδώ να αναφερθεί σαν ένα καλό παράδειγμα από την πλευρά:1) Της καλής εκλογής του στόχου2) Της συγκέντρωσης πάνω σ' αυτόν πολύ υπέρτερων δυνάμεων με ταυτόχρονη απασχόληση και σύγχυση σ' όλους τους άλλους τομείς της εχθρικής διάταξης.3) Της παραπλάνησης του εχθρού και4) Του αιφνιδιασμούΤο κύριο πρόβλημα που απασχολούσε τότε το Αρχηγείο Πελοποννήσου ήταν η αύξηση της δύναμής του με εθελοντές μαχητές. Η καλύτερη λύση ήταν η απελευθέρωση των αγωνιστών από τις φυλακές της Σπάρτης. Το Αρχηγείο προσανατόλισε αμέσως προς τη Σπάρτη όλες σχεδόν τις δυνάμεις του. Το μεσημέρι της 22 του Φλεβάρη μία γερή ομάδα ανταρτών εμφανίστηκε επιδειχτικά σ' ένα χωριό 5 χιλιόμετρα προς Νότο της Σπάρτης. Οι μοναρχοφασίστες αμέσως κινητοποίησαν δυνάμεις κι άρχισαν να καταδιώκουν την ομάδα, που τους παράσυρε δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την πόλη. Τη νύχτα της ίδιας μέρας εκδηλώθηκε αιφνιδιαστικά η επίθεση ενάντια στη Σπάρτη από βόρεια κατεύθυνση. Οι κύριες δυνάμεις επιτέθηκαν στις φυλακές και οι υπόλοιπες απασχολούσαν τα άλλα σημεία στήριξης της εχθρικής άμυνας, ενώ άλλες μικροομάδες είχαν εισδύσει παντού στην πόλη και προκαλούσαν σύγχυση και πανικό στον εχθρό.Ετσι ο αντικειμενικός σκοπός πραγματοποιήθηκε χωρίς μεγάλη δυσκολία. Ας σημειωθεί επίσης ότι η διοίκηση σε συνεργασία με τα στελέχη-εκτελεστές, είχε προβλέψει και όλες σχεδόν τις λεπτομέρειες, καθώς και όλες τις πιθανές εξελίξεις της επιχείρησης».
Το σχέδιο επιχείρησης του ΔΣΠ κατά των φυλακών Σπάρτης
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Αρίστου Καμαρινού « Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο» 1946-1949 εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή:
Τα μεσάνυχτα της 13-2-1947, διακόσιοι περίπου αντάρτες, του Πάρνωνα και του Ταΰγετου, με επικεφαλής τους Κονταλώνη, Πρεκεζέ και Μπασακίδη, μπήκαν από διάφορες κατευθύνσεις στην πόλη της Σπάρτης και μετά από ολιγόωρη μάχη με κυβερνητικά στρατιωτικά τμήματα, απελευθέρωσαν 240 πολιτικούς κρατούμενους από τις φυλακές της πόλης, αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά των φυλακών, το τμήμα που φρουρούσε τη Διοίκηση Χωροφυλακής, που είχε εγκατασταθεί στον άγιο Σπυρίδωνα και ένα λόχο στρατού που φρουρούσε το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής.Η πόλη βυθίστηκε στο σκοτάδι, αμέσως όταν άρχισε η επίθεση στις φυλακές.Επακολούθησε πανικός στα κυβερνητικά τμήματα, καθώς πέτυχε απόλυτα ο αιφνιδιασμός, παρ’ όλο που τα αντάρτικα τμήματα μπήκαν από διάφορα σημεία στην πόλη.Επικεφαλής των διμοιριών και των ομάδων των ανταρτών που επιτέθηκαν σε διάφορες αντιστάσεις του αντιπάλου, μέσα στην πόλη και τον περίγυρό της, ήταν οι: Λεωνίδας Κωνστανταράκος, Γιώργης Πρεκεζές, Κώστας Ξυδέας, Τάκης Γεωργόπουλος και Μήτσος Καστάνης.Πήρε επίσης μέρος στη μάχη και ένα μικρό τμήμα ανταρτών του Μαινάλου, με επικεφαλής τους Μανώλη Σταθάκη και Πέρδικα.
Το σχέδιο επιχείρησης του ΔΣΠ κατά των φυλακών Σπάρτης...
Λεπτομέρειες για τη διεξαγωγή της μάχης, την απελευθέρωση των φυλακισμένων, τις απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες και την αποχώρηση των ανταρτών και των αποφυλακισθέντων αγωνιστών μπορεί να βρει ο αναγνώστης στις περιγραφές στελεχών και ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού που πήραν μέρος σ’ αυτή τη μάχη. Περιορίζομαι να παραθέσω εδώ μόνο την περιγραφή της μάχης από τον στρατηγό Τσιγγούνη, για να έχει στη διάθεσή του ο αναγνώστης και την άποψη της άλλης πλευράς, ώστε να μπορεί να κρίνει και να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Τις μαρτυρίες αυτές των στελεχών και ανταρτών του ΔΣΠ που πήραν μέρος στη «μάχη της Σπάρτης» μπορεί να βρει ο αναγνώστης α) στη εφημερίδα Ελευθεροτυπία , 23/10/1988, σελ. 12
Τις μαρτυρίες αυτές των στελεχών και ανταρτών του ΔΣΠ που πήραν μέρος στη «μάχη της Σπάρτης» μπορεί να βρει ο αναγνώστης α) στη εφημερίδα Ελευθεροτυπία , 23/10/1988, σελ. 12
β) στο βιβλίο του Γρ. Κριμπά Ο Πέρδικας σελ 229,
γ) στο βιβλίο του Βασίλη Μπαρτζώτα Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας σελ. 99.
δ) στην εφημερίδα Μωριάς ,αριθμός φύλλου 7,- αφήγηση του Δημήτρη Καστάνη , ανθυπολοχαγού του ΔΣΕ,
ε) στο βιβλίο του Κώστα Βουγιουκλάκη η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία σελ 218 και στο βιβλίο του Κων. Καραλή η ιστορία των δραματικών γεγονότων της Πελοποννήσου, τόμος Β’, ΣΕΛ. 82.
Η πολιτικοστρατιωτική σημασία της μάχης της Σπάρτης.
Ο στρατηγός Τσιγγούνης στο βιβλίο του «Ο Συμμοριτισμός στην Πελοπόννησο» , σελ, 15 και 16, γράφει, σχετικά με τη σημασία της επιτυχίας του ΔΣΠ στη Σπάρτη:
«Περί το μεσονύκτιον της 12/2 1947, οι Κ.Σ (εννοεί οι κομμουνιστοσυμμορίτες ,δλδ ο Δημοκρατικός Στρατός σημ. Α.Κ) προσέβαλαν αιφνιδιαστικώς τας εις την ανατολική παρυφή της Σπάρτης φυλακάς προς απελευθέρωσιν των εν αυτή κρατουμένων. Ταυτοχρόνως ενήργησαν δευτερευούσης σημασίας κρούσεις εις άλλα σημεία της πόλεως προς παραπλάνησιν και καθήλωσιν τω εν Σπάρτη διαμενόντων τμημάτων στρατού και χωροφυλακής . Εις την επιχείρησιν ταύτην έλαβαν μέρος και τα τρία συγκροτήματα δυνάμεως 170 Κ/Σ περίπου υπό τους………
Κατόπιν πείσμονος αντιστάσεως οι Κ/Σ επεκράτησαν, εξουδετερώσαντες τη φρουράν των φυλακών και απελευθέρωσαν 240 κρατουμένους, εξ ων περί τους 170 προσεχώρισαν εις τα τάξεις των. Ως εγνώσθη βραδύτερον οι Κ/Σ είχον κατατοπισθεί ολίγας ημέρας προ της επιθέσεως , περί όλων των απαιτουμένων πληροφοριών ως προς τα δυνάμεις , θέσεις και συνηθείας των σκοπών και φυλακείων της φρουράς των φυλακών, ως και των υπολοίπων εν Σπάρτη δυνάμεων στρατού και χωροφυλακής. Επίσης είχον λάβει επαφή δι’ εμπίστων πρακτόρων των μετά τινών των εν ταις φυλακαίς κρατουμένων . Είχον ούτω τον απαιτούμενον χρόνον και την δυνατότητα να προβώσιν εκ του ασφαλούς εις τη σύνταξιν του σχεδίου των ενεργείας εν πάση λεπτομερεία, δεδομένου μάλιστα ότι με την ασφάλειαν της Σπάρτης και των φυλακών επιφορτισμέναι Εθνικαί Δυνάμεις εφήρμοζον αμετάβλητον αμυντικήν τακτικήν και δεν μετέβαλλον τας συνηθείας των. ( θέσεις σκοπών και φυλακείων, ώρας αντικαταστάσεως, ενέδραι, περίπολοι κ.λπ).
Η επιτυχία αυτή εκτός της σημαντικής ποσοτικής αυξήσεώς των, είχε μεγίστην σημασίαν. Διότι συνέπεσεν με την άφιξην της Βαλκανικής Επιτροπής αφ’ ενός και αφ’ ετέρου εδόθη η εντύπωσις ότι οι Κ/Σ υπερτερούν εις τόλμην, αποφασιστικότητα και ικανότητα, αφού δύνανται να προσβάλλωσι αποτελεσματικώς πόλεις φρουρουμένας, πλην της χωροφυλακής και υπό μονάδων στρατού (η υπογράμμιση του Α.Κ).
 |
| Από το αρχείο του Βαγγέλη Ρογκάκου Η επικοινωνία γινόταν πολλές φορές και με κρυπτογραφημένα μηνύματα |
Η διεθνής απήχηση της μάχης της Σπάρτης
Στις 16/2/1947, στο ξενοδοχείο Ακροπόλ της Αθήνας, που συνεδρίαζαν τα μέλη της Ερευνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ, ο υπουργός εξωτερικών Κωνσταντίνος Τσαλδάρης είχε μοιράσει στα μέλη της Επιτροπής , χάρτες της χώρας μας, στους οποίους με έντονο χρώμα είχαν σημειωθεί διάφορα τόξα, που άρχιζαν από τα βόρεια γειτονικά κράτη και κατέληγαν μέσα στο ελληνικό έδαφος: Από την Αλβανία έφταναν στα Χάσια και Όλυμπο, από τη Γιουγκοσλαβία στη δυτική και ανατολική Μακεδονία και από τη Βουλγαρία προς τη Χαλκιδική και τη δυτική Θράκη.
Τα τόξα αυτά υποδήλωναν ότι, δήθεν, το αντάρτικο ήταν ξενοκίνητο και ότι υπήρχε συνεχής «έξωθι βοήθεια» των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού από τις όμορες σοσιαλιστικές χώρες!
Οι αντιπρόσωποι όμως της Αλβανίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας παρουσίασαν στην Επιτροπή του ΟΗΕ τις ελληνικές αθηναϊκές εφημερίδες που περιέγραφαν με λεπτομέρειες την κατάληψη από αντάρτες της Σπάρτης προ τριημέρου και την απελευθέρωση από τις φυλακές της πόλης αυτής των πολιτικών κρατουμένων, καθώς και άλλες πληροφορίες για παρόμοιες πρόσφατες επιτυχίες των ανταρτών του ΔΣΕ σε άλλα μέρη της χώρας πολύ απομακρυσμένα από τα βόρεια σύνορά μας, όπως στην Δεσκάτη, στην Υπάτη, στο Δομοκό, στη Σπερχειάδα, στο Σταθμό της Γραβιάς – στη Ρούμελη ακόμη και σε νησιά της χώρας μας, όπως στη Μυτιλήνη στην Κεφαλονιά και στην Κρήτη.
Τα περισσότερα μέλη της Ερευνητικής Βαλκανικής Επιτροπής κατανόησαν ότι ο ισχυρισμός του Κ. Τσαλδάρη για ξενοκίνητους και έξωθεν ενισχυόμενους αντάρτες ήταν μεγάλο παραμύθι, που φτιάχτηκε για να παραπλανηθεί η διεθνής κοινή γνώμη και ο ΟΗΕ, για να μη γνωστεί η αλήθεια ότι δηλαδή η αιτία του εμφυλίου στην Ελλάδα βρισκόταν στα εσωτερικά της προβλήματα, στην πολιτική των διώξεων που εφάρμοζαν οι Αγγλοαμερικανοί και οι μοναρχοφασιστική κυβέρνηση της Αθήνας, γιατί δεν τους συνέφερε η λύση που πρότεινε το ΕΑΜ, η ομαλή δημοκρατική εξέλιξη, με γνήσιες εκλογές, που θα γίνονταν στη χώρα μας αμέσως μετά την αποχώρηση των αγγλικών στρατευμάτων.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό περιστατικό, που δείχνει την τεράστια πολιτικοστρατιωτική σημασία της μάχης της Σπάρτης, συνέβη σε σχετική συνεδρίαση του ΟΗΕ, κατά την οποία ο υπουργός εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης έγινε στόχος επίκρισης από εκπροσώπους των ιμπεριαλιστικών χωρών ότι δήθεν, «το ελληνικό αντάρτικο είναι ξενοκίνητο και υποστηρίζεται από τη Σοβιετική Ένωση, με πολεμικό υλικό » κ.τ.λ
Και ο Βισίνσκι απάντησε με λίγα λόγια, που αποστόμωσαν τους επικριτές του:
«Μήπως γνωρίζετε κύριοι που βρίσκεται στην Ελλάδα η πόλη της Σπάρτης που την κατέλαβαν οι αντάρτες» Κόκαλο οι αντιπρόσωποι των ιμπεριαλιστικών χωρών! Έπαψαν τις επικρίσεις. Τους κόλλησε στον τοίχο ο Βισίνσκι!σελ 151-154.
Νίκος Μάγγος (μαχητής του ΔΣΕ Πελοποννήσου)
"Αφού έπεσε η φυλακή και οι άμυνές της, περάσαμε μέσα στο κτήριο με χίλιες προφυλάξεις. Σε κάποια στιγμή ακούω φωνές και μια ριπή. Ένας χωροφύλακας βγήκε από ένα δωμάτιο και δοκίμασε να απασφαλίσει μια χειροβομβίδα. Οι δικοί μας τον πρόλαβαν και τον σκότωσαν. Όσο οι δικοί μας άνοιγαν τα κελιά, μερικοί από εμάς που δεν φρουρούσαμε το κτήριο πήραμε την εντολή να ψάξουμε για έγγραφα, χάρτες κτλ. Άλλοι μάζευαν τον οπλισμό των χωροφυλάκων και εφόδια.
Μπήκα σε ένα μέρος του ημιυπόγειου της φυλακής και είδα στο περβάζι ενός παραθύρου αίματα και πιο πέρα ένα νεκρό χωροφύλακα. Είχε παρατήσει το αυτόματο κοντά στο παράθυρο και είχε χρησιμοποιήσει ένα περίστροφο για να αυτοκτονήσει. Στο χέρι του βρήκα το ρολόι του που το είχε σπάσει, για να σταματήσει η ώρα τη στιγμή που πέθανε.
Αναρρωτήθηκα, τι φοβήθηκε τόσο πολύ; Σάμπως και τι θα τους κάναμε αν παραδίνονταν; Αυτός ο άνθρωπος φοβήθηκε τόσο πολύ αυτά που του λέγανε για εμάς τους "συμμορίτες" που προτίμησε να πεθάνει πριν πέσει στα χέρια μας. Απλώς χωροφύλακας αυτός φοβήθηκε τον Κονταλώνη. Και τι θα τους κάναμε; Θα τους παίρναμε τα όπλα, θα τους κλείναμε σε ένα κελί και θα τους βρίσκαν οι δικοί τους μερικές ώρες μετά. Τέτοιος ήταν ο φανατισμός της προπαγάνδας που κάνανε οι μοναρχοφασίστες."
-----------
Ενα χρόνο αργότερα στις 14 Απριλίου 1948 ο Σωτήρης Πέτρουλας (παππούς του Σωτήρη Πέτρουλα, που δολοφονήθηκε από την αστυνομία τον Ιούλιο του 1965), δολοφονείται στις φυλακές της Σπάρτης μαζί με άλλους 25 συγκρατούμενούς του.
Ενα χρόνο αργότερα στις 14 Απριλίου 1948 ο Σωτήρης Πέτρουλας (παππούς του Σωτήρη Πέτρουλα, που δολοφονήθηκε από την αστυνομία τον Ιούλιο του 1965), δολοφονείται στις φυλακές της Σπάρτης μαζί με άλλους 25 συγκρατούμενούς του.
Έξαλλοι χωροφύλακες είχαν εισβάλει στα κελιά πυροβολώντας τους δεμένους κρατούμενους, επειδή τζιπ τους είχε ανατιναχτεί από νάρκη. Νεκρός έπεσε και ο διοικητής των φυλακών, αντισυνταγματάρχης Δημήτρης Φίτσιος, ο οποίος στην προσπάθειά του να τους αποτρέψει δολοφονήθηκε επί τόπου.
Πηγές:
1. Η Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946 - 1949.
2. Μηνιάτικο στρατιωτικο-πολιτικό όργανο του Γεν. Αρχηγείου του ΔΣΕ, τεύχος 4ο, Απρίλης 1948.
3. «Ριζοσπάστης» 26/03/1947.
4. Από την κομματική έκδοση «Νίκος Μπελογιάννης - εθνικός λαϊκός ήρωας της Ελλάδας», το 1952, στις Λαϊκές Δημοκρατίες.
5. Αρίστου Καμαρινού « Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο» 1946-1949 εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
6. "Ριζοσπάστης" 4/1/2009
Γκιουζέλης- Ρογκάκος: Μια απάντηση στη λαθολογία***
Πηγές:
1. Η Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946 - 1949.
2. Μηνιάτικο στρατιωτικο-πολιτικό όργανο του Γεν. Αρχηγείου του ΔΣΕ, τεύχος 4ο, Απρίλης 1948.
3. «Ριζοσπάστης» 26/03/1947.
4. Από την κομματική έκδοση «Νίκος Μπελογιάννης - εθνικός λαϊκός ήρωας της Ελλάδας», το 1952, στις Λαϊκές Δημοκρατίες.
5. Αρίστου Καμαρινού « Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο» 1946-1949 εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
6. "Ριζοσπάστης" 4/1/2009
Γκιουζέλης- Ρογκάκος: Μια απάντηση στη λαθολογία***
Αλίευση από:
Επιμέλεια:
-RevolucionHellas - Viva.La.Revolucion
