"ΣΩΠΑΤΕ ΚΥΡΓΙΟΙ ΤΟ ΛΟΙΠΌ ΤΗΝ ΟΜΙΛΊΑ ΝΑ ΠΟΎΜΕ"

 ΚΆΠΟΤΕ ΣΤΗ ΖΆΚΥΝΘΟ.

"ΣΩΠΑΤΕ ΚΥΡΓΙΟΙ ΤΟ ΛΟΙΠΌ

ΤΗΝ ΟΜΙΛΊΑ ΝΑ ΠΟΎΜΕ. "

"Ομιλία ",είδος λαϊκού θεατρικού έργου που ανθεί στη Ζάκυνθο .
Ο λαϊκός δημιουργός, ανώνυμος τις περισσότερες φορές, συνθέτει έμμετρο θεατρικό έργο, στο Ζακυνθινό γλωσσικό ιδίωμα.
Το περιεχόμενο των έργων ποικίλο.
Κυρίως διακωμωδεί καταστάσεις της τοπικής κοινωνίας, σατιρίζει
συμπεριφορές και πρόσωπα, όμως κάποιες φορές αντλεί τη
θεματογραφία του από τα ιπποτικά μυθιστορήματα και το κρητικό θέατρο .
Άλλωστε είναι γνωστή η στενή σχέση της Ζακύνθου με την Μεγαλονησο,
ήδη από τα τέλη του 15ου αιώνα.
Σ αυτό το ιδιαίτερο θεατρικό είδος, παίζουν μόνο άντρες, οι οποίοι
υποδύονται και τους γυναικείους ρόλους, μεταμφιεσμένοι.
Πολλοί ασχολήθηκαν με την προέλευση της Ζακυνθινής ομιλίας.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται
από τα θρησκευτικά δράματα του Μεσαίωνα , ενώ μερικοί ανάγουν την καταγωγή της στα διονυσιακό δρώμενα της Αρχαίας Ελλάδας .
Υποστηρίζουν μάλιστα ότι οι τελετές προς τιμή του Διονύσου, που πραγματοποιούνταν κατά την διάρκεια των Μεγάλων και Μικρών Διονύσιων,
πέρασαν στη Δύση και αυτή τα προσέφερε ως αντίδωρο, με την μορφή
των θρησκευτικών δραμάτων από τα οποία επηρεάστηκαν και οι Ζακυνθινες
ομιλίες.
Αυτές λοιπόν οι "ομιλίες" παίζονται κυρίως την περίοδο του Καρναβαλιού,
όμως προετοιμάζονται σχεδόν όλο το χρόνο.
Έπρεπε να βρεθεί το έργο, ή να γραφεί νέο .
Κάποιος έμπειρος, αυτοδίδακτος, αναλάμβανε τη διανομή των ρόλων,
τη διδασκαλία, τα κουστούμια κλπ.
Τα παλιά καφενεία μετατρέπονταν, σε θεατρικά εργαστήρια.
Άνθρωποι του μεροκάματου, του μόχθου, άφηναν κατά μέρος τις στεναχώριες και
τα προβλήματα και έδιναν σάρκα και οστά σε βασιλιάδες και ιππότες, σε αρχοντοπουλες και κυράδες, σε σέμπρους και αφεντάδες.

Μα η ψυχή της Ζακυνθινής ομιλίας πάντοτε ήταν και είναι ο κωμικός ήρωας.
Εκείνος που αναλάμβανε το δυσκολότερο ρόλο. Να διακωμωδήσει καταστάσεις,
να σατιρίσει πρόσωπα, να δώσει και να φέρει γέλιο.
Κουρελής, ο αριστοφανικός αυτός τύπος, πάντα ετυμόλογος, άνοιγε συχνά διάλογο
με το πλήθος, που συμμετείχε κραυγάζοντας, άλλοτε επευφημώντας και άλλοτε δείχνοντας τη δυσαρέσκειά του .

Από την εποχή του Μοντζελέζε, το 1646, και τους μετέπειτα Γουζέλη, Μάτεση,
Νεούση , μέχρι τον Ζούγρα και τον Ριχάρδο τον Καραμαλίκη, στα έργα τους,
πάντα ο κωμικός έκλεβε την παράσταση.

Ο γέρο-διάβολος, "Στα έργα του Σατανά " του Ρίκου Καραμαλίκη αποδόθηκε
τόσο εντυπωσιακά απο τον Αγγελή τον Τσαγκαρόπουλο, τον επονομαζόμενο Κονίδη, που εμείς τα παιδιά τον....φοβόμαστε για αρκετά χρόνια.

Ποιός στα αλήθεια μπορεί να ξεχάσει , ένα άλλο μεγάλο λαϊκό κωμικό,
τον Τάση το Ρίτσο-Καψάσκη, (και αυτός από τον Πισινόντα, όπως και οι προηγούμενοι),που έκανε τον Ντάριο Φο να παραμιλάει, όταν την δεκαετία του 70, πραγματοποιείτο στη Ζάκυνθο η Συνάντηση Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου.
Ο Τάσης ο Ρίτσος υποδυόταν αριστοτεχνικά τον ταλαίπωρο, αδικημένο
και κακότυχο ανθρωπάκο.
Δεν ήταν μόνο ο λόγος του αλλά κυρίως οι κινήσεις του σώματος και οι μοναδικές εκφράσεις του προσώπου του.
Ρακένδυτος, πηγαινοερχόταν στη σκηνή διηγούμενος τα παθήματα του.
Χρεωμένος στους αφεντάδες και στους
τοκογλύφους βλέπει να χάνει τη λιγοστή περουσία του.
Όλοι τον πιέζουν να παντρευτεί την πλούσια αλλά κακάσχημη νύφη.
Προξενητάδες ,ο παπάς και οι επίτροποι της εκκλησίας.
Στην απελπισία του δέχεται.
Έβγαινε λοιπόν στη σκηνή και απευθυνόμενος στον κόσμο έλεγε:

"Οι επιτρόποι τόπανε

ο Στράτης, ο Θανάσης,

ο Πέτρος, ο Θεμιστοκλής,

ο Παύλος κι ο Αναστα'σης.

Γι αυτό κι εγώ αποφασισα

να κάμω την παντρεία,

για να γλυτώσω το ληνό

και την περιουσία."

Και περίλυπος έφευγε από την σκηνή, ακολουθούμενος από την κουτσή,

κουφή και άσχημη νύφη.

Μα πριν χαθεί από τα μάτια του θεατή, έκανε μια απότομη χορευτική στροφή

και στρέφοντας το χέρι του προς τον αφέντη-τοκογλύφο συμπλήρωνε:

"- 'Ορσε , σγομπέ και αλλοίθωρε,

που γράφεις το χαρτί σου,

θα ρθει η βολά ,που θα το φας

το ξύλο στο πετσί σου.!!!"

Για να εισπράξει βέβαια το δυνατό χειροκρότημα του κόσμου, που ένοιωθε

ότι αργά ή γρήγορα θα έρθει η δικαίωση και για τα δικά του δεινά.

Μα από το άγρυπνο μάτι του λαϊκού δημιουργού δεν ξέφευγαν

και οι δυσάρεστες ή ευχάριστες καταστάσεις που απασχολούσαν

την μικρή τοπική κοινωνία.

Δίνονταν δε με ιδιαίτερο τρόπο, σατιρίζοντας, χωρίς όμως να προσβάλλουν.

Και πάλι στο δύσκολο ρόλο ο κωμικός.

Για...μνημειώδεις καυγάδες...

"Μπα-μπουμ, στο Ξεροκακάστελλο

η Εβραϊκή Πρεσβεία.

Και από το ξύλο το πολύ

στου Ρέκουλα το σπίτι,

στου Μουτζουκλή το μαγαζί

ετρέμανε οι τοίχοι. "

Σάτιρα λοιπόν απο τις ομιλίες, αλλά από τη...σάτιρα δεν γλύτωνε ούτε η ίδια η "ομιλία "και οι πρωταγωνιστές της.

Ακολουθούσε μια έμμετρη κριτική, στα καφενεία και στα σπίτια, στο πνεύμα του γέλιου και του πειράγματος.

"-Η Κυρία των Τιμών

μας τα είπε με θυμό.

Και η νύφη ήταν καλή,

τριαντάφυλλο στο στόμα

και κυπαρισσένιο σώμα.

Ο αμίλητος στρατιώτης

έλαχε του Παναγιώτη.

Το σπαθί του στον αέρα

σκιάζει ου'λους πέρα ώς πέρα. "

Στο γειτονικό Μουζάκι άφησε εποχή

ένας μεγαλος κωμικός, ο Μίμης ο Ντακουράς.

Ο Μίμης ήταν ένας απλός βιοπαλαιστής.

Κάθε μέρα έπαιρνε παραμάσχαλα ένα μεγάλο μπόγο, βαντάκα, στο Ζακυνθινό

ιδίωμα, με ρούχα, είδη προικός, και περνούσε από τις γειτονιές,

πουλώντας την πραμάτεια του.

Μα σαν φτάνανε τα καρναβάλια, δεν ξέχναγε να ειδοποιήσει τις νοικοκυρές.

-Κουμπάρα μην ξεχάσετε να ρθετε

στην "ομιλία "μου.

Γιατί ο Ντακουράς έγραφε και έπαιζε τις ομιλίες του, στον κωμικό ρόλο πάντα.

Πράγματι έφθανε η Κυριακή τηςΑποκριάς και όλοι προετοιμαζονταν για την "ομιλία".

Ανάμεσα τους κι εγώ.

Ηταν η πρώτη φορά, εκείνη τη χρονιά, που θα την παρακολουθούσα.

Από το πρωί όλα είχαν πάρει μια γιορταστική νότα .

Κατά τις δέκα έκαμε την εμφάνιση του στους δρόμους ο Βασιλιάς της ομιλίας με την συνοδεία του.

Μπροστά πήγαινε ο ντελάλης , ενώ εκείνος ακολουθούσε,

πάνω στο άσπρο του άλογο, περιστοιχισμένος από τους ιππότες του.

Και ο ντελάλης διαλαλούσε:

"- Ακούσατε.,ακούσατε

στην "ομιλία " να ρθείτε,

εις το Μουζάκι, το χωριό,

να ευχαριστηθείτε ".

Το απόγευμα, το πλάτωμα του Αγίου Νικολάου ήταν κατάμεστο.

Ένα πολύχρωμο πλήθος από όλη τη Ζάκυνθο.

Η μητέρα με την πιεν ντε πουλ καμπαρντίνα της και την ασορτί ομπρέλα,

μην καλού-κακού βρέξει, πάσχιζε να με βάλει σε θέση, που να μπορώ να βλέπω προς το υπερυψωμένο πάλκο.

Πράγματι στη Ζάκυνθο επεκράτησε , στα νεώτερα χρόνια, οι ομιλίες

να παίζονται σε πάλκα , στολισμένα με μυρτιές και λουλούδια εποχής.

Η αυλαία (και αυτό νεωτερικό στοιχείο), άνοιξε και ξεπρόβαλε ο Ντακουράς,

σέρνοντας μια παρόμοια "βαντάκα", με εκείνη της δουλειάς του.

Τον ακολουθούσε μια μεγαλόσωμη γυναίκα και εκείνος απευθυνόμενος

στην Κυρά του, που καθόταν στη μέση του μεγάλου σαλονιού έλεγε;

" -Τα συχαρήκια μου Κυρά,

η αδερφή σου ενταύθα,

βαστάει και στα χέρια της,

Νααα μία βαντα'κα.."

Κάνοντας μια ανάλογη χειρονομία.

Γέλια, φωνές, "ούρα "..

Έτσι κύλαγε το έργο, όταν σε μια στιγμή, που βρισκόταν στη σκηνή, γύρισε προς τον κόσμο λέγοντάς:

"-Τρέξετε, τρέξτε χωριανοί,

μια γίδα κρεμασμένη,

την βλέπω να φουρκίζεται,

σώστε τη, την καημένη. "

Ξανά γέλια .!!!

Όλοι πίστευαν ότι πρόκειται για κάποια ατάκα του έργου.

Μα ο καημένος ο Μίμης, που από το υπερυψωμένο πάλκο

έβλεπε το ζωντανό να κινδυνεύει να πνιγεί στο γειτονικό χωράφι ,

χωρίς να χάσει τη ρίμα του, ξανάπε ,κουνώντας απεγνωσμένα τα χέρια του:

"- Αλήθεια λέω χωριανοί

τη χάνουμε τη γίδα,

τρέξτε να την προκάμετε,

φουρκίζεται ,την είδα. "

Τελικά κάποιοι έστρεψαν το βλέμμα τους στην κατεύθυνση, που έδειχνε ο Μίμης,

έτρεξαν και έσωσαν το ζωντανό.

Κι όλα κύλησαν ομαλά, ανάμεσα στα γέλια, τα πειράγματα

και σε μια φύση βουκολική, αντάξια της πανάρχαιας παράδοσης μας.

Δεν σας κρύβω δε, ότι κάθε φορά που δίδασκα τη γέννηση του αρχαίου

δράματος, συνειρμικά γύριζα πάντα σ αυτό το επεισόδιο της πρώιμης

παιδικής μου ηλικίας.

Και ο συχωρεμένος ο Ντακουράς, έπαιρνε το ρόλο του πρώτου

ηθοποιού, που εξ αμάξης, τά ψαλλε σ όλους και για όλα και απαντούσε

στον καθένα.

Κάπως έτσι γεννήθηκε το δράμα και το θέατρο.

Γιατί αυτό είναι το θέατρο.!!

Ενα λαϊκό δημιούργημα ,που σε μια κορυφαία στιγμή, έμελλε να αλλάξει τη σκέψη της ανθρωπότητας.

Μια αόρατη λοιπόν κλωστή ενώνει εκείνον τον πρώτο λαϊκό ηθοποιό

με τον Τάση, τον Μίμη και τόσους άλλους, στις "ομιλίες " μας.

Ένα αόρατο νήμα, το νήμα της Φυλής μας.!!!!

Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται σ όλους τους ανώνυμους λαϊκούς δημιουργούς των ομιλιών και στους ηθοποιούς, που διαχρονικά τις ερμήνευσαν.

Επιπλέον στον πατέρα μου, Φώτη Λουντζη, που απομνημόνευε

πολλές ομιλίες και τις διατήρησε στην μνήμη μας.

Τα αποσπάσματα, προέρχονται από ομιλίες των χωριών Παντοκράτορα

και Μουζακιου, γραμμένες απο το τέλος του 19ου αιώνα

έως και τη δεκαετία του 70.

Το αλιεύσαμε από εδώ:

ΖΑΚΥΝΘΙΝΕΣ ΠΑΡΟΛΕΣ! 

    Cristina Lunzi  · 

****************************

Δες τη Θεατρική Ομιλία «Ο ΚΟΥΡΙΟΖΟΣ» απ' τη #Ομάδα_Λαϊκού_Θεάτρου_Λιθακιάς_Κώστας_Σκαντάλης»

που την παρουσίασε το Σάββατο 16 Μαρτίου τση 15:00 ( 3:00) στο προαύλιο του Πολιτιστικού Κέντρου Λιθακιάς. Ερασιτεχνική Λήψη απ το κανάλι μας VivaLaRevolucion

Να, η Απάντηση Φίλε μου: Σαπίλα Αυτοί; Καθαρότητα Εμείς! Απελπισία Αυτοί; Ελπίδα Εμείς»!

 

Konstantinos Mpourxas:

''Καλά'', του λέω, «δε σε πιάνει η μπόχα εσένα»; 

«Οχι», μου λέει. «Εγώ, φίλε μου, ανοίγω το παράθυρο. Μόλις δω τα σκούρα ανοίγω το παράθυρο.

 Διαβάζω ένα ποίημα , βλέπω μια καλή ταινία, πάω στο θέατρο, σε μια διαδήλωση. Δε με κλείνουν εμένα στο βόθρο τους! 

Εγώ ζω στην άλλη Ελλάδα. Στην Ελλάδα της ομορφιάς, του χαμόγελου. Στην Ελλάδα της δημιουργίας»!

Τον γνωρίζω σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια. Είναι πολύ καλός ζωγράφος, αλλά έχει αποφασίσει (αποφασισμένο τον γνώρισα) να «ζωγραφίζει» ταμπέλες καταστημάτων, παρά να ξεπουλάει την τέχνη του. 

«Οι πίνακες», μου είχε πει τότε που, νέοι καλλιτέχνες και οι δύο γνωριστήκαμε, «δεν ανήκουν ούτε σε εμένα που τους ζωγραφίζω, ούτε, πολύ περισσότερο, σε αυτούς που θα τους αγοράσουν. Ο καλλιτέχνης συσσωρευμένες ιστορικές και κοινωνικές εμπειρίες ζωγραφίζει. Συσσωρευμένους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Ανθρώπινες αγωνίες. Ελπίδες! Ονειρα! 

Ολα ετούτα δεν μπορούν να κλειστούν σε ένα σαλόνι. Και μάλιστα σε λάθος σαλόνι.

 Στο σαλόνι κάποιου κυρίου, που θέλει να βάλει όλες αυτές τις αγωνίες, όλες αυτές τις ελπίδες των ανθρώπων ταπετσαρία στους τοίχους του»!
Αυτός, με λίγα λόγια, είναι ο φίλος μου. Ενας άνθρωπος με απόλυτες ιδέες. Δεν είναι λίγες οι φορές, που τον «χρησιμοποιώ» για τονωτικό!

 Δε σας κρύβω, ετούτες τις μέρες, με έχει πιάσει κάποια απελπισία! 

Βρώμισε ο τόπος. 

Πας από εδώ, πέφτεις επάνω σε εκβιασμούς. Πας από εκεί, πέφτεις πάνω σε δολοπλοκίες. Στρίβεις στη γωνία και βλέπεις πισώπλατες μαχαιριές. Στρίβεις στην άλλη γωνία και βλέπεις άλλες ασχήμιες. 

Τόσο και τέτοιο κακό μαζεμένο...

«Δεν είναι η πρώτη φορά» με αποπαίρνει ο φίλος μου, «εσύ έγινες πιο ευαίσθητος, σε πήραν, ίσως, τα χρόνια, φυλάξου!

 Ξεχνάς τα "δικά" μας; 

Ξεχνάς την υπόθεση Μέρτεν και τους θησαυρούς των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, τα βραχώδη οικόπεδα, τον Μακρή της ΓΣΕΕ, το 1961 που ψήφισαν τα δέντρα, τα βασιλικά πραξικοπήματα, τις αγοραπωλησίες βουλευτών το 1965, το ξύλο που τρώγαμε στην Πανεπιστημίου, τη δικτατορία; 

Και τότε βρώμαγε ο τόπος!

Οπου ακούμπαγες λερωνόσουνα! 

Ομως, εμείς μυρίζαμε καθαρό αέρα! Θυμάσαι; Ομάδες αυτομόρφωσης, βιβλία, ταινίες, διαδηλώσεις, αντίσταση! 

Να, η απάντηση φίλε μου! Σαπίλα αυτοί; Καθαρότητα εμείς! Απελπισία αυτοί; Ελπίδα εμείς»!
Το ορμητήριό μας τότε ήταν τα Παναθήναια, το καλοκαιρινό σινεμά, Χαριλάου Τρικούπη και Λεωφόρος Αλεξάνδρας. 

Την ώρα που ο παλιός κόσμος, η «παλιά» Ελλάδα σάπιζε, εμείς τραγουδάγαμε τον ερχομό του καινούριου κόσμου, της καινούριας της Ελλάδας.

«Το ίδιο κάνουν και οι σημερινοί νέοι», με βεβαιώνει ο ζωγράφος μου. 

«Και όχι μόνον οι νέοι. Και οι εργάτες. Και οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες! 

Η Ελλάδα δε βρίσκεται στα σημαδεμένα τηλεοπτικά παράθυρα. 

Βρίσκεται στα εργοστάσια, στις οικοδομές, στα πανεπιστήμια. Κοίτα αυτήν την Ελλάδα. Την Ελλάδα μας! Τη δική μας Ελλάδα! Την Ελλάδα της δημιουργίας! 

Ποιος νομίζεις ότι λειτουργεί ετούτο το κράτος;

 Τα καθάρματα που κλέβουν, που εκβιάζουν, που σαδομαζοχίζονται. 

Ο τόπος λειτουργεί με αυτούς που αλλάζουνε βάρδιες. Με τους πρωινούς, που αλλάζουν τους βραδινούς. Με τους απογευματινούς που αλλάζουν τους πρωινούς. Και πάλι από την αρχή. Κάθε μέρα, κάθε βδομάδα, κάθε μήνα, κάθε χρόνο! Διαρκώς»!

Ο φίλος μου ο ζωγράφος όταν μιλούσε για το λαό, τα μαγουλά του ρόδιζαν! «Από σεμνότητα», μου είχε εκμυστηρευτεί, «από σεμνότητα και από σεβασμό»! Ρόδινα είναι και τώρα, που μου μιλάει για τα σημερινά.

«Το παράθυρο, φίλε μου! Ανοιξε το παράθυρο! Και όχι ένα. Ολα τα παράθυρα. Και τις πόρτες. Και αν δεν μπαίνει αρκετός αέρας άνοιξε και τις στέγες! 

Καλύτερα είναι, βέβαια, να ζεις διαρκώς έξω, στους δρόμους. Να ξυπνάς με τους πρωινούς, να γυρίζεις στο σπίτι σου με τους βραδινούς και να διαδηλώνεις με τους απογευματινούς! 

Και μην ξεχνάς τις ομάδες αυτομόρφωσης, τα βιβλία, τις ταινίες, το θέατρο, τα ποιήματα, την οργάνωση! 

Κυρίως να μην ξεχνάς την οργάνωση. Και τη φιλοσοφία. Την πολιτική οικονομία. Τον μαρξισμό»!

Δε θέλω να σας πω περισσότερα. 

Η τελευταία ταμπέλα που ζωγράφισε για ένα παντοπωλείο στου Γκύζη έχει πάνω της ένα κόκκινο χελιδόνι. «Τι είναι αυτό»; ρώτησε ο μανάβης. «Η άνοιξη»! του απάντησε και δε σήκωνε άλλη κουβέντα!

Του Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ απο παλιότερο φύλο του Ριζοσπάστη

Επίκαιρο ; 

Με την τόση σαπίλα που κυκλοφορεί γύρω μας με μαέστρο το αστικό πολιτικό σύστημα μάλλον ναι !

Γιάννης Κεφαλληνός, ένας πρωτοπόρος θεμελιωτής της ελληνικής χαρακτικής

Γράφει ο ΤΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ

Αφιέρωμα στον ζακυνθινής καταγωγής χαράκτη, Γιάννη Κεφαλληνό (1894–1957) διοργανώθηκε από την Τομεακή Επιτροπή Ζακύνθου του ΚΚΕ, στις 10 Μάρτη, ημέρα Κυριακή και ώρα 7 μ.μ., στο ξενοδοχείο «Παλατίνο» στην Πόλη της Ζακύνθου.

Η εκδήλωση αυτή της Κομματικής μας Οργάνωσης παραμένει πρωτοπόρα, γιατί τον τιμάμε και συγχρόνως βοηθάμε να συνειδητοποιηθεί το γεγονός ότι ο πολιτισμός παραμένει -στην ουσία του- μια επαναστατική διαδικασία.

Με την παρέμβασή του αυτήν το ΚΚΕ αναδομεί τον χρόνο, πλαταίνει το σήμερα και στήνει ένα σκηνικό μνήμης για τον επαναστατημένο άνθρωπο – καλλιτέχνη Γιάννη Κεφαλληνό, ιδιαίτερο Δάσκαλο, καθηγητή της έδρας Χαρακτικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, από το 1931 και Διευθυντή της Σχολής από το 1954 μέχρι τον θάνατό του.

Στη δημιουργική και πρωτοπόρα στέγη του Εργαστηρίου του, ο Δάσκαλος με τις τεχνικές και ιδιαίτερες καλλιτεχνικές και ιδεολογικές του φροντίδες θα προσφέρει ένα ασφαλές, προοδευτικό περιβάλλον κατανόησης, που θα χαρίσει απλόχερα στους μαθητές του, ακόμη και σε εκείνες τις τραγικές ιστορικές συνθήκες (πολέμου, Κατοχής, Αντίστασης) την απόλυτη ελευθερία έκφρασης.

Αυτό βοήθησε να απογειώσουν και οι ίδιοι τα εκφραστικά τους μέσα και να καταθέσουν στην ελληνική χαρακτική την απόλυτα δική τους σφραγίδα και ταυτότητα. Πολλοί, όντας αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, όπως η Βάσω Κατράκη, ο Τάσσος (Αλεβίζος) και ο αγαπημένος μαθητής του Κεφαλληνού Γιώργης Βαρλάμος διώχτηκαν ανηλεώς από το κράτος της μισαλλοδοξίας, γιατί συμπορεύτηκαν με το ΚΚΕ και τη λαϊκή πάλη του για κοινωνική απελευθέρωση.
Με την κήρυξη του πολέμου του 1940, ο Κεφαλληνός έθεσε το Εργαστήριό του και τους μαθητές του στην υπηρεσία της μαχόμενης Ελλάδας εκδίδοντας αφίσες με πατριωτικό και αντιστασιακό περιεχόμενο.

Τον Ιούλιο του 1942, οι ιταλικές αρχές κατοχής θα τον συλλάβουν μαζί με τρεις μαθητές του, επειδή σε έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών παρουσίασαν έργα εμπνευσμένα από την πείνα.

Μεταπολεμικά, χάραξε μερικές από τις πιο καλαίσθητες σειρές γραμματοσήμων που κυκλοφόρησαν ποτέ από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία. Για παράδειγμα, το γραμματόσημο που είχε ως θέμα τον «Έφηβο του Μαραθώνα» βραβεύθηκε το 1950 ως το ωραιότερο σε όλο τον κόσμο γραμματόσημο της αναμνηστικής έκδοσης και αργότερα ως ένα από τα δέκα ωραιότερα γραμματόσημα της χρονιάς από τη Φιλοτελική Επιθεώρηση Stamp Collector’s Annual του Λονδίνου.

Παράλληλα, στη θρυλική πρέσα του Κεφαλληνού θα τυπωθεί από τον Δάσκαλο και τους μαθητές του το μνημειώδες και πρωτοπόρο για την παγκόσμια χαρακτική λεύκωμα: «Δέκα λευκές λήκυθοι» του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Το αριστουργηματικό αυτό έργο του θα εκτεθεί στην εκδήλωση της 10ης Μάρτη στη Ζάκυνθο, συγχρόνως με άλλα έργα της συλλογής μας, όπως το λεύκωμα «Το Παγώνι», οι σειρές γραμματοσήμων του, βιβλία που επιμελήθηκε, καθώς και επτά χαρακτικά του έργα.

Τελικά, σήμερα που ο πολιτισμός εμπορευματοποιείται και τα αντιδραστικά – αστικά καλλιτεχνικά σκουπίδια κυριαρχούν, είναι μονόδρομος η αυτόνομη παρέμβαση του Κόμματος στον πολιτισμό.
Συνηγορούν τα λόγια του Μπρεχτ: «σαν διάβασα ‘Το Κεφάλαιο’ του Μαρξ, κατάλαβα τα θεατρικά μου έργα»!

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

— Ο Κώστας Βάρναλης, ακριβός φίλος του χαράκτη, αναφέρει με συγκίνηση: «Το Σολωμό χωρίς μεταφυσική, τους Σκλάβους Πολιορκημένους […] τα έγραψα στη Γαλλία, στο χωριό Σεν-Μαρ-λα-Πίλ της Τουραίνης. Εκεί είχε σπίτι ο ξυλογράφος Γιάννης Κεφαλληνός, ο οποίος με φιλοξενούσε κάθε φορά που οι ιδέες μου με τιμωρούσαν για τις αταξίες μου […]»Ποτέ μου δεν έζησα πλουσιότερη πνευματική και υλική ζωή. Το χωριό μας δίπλα στην δεξιά όχθη του Λίγηρα […] Η Τουραίνη, «ο κήπος της Γαλλίας», η πατρίδα του Ραμπελαί και του Καρτέσιου. Διαβάζαμε τους συγγραφείς της και πίναμε τα κρασιά της.

— Ο συγγραφέας κ. Νίκιας Λούντζης έχει την ευγένεια να παραχωρήσει στην εκδήλωσή μας, για να εκτεθούν, τρία έργα του υπογεγραμμένα με μολύβι, δώρο του Χαράκτη προς τον αδελφικό του φίλο, Ερμάνο Λούντζη, ο οποίος τον φιλοξένησε κατά τη μοναδική επίσκεψή του στη Ζάκυνθο.

Απ' την Εφημερίδα Ερμής 

ΤΕ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΤΟΥ ΚΚΕ

Τίμησε το «φωτεινό» παράδειγμα του χαράκτη Γ. Κεφαλληνού 

Τον πρωτοπόρο θεμελιωτή της ελληνικής χαρακτικής, Γιάννη Κεφαλληνό, που καταγόταν από το νησί, τίμησε με εκδήλωσή της την Κυριακή η ΤΕ Ζακύνθου του ΚΚΕ.

Στην κατάμεστη από κόσμο κάθε ηλικίας αίθουσα εκδηλώσεων του ξενοδοχείου «Palatino», την κεντρική ομιλία πραγματοποίησε η Εύα Μελά, ζωγράφος - χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνη του χώρου πολιτισμού «Εργαστήρι του Γιώργη Βαρλάμου». Νωρίτερα, άνοιγμα πραγματοποίησε, το μέλος της ΕΠ Δυτικής Ελλάδας, Τάκης Στρούζας.

Εργο μέσα από την αλήθεια

Αναφερόμενη στο πορτραίτο του καλλιτέχνη, η ομιλήτρια σημείωσε, ότι το έργο του, όπως κάθε έργο τέχνης «δεν πρέπει μόνο -δεν αρκεί- να δώσει μια αισθητική εντύπωση. Δεν υπάρχει ωραίο έξω από την αλήθεια».

Στάθηκε και στους λόγους που το ΚΚΕ πραγματοποίησε την εκδήλωση για τον Γ. Κεφαλληνό, υπογραμμίζοντας: «Τον τιμάει για την προσφορά του στη γέννηση και ανάπτυξη της ελληνικής χαρακτικής, την εξέλιξή της από απλό παραγνωρισμένο ως τότε στην Ελλάδα μέσο αναπαραγωγής εικόνων, σε τομέα υψηλής τέχνης. Τον τιμούμε και για τη μοναδική μέθοδο διδασκαλίας που μας άφησε. Δίδαξε στους εικαστικούς καλλιτέχνες, τεχνικές ως τότε άγνωστες, που έδωσαν μοναδικής αξίας καλλιτεχνικά έργα και εφαρμογές στην τέχνη του βιβλίου, του χαρτονομίσματος, του γραμματοσήμου.

Τον τιμούμε για το σχεδιασμό πολλών και εξαιρετικών στην αισθητική τους λογοτεχνικών βιβλίων... Τον τιμούμε για την καθοριστική για την εξέλιξη της πολιτικής τέχνης στον τόπο μας διδασκαλία του, στο εργαστήριο χαρακτικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, για την Παιδεία, που έδωσε στους μαθητές του, που έβγαλε ολόκληρες γενιές, όχι μόνο σπουδαίων καλλιτεχνών με υψηλή τεχνική γνώση μα, πάνω απ' όλα, καλλιτεχνών με κοινωνική ευαισθησία, καλλιτεχνών -αγωνιστών για μία καλύτερη, μία δίκαιη, εν τέλει μια σοσιαλιστική κοινωνία».

Πλούσια η «συνέχειά» του

Στάθηκε σε όσους μαθήτευσαν δίπλα του, όπως οι: Α. Τάσσος, Β. Κατράκη, Χρ. Δαγκλής, Γ. Δήμου, Γ. Βαρλάμος, που ασπάσθηκαν την κομμουνιστική ιδεολογία, καθώς και σημαντικοί προοδευτικοί οραματιστές καλλιτέχνες όπως οι Κ. Γραμματόπουλος, Γ, Μόσχος, Τ. Κάνθος, Γ. Μόραλης, Γ. Βελισσαρίδης, Λ. Πασχάλη, Λ. Μοντεσάντου, Λ. Ορφανός, Τ. Κάνθος, Ε. Κωνσταντινίδη, υπογραμμίζοντας ότι «φρόντισε να μεταβιβάσει τη σκέψη, και την εργατικότητά του», μεταφέροντας και τα λόγια του Γ. Βαρλάμου, πως ««ο Κεφαλληνός ήταν πάνω απ' όλα «Ανθρωπος»».

Αναλυτική ήταν η αναφορά στη βιογραφία του καλλιτέχνη, από τη γέννησή του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (1894), την καταγωγή του (Σκουλικάδο της Ζακύνθου), μέχρι τις σπουδές του στη Γαλλία, την επαφή του με τη μαρξιστική ιδεολογία, την γνωριμία του με τον Κ. Βάρναλη που ωθήθηκε από τον Κεφαλληνό σ' αυτή (σύμφωνα με τον πρώτο), την επιστροφή του στην Αλεξάνδρεια κ.α., ενώ για την προσφορά του στην χαρακτική, επεσήμανε, μεταξύ άλλων:

«Το έργο που μας άφησε ο Κεφαλληνός είναι στο μεγαλύτερο μέρος του ο προσωπικός του μόχθος για μία αισθητική αναβάθμιση κειμένων της λογοτεχνίας και οι εικόνες-έργα του είναι οι περισσότερες προορισμένες για κάποια έντυπη έκδοση. Είχε πάντα την ανεκπλήρωτη επιθυμία να ιδρύσει ένα μικρό εκδοτικό οίκο ο ίδιος, για να απαλλαγεί από τις δυσκολίες που του έφερνε η εργασία του σε επιχειρηματίες εκδότες, γιατί θεωρούσε ότι υπάρχει μεγάλη εκμετάλλευση στη δουλειά του χαράκτη.

Ενα όνειρο που δεν πραγματοποίησε ποτέ, παρά κατάφερε να ιδρύσει τύποις τυπογραφείο μέσα στην ΑΣΚΤ όταν ήταν διευθυντής της, το οποίο δεν λειτούργησε λόγω του θανάτου του. Ομως με την πεποίθησή του για την κοινωνική σημασία της Καλλιτεχνικής Τυπογραφίας ιδρύθηκε επί των ημερών του το Εργαστήριο (φροντιστήριο) της Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου μέσα στην Σχολή Καλών Τεχνών».

Eπίσης, με βάση όσα άλλοι καλλιτέχνες ανέφεραν γι' αυτόν, σημείωσε: «Για τον Γιάννη Κεφαλληνό σύμφωνα με σκέψεις που διατυπώνει σε επιστολές του, οι καλλιτεχνικές σπουδές δεν αποτελούν μέσο προσωπικής ανάδειξης στο χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά υπηρετούν έναν ευρύτερο σκοπό στον οποίο θεωρεί στρατευμένο τον εαυτό του: Να συμβάλει στην κατεύθυνση της νεοελληνικής τέχνης στρέφοντάς την στην παρατήρηση της ζωής όσο και στη μελέτη της φύσης, σε αντίθεση με τις κυρίαρχες ως τότε αντιλήψεις της Ακαδημαϊκής διδασκαλίας».

Στάθηκε και σε άλλες μαρτυρίες υπογραμμίζοντας: «Δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πνευματική και τεχνική κατάρτιση των μαθητών του, αλλά φροντίζει και τα προσωπικά τους προβλήματα ψυχολογικά, πρακτικά, οικονομικά, ακόμα και συναισθηματικά σύμφωνα με μαρτυρίες».

Ενέπνευσε την αγάπη για κοινωνική δικαιοσύνη

Σχετικά με το ρόλο του ως επικεφαλής του εργαστηρίου Χαρακτικής, δήλωσε: «Μπόλιασε τους μαθητές του με το κριτικό του πνεύμα προς τη αστική κυριαρχία, τους ενέπνευσε την αγάπη για τη Λογοτεχνία, κοινωνική δικαιοσύνη και την παγκόσμια Ειρήνη. Δίδαξε έμπρακτα ανθρωπιά και αλληλεγγύη σε μια εποχή δύσκολη, Κατοχή - Αντίσταση. Δίδαξε την αφοσίωση στην αναζήτηση της αλήθειας, δίδαξε δημιουργικό, αντισυμβατικό τρόπο ζωής.

Ενισχύθηκε στο εργαστήρι του η Χαρακτική ως φορέας ενημέρωσης του λαού και προπαγάνδας των αντιΝαζιστικών ιδεών και των ιδεών της κοινωνικής απελευθέρωσης, για να γίνουν τρικ και αφίσες που καλούσαν στον οργανωμένο αγώνα».

Η ομιλήτρια επεσήμανε τη δράση του λίγο πριν την περίοδο της τριπλής φασιστικής κατοχής, σε έργα του κατά την εθνική αντίσταση 1941-44 και τη σύλληψή του για κομμουνιστική δραστηριότητα (τότε), όπως επίσης στη ζωή του ως το θάνατό του στις 27 Φεβρουαρίου 1957.

Απέκτησε ρόλο στην κοινωνική απελευθέρωση η χαρακτική

Με αναλυτική περιγραφή στην τέχνη του, κατέληξε για τη σημασία του έργου του:«Σήμερα που το ΚΚΕ δίνει μεγάλες μάχες μαζί με την εργατική τάξη, την αγροτιά, τους μικρούς επαγγελματίες, τους χαμηλοσυνταξιούχους, τους σπουδαστές & μαθητές, τους άνεργους, για την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική σκλαβιά, σήμερα που οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι ακόμα μια φορά εξολοθρεύουν τους λαούς, που εξοντώνονται χιλιάδες άμαχοι στην Παλαιστίνη και η αστική τάξη στη χώρα μας έχει «διαλέξει στρατόπεδο» με τους φονιάδες των λαών, έχει ιδιαίτερη αξία η αναφορά αυτή στην προσφορά του Γιάννη Κεφαλληνού.

Είναι ο καλλιτέχνης που σε όλη του τη ζωή με ήθος έδωσε τις δυνάμεις του για να αναπτυχτεί μια υψηλού αισθητικού επιπέδου Τέχνη και Τυπογραφία, μια τέχνη κοινωνική, λαϊκή, μαχόμενη, κριτική. Για να μπολιαστεί μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών-μαθητών του με τις ιδέεςτης κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Μα πάνω απ' όλα ήταν αυτός που έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο σε μια κρίσιμη για τον τόπο εποχή, στο να αποκτήσει η Χαρακτική Τέχνη στον τόπο μας το διακριτό της παγκόσμια ρόλο στους αγώνες για την κοινωνική απελευθέρωση».

Το λόγο πήραν, επίσης, ο Τάκης Κεφαλληνός που στάθηκε σε μια προσέγγιση από τη Ζακυνθινή καταγωγή του χαράκτη και η Κατερίνα Δεμέτη, Διευθύντρια του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων με θέμα «Το εργαστήριο του Γιάννη Κεφαλληνού, σηματωρός για το χθες και το σήμερα»

Στο χώρο, λειτούργησε πλούσια έκθεση με έργα που επιμελήθηκε ο χαράκτης (βιβλία, γραμματόσημα κ.α.), καθώς και τρία χαρακτικά από το αρχείο του συγγραφέα Νικία Λούντζη.

902.gr

1 / 6

k