Η πρώτη εκδήλωση του πρώτου τριμήνου της ΕΕΛ (Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών) ήταν η παρουσίαση του βιβλίου της Ηλέκτρας Στρατωνίου με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Σςςς…ο θεός κοιμάται…». Και ήταν μία πολύ επιτυχημένη εκδήλωση που την παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον οι δεκάδες παρευρισκόμενοι στην κατάμεστη αίθουσα Μιχαήλας Αβέρωφ, στις 13/01/2016, στην Αθήνα.
«Σςςς…, ο θεός κοιμάται…» ΛΟΙΠΟΝ, ή τουλάχιστον αυτή την εντύπωση μας δίνει όταν, άπραγος, αφήνει να θαλασσοπνίγονται αθώα βρέφη, μωρά άδολα, μικρά παιδάκια και μανάδες που τα κρατούν σφιχτά στην αγκαλιά σε αμέτρητες, απελπισμένες προσπάθειες, διάσωσής τους από τα σαγόνια των καμουφλαρισμένων «καρχαριών» ή των «λύκων» με την προβιά του αμνού … Όταν επιτρέπει να πυρπολούνται πολιτείες ολάκερες και να δολοφονούνται λαοί κατατρεγμένοι, να καταστρέφονται υλικά αγαθά και είδη πρώτης ανάγκης, που θα μπορούσαν να αρκέσουν για όλη την ανθρωπότητα…
Όταν εθελοτυφλεί κι επιμένει, παρά την παντοδυναμία του, στην ουδετερότητα, εν ονόματι της ελεύθερης ατομικής βούλησης και επιλογής του ανθρώπου, όταν, όταν ,όταν…
Άπειρες θα μπορούσαμε να παραθέσουμε και να αντιπαραθέσουμε απόψεις και συνθήκες τέτοιες που δυστυχώς σε ένα και μοναδικό συμπέρασμα οδηγούν και συντείνουν: πως σήμερα, όσο ποτέ, οι άπειροι, οι πολύμορφοι, οι προσωποποιημένοι αλλά και οι απρόσωποι «θεοί του κόσμου», όλοι έγιναν «άφαντοι»!
Ας δούμε όμως η ίδια η ποιήτρια τι να υπονοεί με τον τίτλο; Τι να περιλαμβάνει στη συλλογή της; Τι να έχει άραγε στο μυαλό της; Σε αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα, που πιθανόν να προκύψουν στον καθένα μας, στην πρώτη του επαφή με την ποιητική συλλογή της Ηλέκτρας, απάντησαν άμεσα ή έμμεσα, ξεκάθαρα ή παραβολικά οι εκλεκτοί λογοτέχνες που πήραν το λόγο και αναφερθήκανε σ’ αυτό το έργο της, στη διάρκεια της εκδήλωσης.
Πρώτος στο πλαίσιο του χαιρετισμού του, ως εκπρόσωπος της ΕΕΛ, ο γ. γραμματέας της, Γιάννης Παπαοικονόμου έκφρασε την επιδοκιμασία και το θαυμασμό του στην πέννα, το έργο, το ήθος και το ύφος της ποιήτριας. Μεταξύ άλλων είπε: «Είχαμε κι αλλού γράψει και χαιρετήσει την ποιότητα της εξεγερμένης φωνής της, που μ’ όλο που δείχνει τα κουρέλια και τις πληγές της σύγχρονης και τόσο άδικης κοινωνίας που ορίζει και ορίζει ακόμα το ριζικό των ανθρώπων, των σύγχρονων δούλων, προτείνει διέξοδο στην οργανωμένη πάλη για την ανατροπή αυτής της αδικίας. Θα ήταν επόμενα παράλειψη, αν πέρα από τα ποιητικά χαρίσματα του βιβλίου και είναι πολλά, δεν στεκόμασταν στο κύριο χαρακτηριστικό της ποιήτριας, την ανυπότακτη οργή και στάση της απέναντι στη λαίλαπα των καταστροφών που έχει βίαια επιβάλλει στη ζωή των ανθρώπων ο σάπιος πια καπιταλισμός.
Μπορεί να μην τον κατονομάζει στους στίχους της, όμως οι σπαρακτικές, τραγικές αναφορές στον οδυρμό των διαλυμένων υπάρξεων μόνον αυτόν φωτογραφίζουν. Και η Ηλ. Στρατωνίου δεν θρηνεί αλλά έκανε πράξη αυτό που ο Ρίτσος δεν μπόρεσε τότε στο «τραγούδι της αδερφής μου»: «Θ’ άξιζε ολόρθος να σταθώ/κατάντικρυ στον ήλιο/και των στίχων τους κίονες να υψώσω/προς το κυανό διάστημα…. όμως αδελφή μου/δεν δύναμαι άλλο/το άπειρο συνέτριψε/το στιλπνό του τόξο/στο μέτωπό μου.» Στέκεται ορθή και τον ήλιο τον πετροβολάει που δέχεται τόσο πόνο και μιζέρια στη γη. «εκείνοι που απειλήσανε/ και βρίσανε τον ήλιο/οι άντρες που ονειρεύτηκαν/κάτω από τα λιόδεντρα». Τον τρελαίνει τον ήλιο η Ηλέκτρα Στρατωνίου και τον βάζει στη μπουκάλα: «τρελάθηκε ο ήλιος και μπήκε στη μπουκάλα/θάλασσα ούζο έγινε ξανά ο ουρανός». Μ’ ένα παιχνίδισμα ειρωνείας περνά τις πιο δύσκολες έννοιες, όχι με την επαρμένη τέχνη των «καθαρών ποιητών» μα με την απλότητα και την αμεσότητα των συνηθισμένων ανθρώπων του μόχθου. Ωριμότερη πια σε σχέση με παλαιότερη δουλειά της, η ποιήτρια έχει στρογγυλέψει την κραυγή και την έχει κάνει βόλι που στέλνει ενάντια στα «συγκεκριμένα σχέδια/αναπαραγωγής των ανθρώπων». Πολλές φορές αυτοσαρκάζεται και φωτογραφίζει την παρακμή της ομορφιάς, παίρνει όμως πάντα θέση δίπλα στους επαναστατημένους νέους «τους νεολαίους που τους κουρέψαν/ με την ψιλή/στα προαύλια των σχολείων/προς παραδειγματισμό και συμμόρφωση/γιατί……….κρέμαγαν στα ματόφυλλα/σαν τσαμπιά μοσχάτο σταφύλι/τις ελπίδες και την ξαγρύπνια τους/.
Γι αυτές τις ελπίδες μάχεται και η ποιήτριά μας κάνοντας τους στίχους όπλα της μελλούμενης εξέγερσης όχι μόνο των ποιητών, μα όλων των απανταχού εκμεταλλευόμενων, κατατρεγμένων αγωνιστών του ονείρου. Αυτό το μαχόμενο κόσμο της εργασίας όλο καυστικότητα μα και αισιοδοξία μας προτείνει η Ηλ. Στρατωνίου που σε κάθε στιγμή δείχνει την φωτεινή διέξοδο από τη σύγχρονη κόλαση. Αυτή την αισιόδοξη τραγική φωνή χαιρετίζουμε απόψε με τις ευχαριστίες της καρδιάς και του νου για το υπέροχο αυτό δώρο της».
Ακολούθησε η Βάσια Γερμανού, καθηγήτρια Της Γαλλικής φιλολογίας που διδάσκει στο 1ο Γυμνάσιο του Γέρακα, ασχολείται ερασιτεχνικά με την ποίηση και το δοκίμιο και τυχαίνει να είναι φίλη της ποιήτριας. Η Βάσια μεταξύ άλλων είπε:
«Την γνώρισα μέσω χρωμάτων και θεμάτων σε πίνακες ζωγραφικής της, κι όλα αυτά σε ένα χώρο με έντονες μνήμες από αγώνες του παρελθόντος : το Λαύριο. Μήπως ήταν η συγκυρία τέτοια, ώστε, μία γυναίκα που έχει , επίσης, μνήμες ζωής τόσο έντονες, όσο μόνο ένα παιδί μπορεί να κουβαλά, να βρεθεί και να παραθέσει πίνακές της σαν να ζει στο φυσικό της περιβάλλον;
Να, για ποια παραβολή μιλώ: το Στρατώνι Χαλκιδικής με το Λαύριο Αττικής! Βίοι παράλληλοι ανθρώπων που μοχθούσαν μέσα στη γη: ένιωθαν το άχθος αρούρης και κοιτούσαν τον ουρανό μόνο, όταν βγαίνοντας έξω, έπιναν νερό!
Αυτές τις μνήμες έχει η Ηλέκτρα του Στρατωνίου! Γιαυτό και τα χρώματα της ζωγραφικής της έχουν το ίδιο πάθος και βάθος, όσο και τα λόγια των λογοτεχνημάτων της, της ποίησής της.
Η Ηλέκτρα γεννήθηκε στο Στρατώνι,
- ένα Μαντεμοχώρι που βρίσκεται στη χερσόνησο της Χαλκιδικής, και
- βιομηχανικό κέντρο επεξεργασίας και εκμετάλλευσης των μεταλλείων της Β.Α. Χαλκιδικής.
Γεννήθηκε σ’ ένα μικρό παράπηγμα (ένα παλιό φυλάκιο ) στην αυλή της εταιρίας Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων & Λιπασμάτων του Μποδοσάκη.
Τα καλοκαίρια έπαιζε ξυπόλητη μέσα σε μικρές «χρωματιστές» λιμνούλες που σχηματίζονταν στην «αλάνα» μπροστά από τα πλυντήρια των μεταλλείων.
Έμπαινε από τα σάπια συρματοπλέγματα σε κάτι υποτυπώδεις αποθήκες (χωρίς πόρτες) και με τα μικρά χεράκια της, γέμιζε χούφτες με διάφορα δηλητήρια τις τσέπες της σχολικής της ποδιάς, από τα μαύρα βαρέλια με τις κίτρινες νεκροκεφαλές που έγραφαν: κίνδυνος –θάνατος – κυάνιο,-θειάφι, – ποτάσα –γαλαζόπετρα – και άλλα τέτοια, που με πολλά απ’ αυτά τα υλικά κάνανε… γλυκά και φαγητά όταν παίζανε τα κορίτσια, τις νοικοκυρές!
Πώς γλύτωσαν και δεν τα δοκίμασαν, σίγουρα η Αγία Βαρβάρα εκτός από τους μεταλλωρύχους προστατεύει και τα παιδιά τους που παίζουν ανέμελα στις αυλές του θανάτου!»
Και παρακάτω:
«Έχω να κάνω δύο δώρα στην Ηλέκτρα. Το ένα είναι μερικοί στίχοι του Κωστή Παλαμά από το ποίημά του « Γύριζε», κάτι που θα εξέφραζε την Ηλέκτρα και η ίδια θα συγκατάνευε σ’ αυτό με ένταση. Διάλεξα τους εξής:
«Γύριζε, μη σταθείς ποτέ, ρίξε μας πέτρα μαύρη
ο ψεύτης είδωλο είναι εδώ, το προσκυνά η πλεμπάγια
η Αλήθεια τόπο να σταθή για μια στιγμή δε θάβρη.
Αλάργα. Νέκρα της ψυχής της χώρας τα μουράγια.
Η Πολιτεία λωλάθηκε, κι απόπαιδα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη
κάθε σπαθί, κάθε φτερό, κάθε χλωρό στεφάνι
στη λάσπη. Σταύλος ο ναός, μπουντρούμι και το σπίτι….»
Τώρα το άλλο δώρο:
Η ποιητική αυτή συλλογή του νέου της βιβλίου, έχει 55 ποιήματα με τους αντίστοιχους τίτλους τους. Από αυτούς, λοιπόν, τους τίτλους δημιούργησα για να προσφέρω στην Ηλέκτρα να ακούσει και να συνειδητοποιήσει ότι και από αυτούς ακόμα, ξεπηδά ένα καινούργιο ποίημα με την ορμή που την χαρακτηρίζει. Γράφουν οι στίχοι των τίτλων της, λοιπόν:
«Έχω φρικάρει
Κάνει κρύο. Μ’ ένα ποτό στο χέρι, η Καρυάτιδα κλαίει
Τα καρφιά φτιάχνουν το δρόμο τα Σαββατοκύριακα
Επικίνδυνο ταξίδι , κακός μπελάς κι άρνηση προσαρμογής
Η σκιά μου μετράει ανάσες σαν ευγενής αστός σε μακέτα από φελλό
Οι μεταλλωρύχοι σε ομοφωνία ψάχνουν τους ποιητές για τις ενοχές μας
Θέλω να πετάξω σε μια νέα πατρίδα μ’ ένα μοσχάτο σταφύλι, με ούζο και ήλιο Αιγαιοπελαγίτικο,
Ελλάς – Ελλάς με Μπαϊντούζκα στ ‘ αντρίκια όνειρα!
Η παραγωγή αρρένων με τριχομανία στα υγρά όνειρα της θεατρίνας Φρύνης, σα μελίσσι.
Εγώ ξέρω τον θρήνο του ανέμου για τη Φαίδρα, την hello baby! Τι νατουραλιστικό!
Τα κομμάτια μου από κινέζικη πορσελάνη όλα στα φαρμακεία , ως επιτακτική ανάγκη να συνδεθούν με την www.Ψυχή .com
Τελικά είναι ανοιχτό ζήτημα να ονομάζεσαι Έλλην!»
Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Αντώνης Κομίνης, πολυβραβευμένος ποιητής και συγγραφέας, μέλος της ΕΕΛ και ταμίας της μέχρι πρόσφατα, που μεταξύ άλλων είπε: «Παρά την απλότητα της δομής, η εργασία της είναι περίπλοκη. Το καλό και το κακό, το αληθές και το ψευδές, το ευχάριστο και το δυσάρεστο, εξελίσσονται μεταξύ τους και αλλού λειτουργούν χώρια, αλλού συγχωνεύονται. Τα αισθήματα συμφύρονται μεταξύ τους και σχηματίζουν τους όρους που παράγουν την τέχνη της. Και η δημιουργός δεν φοβάται τέτοια διαδικασία, αφού η προσωπική της ζωή είναι συνυφασμένη με την καλλιτεχνική της κι αυτό το στοιχείο είναι κρίσιμο εφαλτήριο και για μας και για την ίδια:
για όσους την καλογνωρίζουν, όπως κοιτάζει και μιλά, έτσι φρονεί και γράφει
Έτσι, η ηθική της πραγματικότητα της επιτρέπει τη λογοτεχνική φυσιογνωμία που αρχικά την καθιστά ρεπόρτερ, που μέσα από τη σκέψη η γλώσσα γίνεται λόγος με τον οποίον συνομιλεί με τους διαβάτες. Η διαδρομή της με καμπύλες, με γωνίες, με απότομες στροφές αλλά και αρετή, οδεύει προς το αύριο. Με πνεύμα, λογική, αρμονία, σοβαρότητα, δύναμη, θάρρος, μετάδοση με ευθύνη, με χρώμα, ήχο αλλά και βάθος, γκρεμίζει και επαναδομεί απ’ την αρχή το φωτεινό της πεδίο. Άτρομη και ασυμβίβαστη σε ζωή και τέχνη, ταυτίζει τη γραφίδα της με την πρόοδο…
Η Στρατωνίου έχει ήχο και ήχο επιδέξιο. Και παρά το θολό τοπίο που εξελίσσονται τα θέματά της, δεν στέκεται απλά στην περιγραφή και την απώλεια που σχεδόν πάντα καραδοκεί σε τέτοιο περιβάλλον, δεν μας αφήνει να βασανιστούμε σ’ αυτό το συναισθηματικό πέλαγο. Μιλώντας με ευθύτητα χωρίς υπαινιγμούς, καθοδηγεί τον αναγνώστη της με μαεστρία σε διαφορετικό μονοπάτι. Εκεί, με λέξεις ζυγισμένες κι ας μην είναι συναρπαστικές, επιδιώκει τη νοηματική απόδοση της ουσίας. Αυτό καθιστά το έργο της έμπλεο περιεχομένου, χωρίς μανιέρες και τεχνικούς ελιγμούς που φανερώνουν συνηθέστατα αδυναμία. Και μάλιστα, η απουσία υπερβολών, είτε στις παρομοιώσεις της, είτε ακόμα κι εκεί που είναι ανεκτές – στα όνειρα για παράδειγμα – δεν στερεί τη δημιουργία της από την ορμητικότητα που την παρακινεί.
Η γραφή της είναι πειθαρχημένη, παράγει έργο καθαρό, φωτεινό και με διαύγεια. Και παρά την τόλμη της γλώσσας, δεν διακατέχεται από καμιά νευρικότητα. Και αυτό το έργο είναι αναμφισβήτητα υψηλής αξίας. Η Στρατωνίου δείχνει να δοκιμάζεται. Πετάει, ταλαντεύεται και βγαίνει νικήτρια. Πίσω από κάθε μαυροσύννεφο βλέπει έναν ήλιο αστραφτερό και μας το βροντοφωνάζει !!! Και δεν χρησιμοποιεί δανεικά φτερά για να πετάξει. Πρωτοπορεί με ακρίβεια και λιτότητα, χωρίς μισόφωτα, δίχως φλυαρία.
Δεν χαρίζεται σε κανέναν. Χωρίς να μασάει τα λόγια της, μιλάει και πυροβολεί, εξοπλισμένη με την πλούσια τελαμώνα της από την οποία περιοδικά ανασύρει και χρησιμοποιεί όλα της τα όπλα και τα ξέρει καλά. Με αλάνθαστο ένστικτο, δεν γίνεται θύμα της κοινωνίας και της επικαιρότητας, αντίθετα, την ψυχοφθόρο κοινωνική ασχήμια και την αμείλικτη σφοδρότητα των γεγονότων, τις μετατρέπει σε σαΐτες εύστοχες κι αποτελεσματικές.
Και το πρώτο-πρώτο όπλο που επιστρατεύει είναι η
- αδίστακτη αυτοκριτική, από το πρώτο κιόλας ποίημα της συλλογής:
οι ενοχές μας που δεν μπορέσαμε να σώσουμε τίποτε απ’ όσα έπρεπε να σωθούν, κινούμενοι ενθουσιασμένοι και πανικόβλητοι, φορτωμένοι τα κουρέλια μας, μη αφήνοντας χώρο για τους άλλους. (ας μου επιτραπεί ο όρος, λέει για τον ΠΑΡΤΑΚΙΣΜΟ-γιατί αυτόν αφορά ο καυτηριασμός)
Ή στη σκιά: άλλοι μου χάραξαν το δρόμο κι εγώ κατάδικος σε ισόβια διαδρομή, με μια σκιά στα πόδια μου που με μποδάει να τρέξω […]
- Αλλά και η κριτική όπως στην Τριχομανία, σελ. 37: ήσουν ακίνητος και σφύριζες, κοιτώντας το ταβάνι. Ώσπου έπεσε και σε πλάκωσε […] (ΕΥΣΧΗΜΑ για την ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ απέναντι στα πράγματα)
- Ταξικά προσανατολισμένη. Και φροντίζει αμεσότατα να το επισημάνει, στο «Επικίνδυνο ταξίδι», το δεύτερό της ποίημα. Κι από την πρώτη κιόλας φράση του:
πρέπει ν’ αποφασίσεις τον προσανατολισμό σου […] με στρατηγική κι εξοπλισμό […] μην αφήσεις τίποτε στην τύχη του […]
ή στον κακό μπελά:
ανεπίδεκτος ο πολίτης, εξτρεμιστής ο εργάτης, άλλο φρούτο ο φοιτητής […] κακός μπελάς, απέναντι σ’ όσους αφανίζουν τους λαούς σε μια παρτίδα μπριτζ […]
ή στο Θα δω: στους αρχηγούς κυβερνήσεων και κρατών, θα δω τι θα κάνω […] και πιο κάτω: θα δω τι θα σας κάνω […]
ή με καυστικότητα ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ απέναντι στην επίπλαστη ευδαιμονία των εξουσιαστών που προκαλούν, γράφει στο ποίημα «Νατουραλιστικό»:
Ασύλληπτη θέα, μοναδική. Νατουραλιστική, φουτουριστική, μινιμαλιστική, σουρεαλιστική του κερατά, Ινδής πριγκίπισσας με Σανέλ ταγεράκι, στο Μπάκινχαμ!
- διεθνιστικά αλληλέγγυα στον Μωχάμετ της:
το αίμα μου ποτίζει τις καλαμιές που κρύφτηκα μέσα τους […] κόκκινο το αίμα μου σαν το δικό σου […] και ο θάνατός σου ο δικός μου […]
- στοχαστική στο «Ανοιχτό ζήτημα», αλληγορεί, καταδείχνοντας τον παραλογισμό του αστικού «ορθολογισμού»:
μηδέν συν μηδέν συν ένα […] αβέβαιη η επόμενη μέρα, αβέβαιη […]
- υπεύθυνη, ζαλώνεται το φόρτο της: άιντε μωρέ ποιητές, ώρα να βγείτε στις λαϊκές γειτονιές […]
κι αμέσως μετά με προοπτική: ονειρευτείτε το τραπέζι με το ζεστό ψωμί, το τσίπουρο, τη φωτιά στο τζάκι, το βλέμμα της μάνας στην εξώπορτα […]
- εξυμνώντας στις αράδες της τη φύση, παίρνοντας το λαμπρό παράδειγμά της, μας λέει για τη χρειαζούμενη αυτοθυσία του αγώνα, στο ποίημα «Μελίσσι»:
Οι μέλισσες πολεμιστές, καμικάζι-μάρτυρες […] έτοιμοι να θυσιαστούνε, να πεθάνουν […]
ΞΕΔΙΠΛΩΝΟΝΤΑΣ ΜΑΕΣΤΡΙΚΑ ΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ…. δεν αφήνει τίποτε να περάσει απαρατήρητο. Τα θέματά της αντλούνται από την πραγματικότητα. Τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα παρελαύνουν κυματιστά στη γραφή της. Η μετανάστευση ( στο ΚΑΝΕΙ ΚΡΥΟ, σελ. 23), οι απόμαχοι της ζωής που αφήνουνται στην τύχη τους (γράφει χαρακτηριστικά στην «επιτακτική ανάγκη»: ξέρεις πόσο κρύο κάνει μετά τα 60; Ξέρεις πόσο χιόνι κολλάει στα πόδια σου;), το σχολείο που έκλεισε, το βλασταρούδι που λιποθύμησε απ’ την κυριολεκτική ασιτία και που ψυχορραγεί από την πνευματική, το θεραπευτήριο που ερημώνει, η ζωή που κοστολογείται στο ταμείο με ψίχουλα κι η απλήρωτη εφημερία, η μοντέρνα διαφθορά στο ξενοδοχείο «Ο Έρωτας», είναι πολλά απ’ αυτά.Έχοντας στενούς δεσμούς με τη ζωή, δεν αρκείται στην στείρα περιγραφή των γεγονότων, αλλά αισθάνεται υποχρέωση να μπει μπροστά στη δύσκολη πορεία. Λέει στο ποίημα ΝΕΑ ΠΑΤΡΙΔΑ:
ναι, ήρθε η ώρα να φτιάξουμε μια νέα πατρίδα μ’ άγνωστο θεό, για τους ονειροπόλους, τους τρελούς, τους απροσκύνητους !
- Αδέκαστη, αλλά και συλλογικά παρακινητική, γράφει στο Συρματόσχοινο, σελίδα 35:
Τύλιξα το συρματόσχοινο στο σώμα, γιατί κληρώθηκα, δεν πληρώθηκα! Δεν ζητάω να λυθώ για να δεθείς εσύ […] τα χέρια σου θέλω, τα χέρια κι απ’ τη ματιά σου το κουράγιο […]
Η Ηλέκτρα μετράει τις ανάσες με της καρδιάς τους χτύπους στο ανηφόρι. Σφίγγει τα δόντια και μετράει ακόπιαστα, κρύβοντας, όπως λέει, ξημερώματα το φόβο στων παπουτσιών τους πάτους. Ακόμα και με κομμένα τα φτερά, με κοντόστεκη ανάσα, ονειρεύεται και μονολογεί:
Δεν είναι ο λογισμός που όμορφο κάνει τ’ όνειρο, αλλά ο παραλογισμός που το απογειώνει…
Στη δύσβατη τούτη διαδρομή, δαγκώνει τη ρόγα απ’ το τραγανό σταφύλι και ρουφά την πόρφυρη σταγόνα της ξαγρύπνιας και της ελπίδας, με τους στίχους του ποιητή στα χείλια κι αναστενάζοντας κρυφά, σηκώνει τη γροθιά στον ήλιο κι οσμίζεται τον βασιλικό στη γλάστρα και το αχνιστό καρβέλι στο τραπέζι της φτωχολογιάς. Μετρά και πάλι την ανάσα και μπαίνει αποφασιστικά στις Συμπληγάδες με το περιστέρι του Οδυσσέα στα χέρια, μη έχοντας πια άλλο να χάσει απ’ τις αλυσίδες ή μάλλον …. απ’ το συρματόσχοινο που τη ζώνει.
Ανάμεσα στην αγχωτική περπατησιά, παρά τις ΑΡΡΥΘΜΕΣ ανάσες, γίνεται βαθιά ανθρώπινη κι έξοχα λυρική κάτω απ’ το σεληνόφωτο, ανάμεσα στα μυριστικά του μπαλκονιού, μπρος στο σύθρηνο του ανέμου, αναπολεί μέρες και ώρες διάφανες με τον τριγμό του ονείρου παραστάτη, απαγχονισμένα Σαββατοκύριακα, σφαλίζοντας αθέλητα τα μάτια…
Κι ύστερα, να ’σου πάλι τ’ αμείλιχτα καρφιά της συνείδησης και της ευθύνης! Ανοίγει άξαφνα τα μάτια και μας δίνει το ποίημα «Σαν ευγενής αστός» σελίδες 56-57. Διάβασέ το σε παρακαλώ Γιάννη, εγώ δεν είμαι ικανός…
Και συνεχίζει… συναρμολογεί με ψυχραιμία και σύνεση τα κομμάτια της κοιτώντας ενσυνείδητα τη στράτα και δείχνοντας κατά κει με το δάχτυλο τεντωμένο αριστερά!
Κι έπειτα ξανά η ρευστή, ανθρώπινη πραγματικότητα, κινείται εναλλάξ ανάμεσα στις ατραπούς του αγώνα της. Βαδίζοντας προς το φινάλε του βιβλίου, τα «υγρά όνειρα», «Όλοι στα φαρμακεία», «Ούζο και ήλιος», «Η θεατρίνα», «Αγγαρεία το φιλί», «Εγώ ξέρω», είναι μερικοί τίτλοι ποιημάτων έμπλεων από λυρισμό, που σκιαγραφούν ένα πεδίο ποιητικής δημιουργίας απολογητικό και βαθιά συναισθηματικό. Δεν είναι αυθαιρεσία αυτή η εναλλαγή ταξικών επιλογών και συναισθηματικού λυρισμού, αφού και τα δυο αυτά δρομοπάτια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα το ’να με τ’ άλλο. Είναι θα ’λεγε κανείς ένα μείγμα από μπαρούτι και μέλι.
Έτσι είναι κι η Στρατωνίου καμωμένη, από μέλι και μπαρούτι, έτοιμη κάθε στιγμή να αγαπήσει, να δακρύσει, να κλάψει ίσως, να ονειρευτεί, να πιει και να χορέψει, μα και να ριχτεί με μιας στη μάχη και πάλι απ’ την αρχή. Και το κάνει μ’ ένα λεκτικό σπινθηροβόλο, υπεράλμυρο (όπως το χω ξαναπεί παλιότερα), ΠΟΥ μοιάζει να πυροβολεί αθυροστομώντας. Όπως παράδειγμα στην «Παρθενική συνουσία»:
Ξάπλωσες σιωπηλή στο ακρογυάλι, μ’ ανοιχτά τα σκέλια […] σε πλήρη διάσταση…
αλλά, η δημιουργός θα καταλήξει στη φιλοστοργία και την τρυφερότητα:
[…] χελιδοδέλφινο, σαν κοραλένιο μενταγιόν […] σαν έφηβος λιγοθυμώ […] κι αισθάνομαι το ηδονικό σπαρτάρισμα της μυστικής σου συνουσίας.
Αναφορικά και στη «Φρύνη», την πόρνη με τα ψηλοτάκουνα, το ίδιο κάνει, με ανάλογους φραστικούς σχηματισμούς, ίσως εντονότερους. Κι ενώ μετά ακολουθάει σαν διάλειμμα το σαφώς ηπιότερο «Αιγαιοπελαγίτικο» με φανερό ειδυλλιακό χαρακτήρα, αμέσως μετά οπλίζει πάλι το εξάσφαιρο και μας στέλνει 5 στοχευμένες αμείλικτες βολίδες :
Το «μακέτα από φελλό» συμβολικό τίτλο όπου στην ανάπτυξή του σκιαγραφεί με σκληρότητα το ριτράτο του σύγχρονου κόσμου και το φερετζέ της ευδαιμονίας του,
Το «φτιάχνουν το δρόμο» όπου καταδείχνει την απόσταση θέλητας και πράξης, νου και καρδιάς, αλληγορώντας τη χρειαζούμενη αποφασιστικότητα για την κατάκτηση του μέλλοντος: τούτος ο δρόμος δύσκολος και μακρύς. Μα… και μικρός, δυο πιθαμές κοντός, όσο απ’ το μυαλό στην καρδιά!
Το αυτοκριτικό και συστολικό «θέλω να πετάξω», που παρουσιάζει την ανάγκη στράτευσής της στη διεκδίκηση, μια δραστηριότητα στην οποία αισθάνεται ότι θέλει να έχει ενεργό ρόλο: ζω 60 χρόνια κάνοντας δοκιμαστικές πτήσεις, όμως ούτε μια πιθαμή δε σηκώθηκα απ’ τη γη…
το «Ψυχή.com» στο οποίο περιγράφει με ευθύτητα την αγωνία και την κούφια προσμονή στη δεξαμενή της σύγχρονης τεχνολογίας κι επικοινωνίας που έχει ήδη αντικαταστήσει επικίνδυνα τις ανθρώπινες σχέσεις. Γράφει ανάμεσα στ’ άλλα: αναζήτησα στο ιντερνέτ την ψυχή μου/σε ύποπτες διαδικτυακές δεξαμενές/Αφέγγαρες νύχτες, αιώνιες ώρες/αγωνιώδης προσμονή./χρειάζομαι επειγόντως την ψυχή μου!
και το «καληνύχτα Ιαπωνία», θέμα με το οποίο βρίσκει την ευκαιρία να ενσωματώσει στη συλλογή τον αδάμαστα παρόντα πυρηνικό εφιάλτη: σκισμένα πέπλα ολόμαυρα/φόρεσε η τραγωδία/ θρηνούνε τα χρυσάνθεμα/πενθεί η Ιαπωνία…/ καληνύχτα Φουκουζίμα/καληνύχτα..!
Ξέρετε, είμαι πεπεισμένος ότι η φίλη μας δεν έχει στην τύχη της αφήσει την αλληλουχία των ποιημάτων. Αντίθετα την έχει επιλέξει προσεκτικά, αφού καλά γνωρίζει ότι η θεματική διαδοχή στη γραφή, από σελίδα σε σελίδα, είναι αυτή που σκουντά αρχικά το ενδιαφέρον. Η δε αντίστοιχη εντύπωση από αράδα σε αράδα κι ο εκφραστικός χρωματισμός, ακόμη κι αν αυθαιρετούν κάπως, εντείνουν παραπέρα αυτόν τον πλουραλισμό συναισθημάτων. Εκείνο που μένει από τις προαναφερθείσες διακυμάνσεις είναι η κατάληξη που επιλέγει, το σημείο δηλαδή που εστιάζει για να κορυφώσει και κατ’ επέκταση να μεταδώσει.
ΚΑΙ ΟΠΩΣ ΜΑΣ ΛΕΕΙ Η ΙΔΙΑ , ΕΙΝΑΙ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΕΙ ΠΩΣ Ο ΠΟΝΟΣ, ΤΟ ΠΑΘΟΣ, ΟΙ ΑΓΩΝΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΔΕΝ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΝ ΠΟΤΕ, ΑΦΟΥ ΠΑΝΤΑ ΘΑ ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ.
ΣΤΟΝ ΕΠΙΛΟΓΟ, η αυθεντική τέχνη κι ο λυρισμός βγαίνουν από άνθρωπο συγκινημένο και σκοπό έχει να συγκινήσει κι άλλους ανθρώπους. Η μόνη σκοπιμότητα είναι η μετάδοσή της συγκίνησης αυτής, έχουσα όμως περιεχόμενο, προσανατολισμό και προοπτική! Αναμφίβολα, δεν υπάρχει τέχνη δίχως αισθητική συγκίνηση. Και τι είναι αισθητική συγκίνηση; Μια ειδικής φύσης ταραχή που οργανώνει τις παραστάσεις που αντανακλούν, που συντάσσει τα συναισθήματά μας που τείνουν αυθόρμητα να εκδηλωθούν έξω, να εκφραστούν. Το έργο λοιπόν αξίζει όσο η συγκίνηση του καλλιτέχνη και η αξία του είναι ανάλογη με το βάθος και την έκτασή της. Η προσωπικότητα επομένως του δημιουργού είναι παράγοντας ουσιαστικής σημασίας στην τέχνη. Και η Ηλέκτρα έχει προσωπικότητα!! ΔΕΝ ΠΑΡΑΓΕΙ ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΚΗ ΚΙ ΑΠΟ ΕΥΘΥΝΗ.
Πρωτότυπη, ασυμβίβαστη, οξύτατη, ευθεία, ειλικρινής και ηγετική θα ’λεγε κανείς, υπόδειγμα πολιτισμένης διανόησης, προσδίδει κατευθύνσεις και διδάγματα. Λειτουργεί μέσα από ένα ολόκληρο κίνημα ιδεών και σκέψεων, εκφράζοντας την εποχή της με αλάνθαστη διαίσθηση απέναντι στον μοντέρνο – εισβολέα. Με το ένστικτο και την τόλμη της μας δίνει κείμενα λαμπρής δημιουργίας, όπως το «Ναρκοπέδιο» πρωτύτερα κι όπως ο ευρηματικός, αλληγορικός αλλά και καταδεικτικός τίτλος που παρουσιάζουμε σήμερα, με μια εμφανέστατα υπομονετική, μπορούμε να πούμε, προσμονή: ΣΣΣ… Ο ΘΕΟΣ ΚΟΙΜΑΤΑΙ… και προσθέτω εγώ: ΩΣ ΠΟΤΕ ΟΜΩΣ;;;;».
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασε και το εμβόλιμο καλλιτεχνικό πρόγραμμα που περιλάμβανε εκφραστικές απαγγελίες ποιημάτων της συλλογής από τον ηθοποιό-ποιητή Γιάννη Μαντά καθώς και μελοποιημένα ποιήματα της Ηλέκτρας από τον μουσικό καθηγητή κ. Στέφανο Γεωργιάδη, συνθέτη, αγωνιστή-μέλος της κίνησης κοινοκτημοσύνης «Ικαρία-τρόπος ζωής», με ενεργή συμβολή στη δημιουργία μουσικών πυρήνων μελοποιημένης-σύγχρονης ποίησης σε πολλά στέκια της Αθήνας. Τα τραγούδια ερμήνευσε καταπληκτικά η πολλά υποσχόμενη Κατερίνα Τσαντήλα, απόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Α-ΤΕΙ Κρήτης, μηχανικός της Μουσικής Τεχνολογίας και φοιτήτρια της Ανώτατης Μονωδίας του Ελληνικού Ωδείου, που δίκαια απέσπασε το πολύ θερμό χειροκρότημα των παρευρισκομένων.
Τέλος, το βήμα δόθηκε στην ποιήτρια. Την ποιήτρια με το ωραιότατο όνομα (ΗΛΕΚΤΡΑ), που παραπέμπει σε άλλες εποχές και σε σπουδαίες ηρωίδες και το, επίσης χαρακτηριστικό, ψευδώνυμο (ΣΤΡΑΤΩΝΙΟΥ), που παραπέμπει στην ομώνυμη εργατούπολη της Χαλκιδικής, τη γενέθλια γη της, με την πλούσια αγωνιστική της παράδοση… Με εμφανή συγκίνηση η Ηλέκτρα, σηματοδοτώντας την αγωνιστική της πορεία στο δρόμο της ποίησης, έκλεισε την εκδήλωση με τα παρακάτω λόγια:
«Θα ξεκινήσω με μιαν ομολογία. Μέρες πολλές τώρα δούλευα στο μυαλό μου διάφορες ομιλίες. Τις έγραφα και τις έσκιζα. Έτσι ακόμα και πριν λίγες ώρες δεν είχα καταλήξει στο τι ακριβώς θα ήθελα να σας πω. Κι αυτό γιατί η ποίηση είναι τόσο πλατειά σαν έννοια που δεν χωράει, δεν βολεύεται μέσα σε λέξεις και σε κείμενα, ούτε δίνεται με ορισμούς, αναλύσεις, συμπεράσματα και κριτικές. Χιλιάδες είναι οι ειδικοί που έχουν ασχοληθεί με το θέμα. Και συνεχώς έρχονται άλλοι κι άλλοι που αμφισβητούν, αναιρούν, επιβεβαιώνουν, ορίζουν και πολλές φορές καθορίζουν τη μοίρα των ποιητών και της ποίησης. Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό βάζουν μιαν επιπλέον κλειδαριά στην αόρατη φυλακή του ποιητή και τον υποχρεώνουν να ζει εκεί μέσα, αυτός και οι λέξεις του. Όλα αυτά γίνονται γιατί απλά η ποίησή του δεν ακολούθησε τους δικούς τους συγκεκριμένους κανόνες. Όμως όπως έγραψε μια πολύ σπουδαία Ρωσίδα ποιήτρια, η Άννα Αχμάτοβα «στα ποιήματα πρέπει τα πάντα να είναι αταίριαστα και όχι όπως αρμόζει στους ανθρώπους». Μπαίνω λοιπόν στην ουσία αυτής της αναφοράς μου, για να σας πω λίγα απ’ όσα εγώ πιστεύω. Ο ποιητής πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθερος. Πρέπει πρώτα να μάθει τη ζωή και μετά να γράψει. Βαθιές ρίζες να ‘χει μέσα του η απόφαση της αλήθειας του λόγου και το πιο σημαντικό για μένα απ’ όλα είναι να μην έχει τίποτα δικό του. Ακόμα, την ψυχή και τις σκέψεις του να μοιράζει σε χιλιάδες κομμάτια για να ταΐζει και να ποτίζει τους λαούς με το είναι του. Σε τούτα τα δύσκολα χρόνια που η ζωή σαν καταδότης μας παραμονεύει στις γωνιές των δρόμων, δείχνοντάς μας με το δάχτυλο, νοιώθω την ανάγκη να είμαι ολόψυχα μαζί σας. Σε μία κοινή πορεία και σ’ ένα όνειρο. Ξέρω πως είναι κοντά ο καιρός που θα μάθει όλος ο κόσμος πως εμείς εκτός από το μπόι μας που μετριέται από τα πόδια ως το κεφάλι, έχουμε κι ανάστημα που ξεκινάει πάνω απ’ το κεφάλι και φτάνει στον ουρανό. Αυτό το μέτρο είναι μόνο δικό μας και μ’ αυτό η κάθε γενιά μας όταν χρειάζεται γράφει την ιστορία της. Τώρα νομίζω πως είναι η ώρα μας:
Αδέρφια μου προσέξτε,
Τούτες τις μέρες, τις βδομάδες, τους μήνες,
προσέξτε…
έγιναν φονιάδες τα χρόνια μας,
στρατιώτες μισθοφόροι εκπαιδευμένοι σε πεδία ,
μ’ ένα σχέδιο μονάχα, ένα πρόσταγμα, μια αποστολή:
τον ευνουχισμό του πνεύματος,
τον εξευτελισμό του σώματος,
την υποδούλωση των ανθρώπων, όπου γης…
προσέξτε αδέρφια μου, τούτες τις μέρες
ανάγκη είναι να σκάψουμε υπόγειους κρυψώνες,
να σώσουμε τα παιδιά, τη ζωή, το αύριο…
το δάσκαλο να σώσουμε με τους σπόρους της γνώσης
και τον ποιητή για να γράψει πάλι
την ομορφιά του κόσμου.
Φονιάδες είναι τα χρόνια μας, στρατιώτες μισθοφόροι
εκπαιδευμένοι σε πεδία βρώμικου πολέμου, μ’ ένα σχέδιο μονάχα, μια αποστολή: τον αφανισμό των ανθρώπων , όπου γης…
Γι αυτό προσέξτε, προσέξτε…
Εγώ δυο λέξεις έχω να σας δώσω μόνο και θέλω να τις κρύψετε στο βάθος της καρδιάς σας για να γίνουνε μπαντιέρα στην ειρηνική επανάστασή μας: τη λέξη αγώνας και Λευτεριά….»
*Η Μαργαρίτα Φρονιμάδη – Ματάτση είναι αντιπρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών
