Fragkiska Megaloudi
38 λ. ·
Με αφορμή ένα άρθρο που διάβασα σήμερα, θυμήθηκα εκείνη την περίοδο — Μάρτιος 2022 — όταν, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ξεκίνησε η συζήτηση για την ανάγκη προστασίας των Ουκρανών προσφύγων. Τότε, η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα σε λίγες ημέρες, ενεργοποίησε την Οδηγία 2001/55/ΕΚ. Μια οδηγία που υπήρχε από το 2001, αλλά για δύο δεκαετίες παρέμενε στα συρτάρια.
Στις 4 Μαρτίου 2022, με την Εκτελεστική Απόφαση 2022/382, δόθηκε στους Ουκρανούς το αυτονόητο: στέγη, εργασία, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, ελευθερία μετακίνησης και δικαίωμα επιλογής κράτους υποδοχής.
Μέσα σε λίγους μήνες, περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι είχαν ήδη φιλοξενηθεί σε ευρωπαϊκές χώρες. Δεν υπήρξαν ποτέ hotspots, επαναπροωθήσεις, πυροβολισμοί στα σύνορα.
Εκείνη την εποχή ήμουν στο Μάλι. Σε ένα κέντρο επιστροφής μεταναστών από την Αλγερία — ανθρώπων που είχαν διασχίσει την έρημο, προσπαθώντας να φτάσουν ως την Αλγερία και τη Λιβύη. Οι περισσότεροι είχαν επαναπροωθηθεί. Οι αλγερινές αρχές τούς φόρτωναν σε φορτηγά σαν κοπάδια και τους άφηναν στα σύνορα — που δεν ήταν σύνορα, όπως τα φανταζόμαστε, αλλά η έρημος Σαχάρα.
Τους έσπαγαν τα κινητά, τούς έπαιρναν τα παπούτσια και τους πετούσαν ξυπόλητους στην έρημο. Είχαν να διανύσουν 20 με 30 χιλιόμετρα με τα πόδια μέχρι το πρώτο πρόχειρο καταφύγιο του Ερυθρού Σταυρού. Όσοι τα κατάφερναν.
Θυμήθηκα κι εκείνη την εποχή που εργαζόμουν σε άλλον διεθνή οργανισμό, όταν οι ιατροδικαστές μας κατέγραφαν τα πτώματα παιδιών που είχαν πνιγεί στο Αιγαίο — πτώματα που, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, τα στοίβαζαν σε ψυγεία παγωτών, γιατί ο αριθμός των νεκρών είχε ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες των νησιών.
Θυμήθηκα τους ανθρώπους στα camps· σε σκηνές, μέσα στις λάσπες, σε εγκαταλελειμμένα εργοστάσια — χωρίς θέρμανση, χωρίς φως, χωρίς ελπίδα.
Θυμήθηκα και μια ιστορία που δεν έζησα, αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω. Ήταν τον Απρίλιο του 2015, όταν σχεδόν χίλιοι άνθρωποι χάθηκαν στη Μεσόγειο, ανοιχτά της Ιταλίας. Ανάμεσά τους, ένα αγόρι 14 ετών από το Μάλι. Στην τσέπη του, ραμμένος με προσοχή, ο σχολικός του έλεγχος. Ένας καλός μαθητής, που πίστευε ότι κάπου, κάποτε, θα ξαναπήγαινε σχολείο. Δεν πρόλαβε.
Έχω πολλές τέτοιες ιστορίες να διηγηθώ. Και, δυστυχώς, η μία είναι πιο σκληρή από την άλλη.
Κι όμως — η Οδηγία υπήρχε. Η ίδια οδηγία που δεν ενεργοποιήθηκε όταν έπεφταν βόμβες στη Δαμασκό. Όταν οι Ταλιμπάν επέστρεφαν στην Καμπούλ. Όταν γυναίκες και παιδιά πνίγονταν στο Αιγαίο. Όταν οι λάσπες του Έβρου έπνιγαν μικρούς και μεγάλους, και τα πτώματα ξεβράζονταν μήνες αργότερα στις ακτές μας.
Δεν ενεργοποιήθηκε όταν στη Λιβύη στοίβαζαν ανθρώπους σε υπόγεια κελιά, τους βασάνιζαν, και γυναίκες βιάζονταν ομαδικά — επειδή ήταν Αφρικανές και θεωρούνταν κατώτερες.
Και κάπου εκεί γεννιέται το ερώτημα που δεν μπορεί πια να αγνοηθεί:
Γιατί;
Γιατί δεν προσφέρθηκε ποτέ η ίδια προστασία στους Σύριους, στους Αφγανούς, στους Παλαιστίνιους, στους Κούρδους, στους Ερυθραίους, στους Κονγκολέζους;
Γιατί η εκτόπιση εκατομμυρίων ανθρώπων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή δεν κρίθηκε ποτέ «αρκετά μαζική»;
Γιατί δεν βρέθηκε ποτέ η απαραίτητη πολιτική βούληση;
Η απάντηση είναι πικρή, αλλά δεν μπορεί πια να ωραιοποιηθεί.
Γιατί εκείνοι που χάνονταν δεν ήταν οι “δικοί μας”.
Δεν ήταν λευκοί. Δεν ήταν χριστιανοί. Δεν ήταν Ευρωπαίοι. Δεν ήταν “πολιτισμένοι”.
Ήταν οι άλλοι. Οι σκουρόχρωμοι. Οι μουσουλμάνοι. Οι ξένοι.
Οι άνθρωποι που δεν «ταίριαζαν». Που προκαλούσαν φόβο. Που θεωρούνταν απειλή για τον «τρόπο ζωής» μας.
Η Ευρώπη δεν ενεργοποίησε την Οδηγία — όχι επειδή δεν μπορούσε, αλλά επειδή η ανθρωπιά της είναι επιλεκτική-εχει χρώμα, θρήσκευμα και γεωπολιτικό συμφέρον.
Φτάνουν πια οι δικαιολογίες.
Ήρθε η ώρα να διαλέξουμε τι θέλουμε να είμαστε:
Άνθρωποι — ή συνένοχοι.
