Σάρα Αουάντ: #Θα_Υπάρξει_Κανείς_να_Σταματήσει_Αυτή_την_Καταστροφή;

Ninetta Altani
1 ώρ. ·

Εμείς από τη Γάζα, σας αποχαιρετάμε.

Προς όσους εξακολουθούν να νοιάζονται, αυτή ίσως να είναι η τελευταία επιστολή που γράφω από την Πόλη της Γάζας.
Περιμένουμε από το Ισραήλ να εκδώσει επίσημα οποιαδήποτε στιγμή τις «εντολές εκκένωσης».

 Η αγαπημένη μου πόλη, η Γάζα, βρίσκεται στο χείλος μιας πλήρους στρατιωτικής κατοχής από τον ισραηλινό στρατό. 

Το σχέδιό τους είναι να μας αναγκάσουν όλους να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας και να μεταφερθούμε σε σκηνές στο νότιο τμήμα της Λωρίδας. Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί σε όσους αντισταθούν. Ίσως να ζούμε τις τελευταίες μας μέρες στην Πόλη της Γάζας.

Από την αρχή του πολέμου ακούμε ότι το Ισραήλ θέλει να καταλάβει την πόλη μας και να τη μετατρέψει σε χώρο εγκατάστασης των εποίκων του. Στην αρχή δεν το πιστεύαμε· θεωρήσαμε πως η διάδοση αυτών των ειδήσεων ήταν μέρος του ψυχολογικού πολέμου. Είχαμε άλλωστε ξαναζήσει «εντολές εκκένωσης» στο παρελθόν και ο κόσμος κατάφερνε να επιστρέψει, έστω και στα ερείπια των σπιτιών του.

Στις 13 Οκτωβρίου, λίγο μετά την έναρξη της γενοκτονίας, ο ισραηλινός στρατός είπε σε όλους τους κατοίκους του βόρειου τμήματος, συμπεριλαμβανομένης και της πόλης της Γάζας, να μετακινηθούν νότια. Οι εντολές συνοδεύονταν από ανελέητους βομβαρδισμούς. Εκατοντάδες σκοτώνονταν μερικές φορές μέσα σε μία μέρα. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έφυγαν προς το νότο για να σώσουν τη ζωή τους.
Εμείς όχι.

Ο πατέρας μου αρνήθηκε να εγκαταλείψει το σπίτι μας, κι έτσι μείναμε όλοι εδώ. Ζήσαμε μήνες στο σπίτι μας με αφόρητο πόνο και φόβο. Είδαμε με τα μάτια μας την καταστροφή της γειτονιάς μας.

Έπειτα, ο στρατός έκοψε κάθε σύνδεση βορρά–νότου. Καμία βοήθεια δεν έφτανε πια στο βόρειο τμήμα. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο του 2024, η οικογένειά μου κι εγώ ζήσαμε τις πιο ασφυκτικά δραματικές μέρες του πολέμου. 

Πεινάσαμε· περνούσαμε τις μέρες ψάχνοντας οτιδήποτε για να κατευνάσουμε την πείνα. 

Κάποιες φορές αναγκαστήκαμε να φάμε ζωοτροφές.
Τον Ιανουάριο φέτος, όταν τέθηκε σε ισχύ εκεχειρία, ο κόσμος μπόρεσε να επιστρέψει στον βορρά. Ήταν μια φορτισμένη στιγμή, που έδειξε πόσο βαθιά δεμένοι είμαστε οι Παλαιστίνιοι με τη γη μας.

Αυτή τη φορά, όμως, η ατμόσφαιρα είναι διαφορετική. Η απειλή της μόνιμης κατοχής, της οριστικής απώλειας, μοιάζει πολύ πραγματική.

«Κατά την προετοιμασία για τη μεταφορά αμάχων από τη ζώνη του πολέμου προς το νότο … θα επιτραπεί η είσοδος μεγάλου αριθμού σκηνών [στη Γάζα]», έγραψε στο Facebook ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού Αβιχάι Αντράε.
Ο κόσμος σε όλη τη Γάζα διάβασε αυτά τα νέα με βαριά καρδιά. 

Τα ερωτήματα πολλά, οι απαντήσεις ελάχιστες: Πού θα καταφύγουμε; Πότε θα αρχίσει; Θα υπάρξει κανείς που να παρέμβει και να σταματήσει αυτή την καταστροφή;

Ο κόσμος είναι εξαντλημένος συναισθηματικά, ψυχικά, σωματικά, οικονομικά· δεν μπορεί να αντέξει άλλο πόνο.
Από τη στιγμή που η οικογένειά μου κι εγώ ακούσαμε αυτή την ανακοίνωση, κοιταζόμαστε με μάτια γεμάτα σύγχυση και φόβο.

Όταν είδα στις εικόνες στα κοινωνικά δίκτυα, σκηνές και μουσαμάδες να μπαίνουν στην Πόλη της Γάζας, η καρδιά μου ράγισε σε χίλια κομμάτια. Η σκέψη ότι το μέλλον μου θα χωρέσει μέσα σε μια σκηνή με τρόμαξε αφόρητα.

 Τα όνειρά μου είναι μεγάλα· πώς μπορούν να χωρέσουν σε μια μικρή σκηνή;

Είπα στον πατέρα μου ότι δεν θέλω να ζήσω σε σκηνή. 

Δάκρυα κυλούσαν στα μάγουλά μου. Εκείνος με κοίταξε με ανήμπορα μάτια και μου είπε: «Δεν έχουμε άλλη επιλογή, η σκηνή γίνεται η νέα μας πραγματικότητα».
Δεν θέλουμε να φύγουμε, αλλά νιώθουμε ότι δεν έχουμε επιλογή. Δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να αντέξουμε ξανά τον ανελέητο βομβαρδισμό. Οι Ισραηλινοί πιθανότατα θα είναι ακόμη πιο βίαιοι αυτή τη φορά. Δεν θα είναι τιμωρία· θα είναι πλήρης εξάλειψη.

Καθώς νιώθουν ότι το τέλος της πόλης τους πλησιάζει, οι άνθρωποι περνούν ό,τι ίσως να είναι οι τελευταίες τους μέρες σε αυτήν μαζί με τις οικογένειές τους, μοιράζοντας το μοναδικό γεύμα της ημέρας. Βγαίνουν στους δρόμους, βγάζουν φωτογραφίες στους τόπους των παιδικών τους αναμνήσεων, αποτυπώνοντας καθετί που ίσως σβηστεί.

Γράφω αυτές τις λέξεις καθισμένη σε έναν κοινόχρηστο χώρο, όπου πολλοί φοιτητές και συγγραφείς προσπαθούν να πολεμήσουν τον φόβο μελετώντας και δουλεύοντας. Κρατιούνται από τη ρουτίνα τους, ελπίζοντας σε μια ψευδαίσθηση κανονικότητας μέσα στο χάος.

Οι άνθρωποι της Γάζας αγαπούν τη ζωή, ακόμα κι όταν ζωή σημαίνει απλώς να επιβιώνεις με τα απολύτως ελάχιστα. Ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές, πάντα βρίσκουμε τρόπο να κρατηθούμε από την ελπίδα, τη χαρά, την ευτυχία.
Θέλω να έχω ελπίδα, αλλά είμαι και τρομοκρατημένη όχι μόνο για τις βόμβες, τον εκτοπισμό, τις σκηνές και την εξορία. Φοβάμαι μήπως μας αποκόψουν από τον κόσμο, μήπως μας φιμώσουν.

Νιώθω πως αυτό που το Ισραήλ ετοιμάζει για εμάς στο νότο είναι ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα είμαστε απομονωμένοι, οι φωνές μας σβησμένες, η ύπαρξή μας διαγραμμένη.
Δεν ξέρω για πόσο ακόμη οι λέξεις μου θα φτάνουν στον έξω κόσμο, γι’ αυτό θέλω να εκμεταλλευτώ αυτή την ευκαιρία για να κάνω μια έκκληση:

Μην με ξεχάσετε, εμένα, τη Σάρα Αουάντ, μια Παλαιστίνια φοιτήτρια, που το μεγαλύτερο όνειρό μου είναι να τελειώσω τις σπουδές μου στη φιλολογία και να γίνω επαγγελματίας δημοσιογράφος.
Μην ξεχάσετε τον λαό της Γάζας και τα δύο εκατομμύρια ιστορίες του για αγάπη, πόνο και επιμονή.
Μην ξεχάσετε την πόλη μου, τη Γάζα, μια αρχαία μητρόπολη, γεμάτη ιστορία και πολιτισμό, γεμάτη αγάπη.
Μην ξεχάσετε πόσο σθεναρά αντισταθήκαμε και κρατηθήκαμε στα σπίτια και τη γη μας, ακόμα κι όταν ο κόσμος σχεδόν μας εγκατέλειψε.
• Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο Αljazeera
Σάρα Αουάντ
20 Αυγούστου 2025. ΓΑΖΑ

Για την “Μεγάλη” έκρηξη 💥 by Manos Saridakis

Manos Saridakis
22 ώρ. ·
Με αφορμή το θάνατο του Ευτύχη Μπιτσάκη άνοιξε μια ωραία συζήτηση για τη θέση του (και τη θέση του μαρξισμού) ως προς τη Διαστολή του Σύμπαντος και τη Μεγάλη Έκρηξη. 

Κοιτάξτε. Το λάθος του Ευτύχη (του το είχα επισημάνει δεκάδες φορές), όπως και πολλών μαρξιστών του Σοβιετικού ρεύματος, είναι ότι δεν δέχονται της Διαστολή του Σύμπαντος, τη διαστολή του ίδιου του χωρόχρονου δηλαδή, παρόλο που αυτή χιλιο-επιβεβαβιώνεται από έναν τεράστιο όγκο ανεξάρτητων και διαφορετικών παρατηρησιακών δεδομένων.

 Δεν βλέπω γιατί αυτό δεν συνάδει με τον διαλεκτικό υλισμό όπως λένε, το ακριβώς αντίθετο, είναι εξαιρετικά διαλεκτική η αλληλεπίδραση του χωρόχρονου με την ύλη, που τον καθιστά δυναμικό αντί για στατικό. Τα πάντα μεταβάλλονται και εξελίσσονται μέσα στο Σύμπαν, ακόμα και ο ίδιος ο χωρόχρονος.
Εκεί που ο Μπιτσάκης έχει απόλυτο δίκιο, και που έδωσε μεγάλες μάχες, είναι ενάντια στη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang) με την έννοια της Δημιουργίας. 

Δεν προκύπτει από κανένα επιστημονικό δεδομένο ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν τη χρονική στιγμή μηδέν, είναι ένα εξωεπιστημονικό και φιλοσοφικά επικαθοριζόμενο εισαγόμενο στοιχείο στη θεωρία. 

Γιατί απλούστατα πηγαίνοντας προς τα πίσω στο χρόνο υπάρχει ένα σημείο, ένα τρισεκατομμυριοστό του τρισεκατομμυριοστού του τρισεκατομμυριοστού του δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου μετά τη “Μεγάλη Έκρηξη” (χρόνος Planck) που όλη η φυσική που ξέρουμε καταρρέει και επομένως δεν έχουμε τη γνώση να κατανοήσουμε και να περιγράψουμε τι έγινε πιο πίσω.

 Παράλληλα, ο Μπιτσάκης επισημαίνει διαρκώς ότι είναι μέγα λάθος να ταυτίζουμε το όλον Σύμπαν με το παρατηρήσιμο Σύμπαν, δηλαδή με το τμήμα του όλου Σύμπαντος που μπορούμε να παρατηρούμε. 

Και αυτά είναι κάτι που πλέον τα αποδέχεται η πλειονότητα των θεωρητικών φυσικών και κοσμολόγων.
Συνελόντι ειπείν: Το ότι έγινε “Έκρηξη” και το Σύμπαν διαστέλλεται είναι αδιαμφισβήτητο και ο μαρξισμός πρέπει να το αποδεκτεί (και ίσα ίσα που είναι τρομερά διαλεκτικό), αλλιώς γινόμαστε δογματικοί ιδεαλιστές. 

Το ότι ήταν “Μεγάλη”, με την έννοια της μίας και μοναδικής που “δημιούργησε” το Σύμπαν, δεν προκύπτει από κανένα επιστημονικό δεδομένο, και οφείλουμε να το αναδεικνύουμε και να το αποδομούμε.

Βάζω εδώ ένα κομμάτι του προλόγου που έγραψα για την έκδοση στα ελληνικά του εκπληκτικού βιβλίου “Τα πρώτα τρία λεπτά” του κορυφαίου Νομπελίστα φυσικού Steven Weinberg (εκδόσεις Ροπή), που αφορά ακριβώς τα παραπάνω:

«Ο Weinberg λοιπόν αποφεύγει μεγαλοφυώς δυο λάθη που κάνουν κατά κόρον πολλοί κοσμολόγοι, και η συντριπτική πλειοψηφία του ευρύτερου κοινού:

i) Προχωράει προς τα πίσω στο χρόνο, μέχρι εκεί που του επιτρέπει η γνώση της φυσικής, και η περιγραφή με επιστημονικούς και όχι εξω-επιστημονικούς (πχ φιλοσοφικούς ή θρησκευτικούς) όρους. Όπως λέει ο ίδιος, πηγαίνοντας προς τα πίσω στο χρόνο, δηλαδή πηγαίνοντας σε όλο και μεγαλύτερες θερμοκρασίες, υπάρχει κάποια στιγμή όπου εμφανίζεται ένα πέπλο που δεν μας επιτρέπει να περιγράψουμε τι έγινε πιο πίσω, καθώς οι νόμοι της φύσης σε εκείνες τις συνθήκες, και κυρίως μια κβαντική θεωρία της ίδιας της βαρύτητας, μας είναι άγνωστοι. Όσο και αν κάποιος μπαίνει στον πειρασμό να επεκτείνει τις ιδέες του με υποθέσεις, σε αυτό το απίστευτα μηδαμινό χρονικό διάστημα που απομένει μέχρι τη “χρονική στιγμή μηδέν”, ο Weinberg δεν το κάνει, και μας προειδοποιεί κιόλας ότι αυτό θα ήταν λάθος, καθώς μη γνώση των νόμων του τότε Σύμπαντος σημαίνει ότι τα πάντα μπορούν να έχουν συμβεί.

ii) Αποφεύγει να βγάλει συμπέρασμα για όλο το Σύμπαν, με δεδομένα που υπάρχουν από το παρατηρήσιμο Σύμπαν, δηλαδή από το τμήμα του Σύμπαντος το οποίο είναι μέσα στον “ορίζοντά” μας, και το οποίο παρατηρούμε. Όποτε αναφερεται στο μέγεθος του Σύμπαντος, αφήνει πάντα το ενδεχόμενο αυτό να είναι άπειρο, ή να υπάρχουν πάρα πολλές περιοχές εκτός του τμήματος του Σύμπαντος το οποίο παρατηρούμε, οι οποίες να έχουν εντελώς διαφορετική κοσμολογική συμπεριφορά, καθώς αυτό δεν θα είχε καμία επίδραση στην Ιστορία που διηγείται. Όσο και αν ο πειρασμός είναι έντονος να ταυτίσει κανείς το τμήμα του Σύμπαντος που παρατηρούμε με ολόκληρο το Σύμπαν, ο Weinberg μας λέει ότι αυτό θα ήταν ένα άλμα σκέψης, που δεν πηγάζει από επιστημονική ανάλυση και δεδομένα.»

Ο... χαρούμενος πυρόπληκτος by Στέλιος Κανάκης

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΝΑΚΗΣ
18 ώρ. ·

Ο... χαρούμενος πυρόπληκτος

 

Τελικά θα τα οικονομήσω. Λεφτά για τις πρώτες ανάγκες μου. Άλλα λεφτά για οικοσκευές. Κι ακόμη περισσότερα, αποζημίωση για το καμένο σπίτι. Τα σπίτια ξαναγίνονται. Το λένε όλοι. 

Εδώ που τα λέμε το παλιό μια επισκευή την ήθελε. Κάτι οι δουλειές, τα ταξίδια αναψυχής –κώλο δεν βάζαμε κάτω τόσα χρόνια, οι διασκεδάσεις, πού χρόνος για ένα καινούργιο σπίτι ή την ανακαίνιση του παλιού. Ευκαιρία τώρα! 

Ένα καλό αρχιτεκτονικό θα βρω, άντε να συμπληρώσω και κάτι ψιλά από τις… αποταμιεύσεις μου – τι τις μάζευα τόσα χρόνια; 

Εν ανάγκη και κάποιο δανειάκι και να το νέο σπίτι. Δόξα τω θεώ να λέμε που δεν καήκαμε. 

Να ‘ναι καλά στο 112 που μας ειδοποίησαν να εγκαταλείψουμε. 

Βγήκαμε στην Εθνική όπου συναντήσαμε όσους εγκατέλειπαν από τ’ άλλα χωριά. Ακούγαμε για τα εναέρια μέσα που κατά δεκάδες έσβηναν τις φωτιές και το πλήθος απορούσε: «Τι είναι εναέρια μέσα;» ρώτησε μια κοπελίτσα με χείλη σαν το αιδοίο της μαϊμούς σε οίστρο. «Τι είναι αυτό ρε» έκανε ξαφνιασμένος ένας συνοδοιπόρος και πετάχτηκε μια γιαγιά: «Ινφλουένσερ είναι, από την Κάτω Αχαγιά»!

 «Αεροπλάνα δεν είδαμε» σχολίασε κάποιος (ίσως κομμουνιστής), «δεν είσαι η Βλαχοπούλου να περνάνε τ’ αεροπλάνα από πάνω σου» του απάντησε πολύ σωστά ένας από τα Νιφορέικα.

Τρία 112 ακόμη και βρεθήκαμε στο Ρίο. 

Εκεί συναντήσαμε τους εγκαταλείψαντες από τη Ζάκυνθο, την Κεφαλλονιά και την Πρέβεζα. 

Ο ενθουσιασμός διάχυτος. Δεν είχαμε ούτε έναν νεκρό. Τα σπίτια – είπαμε, ξαναγίνονται! 

Όλοι μαζί πήραμε την παλιά Εθνική (γλυτώνεις τα διόδια) για Αθήνα. Καταλήξαμε ότι εκεί δεν κινδυνεύαμε μιας και δεν έχει απομείνει ούτε ίχνος δέντρου. Σε απόσταση ασφαλείας από τον Εθνικό Κήπο. Στον Πειραιά! 

Θα βλέπαμε και την «Ελληνική Ριβιέρα». 

Στο δρόμο δοξάζαμε το θεό που είμασταν καλά. Ανάρπαστα τα κομποσκοίνια από μοναχούς συνοδοιπόρους, 

Στον Πειραιά γινόταν το έλα να δεις. Είχαν φτάσει καραβιές οι εγκαταλείψαντες από Χίο και Μυτιλήνη. 

Προσωπικά δεν είχα δει ξανά Χιώτη ή Μυτιληνιό. Φτυστοί εμείς ήταν. 

Και τι λένε για τους Χιώτες δυο-δυο, αυτοί είναι χιλιάδες. 

Βρήκαμε και κάτι σεισμόπληκτους εκεί ξεχασμένους δεκαετίες. Αλλά με τα κοντέινέρ τους, με κλιματισμό, τα φοινικόδεντρά τους… κούκλα! Όλοι μαζί συγκρίναμε σχέδια για τα νέα σπίτια μας.

Τα σπίτια, είπαμε, ξαναγίνονται. Κι αν αργήσουν να μας αποζημιώσουν μπορεί να ψηφίσω τους προηγούμενους που τους είχα ψηφίσει δυσαρεστημένος από τους πιο προηγούμενους κι εκείνους γιατί τους άφησα για τους σημερινούς που τότε είχα ξαναψηφίσει. Όπως είπε και κάποιος στη τηλεόραση «Η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα».

Όσο για το νέο σπίτι… πισίνα να βάλω;

Μα εγώ δεν Ζω Γονατιστός.. #Κώστας_Βίρβος

 

Πρόσωπα  

1 ημ.  · 

Στην Κατοχή με συνέλαβαν, με χτύπησαν, από τότε έχω το σημάδι από βούρδουλα
και με έριξαν στην απομόνωση.
Μέσα εκεί υπήρχε άλλος ένας.
Υπήρχε κι ένα κούτσουρο.
Πόναγα σε όλο μου το κορμί.
Του λέω:
-Σε παρακαλώ, να ξαπλώσεις πάνω στο κούτσουρο κι εγώ πάνω στο σώμα σου;
Έτσι κι έγινε.
Από αυτό το περιστατικό εμπνεύστηκα το:

''Ούτε στρώμα να πλαγιάσω,
ούτε φως για να διαβάσω
το γλυκό σου γράμμα
ωχ μανούλα μου...

Καλοκαίρι κι είναι κρύο,
ένα μέτρο επί δύο είναι το κελί μου,
ωχ μανούλα μου...

Μα εγώ δε ζω γονατιστός
είμαι της γερακίνας γιος.
Τί κι αν μου ανοίγουνε πληγές
εγώ αντέχω τις φωτιές.

Μάνα μη λυπάσαι,
μάνα μη με κλαις!..

Ένα ρούχο ματωμένο
στρώνω για να ξαποσταίνω
στο υγρό τσιμέντο, ωχ μανούλα μου...

Στο κελί το διπλανό μου
φέραν κι άλλον αδερφό μου
πόσα θα τραβήξει, ωχ μανούλα μου....

Μα εγώ δε ζω γονατιστός
είμαι της γερακίνας γιος.

Τί κι αν μ' ανοίγουνε πληγές
εγώ αντέχω τις φωτιές.

Μάνα μη λυπάσαι,
μάνα μη με κλαις!..''

Κώστας Βίρβος

Σαν σήμερα, πριν δέκα χρόνια, έφυγε από τη ζωή.

Για τον Μίκη By Γιώργος Μαργαρίτης

Γιώργος Μαργαρίτης
20 ώρ. ·

Μίκης Θεοδωράκης

Ηράκλειο. Βασιλική Αγίου Μάρκου. Δημοτική Πινακοθήκη.
Έκθεση χαρακτικών για τον Μίκη Θεοδωράκη (25 Ιουλίου-22 Αυγούστου 2025)
Επιμελήτρια της έκθεσης και ουσιαστική δημιουργός της η εικαστικός Φωτεινή Κοκολάκη
Η ομιλία μου στα εγκαίνια της έκθεσης.
Ο συναρπαστικός αιώνας του Μίκη Θεοδωράκη
Εκατό μόλις χρόνια έχουν περάσει από τον Ιούλιο του 1925, τον μήνα που ο Μιχάλης (Μίκης) Θεοδωράκης γεννήθηκε στην Χίο. Μόλις, είπα, γιατί με τα μέτρα της ιστορίας, εκατό χρόνια είναι ένα μικρό, σύντομο διάστημα – όσο μια ανθρώπινη ζωή περίπου. Συνήθως δεν συμβαίνουν πολλά πράγματα μέσα σε αυτό. Και όμως, ετούτος εδώ ο αιώνας που μόλις έκλεισε δεν ήταν ένας συνηθισμένος αιώνας. Χώρεσαν σε αυτόν γεγονότα και εξελίξεις πολλές, από εκείνες που συγκροτούν ξεχωριστά κεφάλαια στην ιστορία της ανθρωπότητας. Χώρεσε ένας ακόμα παγκόσμιος πόλεμος, χώρεσε η πτώση των αποικιακών αυτοκρατοριών και μαζί τους η παγκόσμια κυριαρχία της Ευρώπης, χώρεσε ο Ψυχρός πόλεμος και ο φόβος του πυρηνικού ολοκαυτώματος – το τέλος του πολιτισμού. Χώρεσαν τερατογενέσεις από την απόλυτη βαρβαρότητα του ναζισμού ως την σημερινή, δίπλα μας, μεθοδευμένη και προγραμματισμένη γενοκτονία ενός ολόκληρου λαού στην Παλαιστίνη και την Γάζα. Χώρεσε όμως και η ελπίδα των λαών, οι αγώνες τους, η Αντίστασή τους στο άδικο, η νίκη τους πάνω στον ναζισμό, στην αποικιοκρατία και η μεγάλη έφοδος στον ουρανό: η Σοβιετική Ένωση.
Αλλά και η πατρίδα μας, η πατρίδα του Μίκη Θεοδωράκη, γνώρισε πολλά μέσα στα σύντομα ετούτα εκατό χρόνια. Πόλεμοι, τι το ασυνήθιστο, από τα βουνά της Αλβανίας ως τον Γράμμο και από εκεί ως τον Πενταδάκτυλο της Κύπρου. Δικτατορίες, αγώνες, μια ολόκληρη δεκαετία Αντίστασης, Επανάστασης, προσδοκίας, αγώνων ενάντια σε κατακτητές και σε εγχώριους δυνάστες. Ένας μακρόχρονος εμφύλιος, ένα σκληρό, εγκληματικό, μακρύ μετεμφυλιακό καθεστώς με κορωνίδα του την επτάχρονη δικτατορία και, στη συνέχεια, μια ανάπηρη δημοκρατία, με τον λαό απλό θεατή, σε απόμακρες, απολυμασμένες πολιτικά, εξέδρες. Στην ίδια και την αυτή χώρα – μια μικρή χώρα, με ένα μικρό λαό – είδαμε να γεννιούνται θαύματα και τραγωδίες. Από την μία το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ, ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός, ο ΕΛΑΣ, ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας και από την άλλη να ξεπηδούν δικτάτορες, βασανιστές, δεσμοφύλακες, παλατιανοί αυλοκόλακες, πολιτικοί αρλεκίνοι, δουλικοί στους ξένους, σκληροί με τον ίδιο τους τον λαό.
Στο υπόστρωμα, πίσω από ετούτα τα μεγάλα γεγονότα, στα θεμέλιά τους, αν θέλετε, υπήρχε μια μεγάλη τομή: το 1922. Ήττα η χρονιά της καταστροφής και της προσφυγιάς αλλά επίσης, η χρονιά όπου, πρώτη φορά στους αιώνες, συγχωνεύτηκε ο Ελληνισμός με την Ελλάδα. Για ένα ορόσημο επρόκειτο, για μια νέα αφετηρία. Τα πάντα μπορούσαν να φτιαχτούν από την αρχή. Μέσα από την καταστροφή ξεκινούσε μια περίοδος προκοπής και δημιουργίας. Κάτι το τόσο σοβαρό και μεγάλο δεν μπορούσε φυσικά να περάσει απαρατήρητο και ασχολίαστο από τα γράμματα και τις τέχνες.
Ο Θεοδωράκης γεννήθηκε μαζί με την νέα ετούτη εποχή. Ακόμα περισσότερο: ήταν παιδί της μεγάλης στιγμής. Οι γονείς γνωρίστηκαν στην Μικρά Ασία στις παραμονές της καταστροφής. Η μητέρα του Μικρασιάτισσα, ο πατέρας από την Κρήτη. Γεννήθηκε στη Χίο, στα όρια της νέας Ελλάδας, όπως την ήθελε η Συνθήκη της Λωζάνης. Ακολουθώντας τις μεταθέσεις του πατέρα του μεγάλωσε στην Χίο, στην Μυτιλήνη, στα Γιάννενα, στο Αργοστόλι, στον Πύργο, στην Πάτρα, στην Τρίπολη. Άθελά του έγινε ένας μικρός περιηγητής – και μαθητής ταυτόχρονα σε όλα εκείνα που το σχολείο δεν μπορεί να διδάξει. Άκουσε ήχους, σκοπούς, μουσικές πολλούς, τους παλιούς, των τόπων όπου βρέθηκε, τους νέους που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τους μακρινούς γενέθλιους τόπους τους. Στα ωδεία έμαθε τους κανόνες της τέχνης και τα κλασσικά, δυτικά της, ακούσματα. Στις πλατείες, στα μαγαζιά, στα πανηγύρια, στις εκκλησίες έμαθε την λαϊκή εκδοχή της τέχνης – αυτή που βγαίνει από την ψυχή του λαού και της μιλά, συνδιαλέγεται μαζί της.
Για να συνομιλήσει κανείς με το λαό χρειάζεται μια κοινή γλώσσα, η τέχνη δεν θα μπορούσε να προηγηθεί από αυτήν. Όχι ο Μίκης Θεοδωράκης δεν πήρε μέρος στην σκληρή διαμάχη γύρω από το γλωσσικό ζήτημα σε όλη την διάρκεια του μεσοπολέμου: πρώτον διότι δεν ήταν φιλόλογος, δεύτερο επειδή ήταν ακόμα πολύ μικρός. Στα πρώτα παραγωγικά βήματά του, 12 με 14 χρονών στα 1937-1939, στο Ωδείο της Πάτρας, όμως στράφηκε προς τους τεχνίτες της γλώσσας, εκείνους που την συνθέτουν, εκείνους που μιλούν μέσα από αυτήν: στους ποιητές. Με τα δικά τους ποιήματα – του Σολωμού, του Δροσίνη, του Παλαμά, του Βαλαωρίτη- έκανε τα πρώτα του τραγούδια, έτσι όπως αρμόζει στον λαϊκό πολιτισμό: να μιλά με την γλώσσα των ποιητών του. Ποτέ δεν αναθεώρησε ετούτη του την επιλογή. Ως ψάλτης στην εκκλησία αναμετρήθηκε με την βαθιά παράδοση της Εκκλησίας: με την τέχνη της να συνομιλεί, ενίοτε να συναρπάζει, τον λαό.
Ήρθαν έπειτα χρόνια δίσεκτα. Ο πόλεμος, η κατάκτηση, η Κατοχή. Βρέθηκε στην Τρίπολη, πάντα συντροφιά με την μουσική. Στην τελευταία έδωσε το πρώτο του -ας το ορίσουμε ως συμφωνικό- έργο: την Κασσιανή. Ήταν όμως καιρός που έπρεπε να δώσει περισσότερα στην πατρίδα του και τον λαό του. Στα 25 Μαρτίου του 1943 οι Ιταλοί κατακτητές τον συνέλαβαν ως υποκινητή των πατριωτικών κινητοποιήσεων στην πόλη. Η οικογένειά του τον φυγάδευσε στην Αθήνα. Εκεί συναντήθηκε με την μεγάλη ιστορία, την Αντίσταση, την Επανάσταση που σοβούσε από το 1922 κιόλας. Έγινε μέλος της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νεολαίας, της ΕΠΟΝ, πολύ γρήγορα μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και μαχητής του ΕΛΑΣ – διμοιρίτης στο 1ο Τάγμα του ΕΛΑΣ Νέας Σμύρνης. Η μουσική τον συντρόφευε πάντα. Στο Ωδείο Αθηνών συνέχισε την μουσική του παιδεία.
‘Εζησε, πολέμησε, στην πρώτη γραμμή, στις 33 ημέρες της μάχης της Αθήνας, εκεί που ο ΕΛΑΣ αναμετρήθηκε με τα στρατεύματα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και τους εγχώριους συνεργάτες τους. Ήταν μόλις 19 χρονών τον Δεκέμβριο του 1944. Πολύ αργότερα, μέσα σε μια τρικυμιώδη ζωή, με πολλές δύσκολες στιγμές και σκληρές καταστάσεις, εκείνες τις μέρες του Δεκέμβρη εκτίμησε ως την πλέον σημαντική περίοδο της ζωής του. «Πολέμησε στον Δεκέμβρη» ζήτησε να χαραχθεί, ύψιστος τίτλος τιμής, στο μνήμα του.
Οι μεγάλες στιγμές ηττήθηκαν, η Αντίσταση ηττήθηκε, ο Θεοδωράκης ανήκε όμως σε αυτούς που δεν «παραδέχτηκαν την ήττα». Στις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ, στην εξορία, στην Μακρόνησο, στις φυλακές έδωσε τον δικό του αγώνα. Αναζητούσε τον κίνδυνο: μετείχε στις ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού που επιχείρησαν να ανοίξουν μέτωπο μέσα στην Αθήνα – στην Μακρόνησο βασανίστηκε άγρια, έμεινε παράλυτος για μεγάλο διάστημα και χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αναρρώσει. Μόλις στα 1950 τέλειωσε τις σπουδές του στο Ωδείο και στα 1951 τέλειωσαν οι υποχρεώσεις του στον στρατό.
Οι καιροί στο μεταξύ άλλαζαν. Στην Ελλάδα το μετεμφυλιακό καθεστώς, βάναυσο, αντιλαϊκό, αντιδημοκρατικό, αντικομμουνιστικό. Πιστοποιητικά φρονημάτων, εξορίες, φυλακές καταστολή, αγριότητα, εκτελέσεις και δολοφονίες ενίοτε. Η Κύπρος, αποικία τότε των Άγγλων, έφερνε κοντά τους μεγάλους αγώνες των λαών για το τέλος του αποικισμού. Ο Ψυχρός πόλεμος και τα πυρηνικά οπλοστάσια έδιναν νέες διαστάσεις στον πόλεμο. Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε δει ως τότε τον κόσμο από την ελληνική σκοπιά. Είχε έρθει η ώρα να τον δει στην ολότητά του. Από το 1954 ως το 1960 βρέθηκε στο Παρίσι για να σπουδάσει στο περίφημο Conservatoire. Από εκεί αντίκρυσε τον κόσμο και ο κόσμος ταυτόχρονα άρχισε να γνωρίζει τον Έλληνα κομμουνιστή συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη.
Στην επιστροφή του στην Ελλάδα στα 1960, τα πράγματα παρέμεναν τα ίδια. Το Παλάτι, ο Στρατός, η ΕΡΕ διαφέντευαν την χώρα και οι τρομεροί νόμοι του εμφυλίου, ο 509 και το Γ’ Ψήφισμα, βρίσκονταν πάντοτε σε ισχύ. Ο ήδη γνωστός συνθέτης ρίχτηκε με ορμή στους αγώνες για την δημοκρατία, τις ελευθερίες του λαού, την ειρήνη. Στα 1963 μετά την δολοφονία του βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, του Γρηγόρη Λαμπράκη, πήρε τη σκυτάλη: έγινε Πρόεδρος της Νεολαίας Λαμπράκη. Στα 1964 εκλέχτηκε βουλευτής της ΕΔΑ. Ήταν τότε 39 πλέον ετών.
Μαζί με την πολιτική στράτευση ήρθε εποχή της δημιουργίας. Ήταν η ανάγκη να βρεί κοινή γλώσσα, να μιλήσει στον ηττημένο και ταπεινωμένο λαό της Ελλάδας, να του δώσει όραμα και παιδεία. Τα χρόνια ήταν δύσκολα και ο συνθέτης στράφηκε πάλι στους ποιητές. Με τους δικούς τους στίχους θα τραγουδούσε ο κόσμος τις ελπίδες και τα πάθη του. Και τι ποιητές: ο Γιάννης Ρίτσος (Βραβείο Λένιν, 1976), ο Κώστας Βάρναλης (Βραβείο Λένιν 1959), ο Γιώργος Σεφέρης (Βραβείο Νόμπελ 1963), ο Οδυσσέας Ελύτης (Βραβείο Νόμπελ 1979), ο Πάμπλο Νερούδα (Βραβείο Νόμπελ 1971), και πολλοί ελάσσονες, όπως και θαυμάσιοι στιχουργοί.
Το 1960 ο «Επιτάφιος» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, μια μυσταγωγική υπενθύμιση για το πώς ο θάνατος, η ήττα, η ταπείνωση ανοίγουν τον δρόμο στην ελπίδα και στη ζωή. Στα 1964 το «Άξιον Εστί» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, μια περιήγηση στο μεγάλο όπλο των λαών: την πατρίδα τους. Ο Θεοδωράκης έφερε την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη κοντά στον λαό, την έκανε κτήμα και παιδεία του, μέρος του νέου λαϊκού πολιτισμού. Ο δε Βάρναλης……τι να πούμε για τον χιλιοτραγουδισμένο χάρη στον Μίκη, Κώστα Βάρναλη….
Ο λαός της Ελλάδας και δίπλα του ο κόσμος ολόκληρος. Αυτό ήταν το σύμπαν του Θεοδωράκη. Με τον Πάμπλο Νερούδα και το Canto General τραγούδησε την πολύπαθη λατινική Αμερική και τους αγώνες της, τραγούδησε την Ιρλανδία και τα πάθη της. Και ακόμα το Μαντχάουζεν, το Ολοκαύτωμα Εβραίων και ανταρτών, ανεξίτηλο στίγμα για τον ναζισμό και τον «δυτικό» λεγόμενο πολιτισμό μας. Βρέθηκαν, όχι πολλά χρόνια αργότερα, πρόθυμοι να κατηγορήσουν τον συνθέτη για αντισημιτισμό – μια κατάσταση που παραπέμπει στο σήμερα όπου η κάθε κριτική, η κάθε καταδίκη στο μεγαλύτερο έγκλημα -ως τώρα- του 21ου αιώνα, τη Γενοκτονία στην Γάζα, χαρακτηρίζεται αντισημιτισμός από τους τότε και τους τώρα «πρόθυμους», οι ίδιοι είναι. Η δε πολύπαθη Παλαιστίνη, χάρη στο Θεοδωράκη, έχει τον ύμνο της. Προσμένει και αυτή, όπως όλοι οι λαοί του κόσμου, την ώρα που θα κτυπήσουν οι καμπάνες, για να τον ακούσει ελεύθερα.
Ήρθε μετά η Απριλιανή Δικτατορία: Αλικαρνασσός, Παρθένι, Ωρωπός, Κορυδαλλός…. Τα γνωστά. Και κάθε βράδυ να κτυπούν τον Ανδρέα στην ταράτσα. Ο Μίκης στην παρανομία ίδρυσε το ΠΑΜ, την πρώτη αντι-δικτατορική οργάνωση. Μετά φυλακές, βασανιστήρια, εξορία. Στην πτώση της Χούντας, στην θυσία της Κύπρου, πάλι παρών, στην πρώτη γραμμή. Να διδάσκει πατριωτισμό και ελευθερία στον λαό του και σε όλους τους λαούς του κόσμου. Τι κι αν στο μεγάλο μπέρδεμα εκεί μετά τα 1989-1991, αστόχησε κι αυτός. Δεν ήταν ο μόνος τότε που αστόχησε. Το ανδρειωμένο όμως μην τον κλαις…όπως και την Ρωμιοσύνη. Στο τέλος δε μόνο τα μεγάλα, τα σημαντικά θα μείνουν…. Οι μικρότητες ας μείνουν στους μικρούς.
Η δική μου γενιά μεγάλωσε με τον Μίκη Θεοδωράκη, διδάχθηκε από αυτόν, πήρε μαθήματα ουσιαστικά και σπουδαία, αυτά που σε κανένα Πανεπιστήμιο ή σχολείο δεν τα μαθαίνει κανείς. Πρόσφατα, στο Παναθηναϊκό στάδιο, στην συναυλία που οργάνωσε το ΚΚΕ, ήταν πολλοί, πάρα πολλοί οι μαθητές του. Οι παλιοί αλλά και οι νεότεροι που αποζητούν τον λόγο, τον στίχο, την μουσική του – την πίστη και την ελπίδα που μετέδιδε. Η συγκίνηση μεγάλη. Ίσως επειδή και οι δικοί μας γονείς, οι παππούδες των νεότερων, «πολέμησαν τον Δεκέμβρη». Ίσως επειδή η αδικία, η εκμετάλλευση, ο πόλεμος, η αγριότητα, είναι ο κανόνας του κόσμου μας. Ίσως επειδή είναι πολλοί που θέλουν αυτό να αλλάξει.
Και θα αλλάξει Μίκη, στο υποσχόμαστε!

ΜΙΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΑ ΓΡΑΦΕΙ ΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ #Alisa_Valdes

 «Ακούστε πώς ήταν η εισαγωγή σε ένα νοσοκομείο στην Κούβα, για μία υπήκοο των ΗΠΑ 56 ετών. Περίμενα τρία λεπτά. Μία νοσοκόμα ήρθε για να με υποδεχθεί. Με αγκάλιασε, με κοίταξε στα μάτια και με ρώτησε αν ήμουν σε θέση να περπατήσω. Στο κεφάλι φορούσε ένα παλαιομοδίτικο χάρτινο καπέλο νοσοκομείου.

Την ακολούθησα στο γραφείο της. Μου πρόσφερε ένα μικρό πλαστικό νεσεσέρ, που περιείχε σαπούνι και σαμπουάν, οδοντόκρεμα, οδοντόβουρτσα, χτένα και μία πετσέτα. Σαν να βρισκόμουν σε ξενοδοχείο.

Εκείνη κάθισε μπροστά στον υπολογιστή και μου ζήτησε όνομα, ημερομηνία γέννησης και στοιχεία επικοινωνίας για την οικογένεια και τους φίλους μου. Ρώτησε για το ιατρικό ιστορικό μου, τα φάρμακα που παίρνω και τα τωρινά μου συμπτώματα. Μου έσφιξε στοργικά το χέρι για να με καθησυχάσει.

Έπειτα με πήγαν στο δωμάτιό μου. Εκεί ολοκληρώθηκε η διαδικασία της εισαγωγής. Κανένας δεν με ρώτησε για την ασφάλιση και τη συμμετοχή μου στην aπληρωμή ούτε με έβαλαν να υπογράψω υπεύθυνη δήλωση ότι θα εξοφλήσω τον λογαριασμό αν η ασφαλιστική αρνηθεί. Τίποτε. Μόνο «πώς σε λένε» και «πού πονάς», συν δωρεάν καλλυντικά και μία θερμαντική ράβδο για να ζεστάνω το νερό στη μπανιέρα.

Ναι, μπανιέρα. Το δωμάτιό μου στο νοσοκομείο είχε μπανιέρα. Το μοιραζόμουν με δύο άλλους ασθενείς.

Μία ομάδα από γιατρούς ήρθε να με δει και να υποβάλει σε μία πρώτη εξέταση. Ήταν συνολικά τέσσερις, από διαφορετικές ειδικότητες. Άκουσαν τα συμπτώματά μου και συζήτησαν μπροστά μου για την πιθανή διάγνωση.

Στάθηκαν δίπλα στο κρεβάτι και μιλούσαν για την περίπτωσή μου. Όχι μόνο οι τέσσερις γιατροί, αλλά και οι νοσοκόμες και οι άλλοι ασθενείς, καθώς και οι επισκέπτες που έτυχε να βρίσκονται στο δωμάτιο. Πολλοί είπαν τη γνώμη τους, γιατροί και μη. Οι απόψεις που διατυπώθηκαν χαρακτηρίζονταν από περίσκεψη και γνώση. Στην Κούβα θεωρούν ότι οι πολίτες έχουν την παιδεία για να κατανοήσουν τα ιατρικά προβλήματα. Ουδείς ήταν αποκλεισμένος από τη συζήτηση.

Όταν υποβλήθηκα σε τεστ κοπώσεως πάνω σε στατικό ποδήλατο, με παρακολουθούσαν 50 άτομα από τη γειτονιά. Το νοσοκομείο προσκαλεί κάθε ενδιαφερόμενο που επιθυμεί να παρακολουθήσει τέτοιους είδους εξετάσεις. Οι γιατροί προβάλλουν τα αποτελέσματα σε μεγάλη οθόνη και εξηγούν στους παρατηρητές τι σημαίνει κάθε δείκτης.

Στις ΗΠΑ, οι γιατροί καμώνονται ότι είναι θεοί και κρατούν κάθε πληροφορία ως επτασφράγιστο μυστικό. Συμπεριφέρονται σαν μύστες εκλεκτοί κάποιας θεότητας. Αυτό το κάνουν για να δικαιολογήσουν το κόστος των σπουδών τους στις ιατρικές σχολές.

Στην Κούβα, η ιατρική γνώση διαμοιράζεται ανοιχτά και γίνεται ευρέως κατανοητή. Οι διαφορές στην ιατρική κοινωνιολογία ανάμεσα στις δύο χώρες είναι κεφαλαιώδεις.

Επιπρόσθετα, η ομάδα των γιατρών προσκάλεσε την οικογένειά μου σε δείπνο και ζήτησε περισσότερες πληροφορίες για την πάθησή μου. Είχαν προσέξει οι δικοί μου αλλαγές στην κατάστασή μου; Πώς ήταν η δίαιτά μου; Είχα ανθρώπους δίπλα μου να με προσέχουν; Πιστεύω ότι αυτή η τακτική είναι μεγαλοφυής. Διότι οι άρρωστοι δεν είναι πάντοτε σε θέση να παρατηρήσουν μόνοι τους τις τυχόν μεταβολές.

Η όλη εμπειρία ήταν συνταρακτική. Το ιατρικό σύστημα στην Κούβα δείχνει σεβασμό και αγάπη. Στις ΗΠΑ, αντίστοιχα, φέρεται απαξιωτικά και ταπεινωτικά. Το να ζητάμε από ασθενείς που υποφέρουν κατά πόσο είναι σε θέση να πληρώσουν είναι σαδιστικό και εξευτελιστικό. Το άγχος που μεταδίδουμε επιδεινώνει μεμιάς τις αρρώστιες.

Φεύγοντας από το κουβανέζικο νοσοκομείο είχα στα χέρια μου ακριβή διάγνωση και λεπτομερές χρονοδιάγραμμα αγωγής. Ταυτόχρονα αισθανόμουν πολύ καλύτερα, αφού όλοι μου είχαν φερθεί με ευγένεια και έγνοια. Τίποτε δεν έγινε με βιασύνη. Αντιμετωπίστηκα σαν να ήταν η φροντίδα δικαίωμά μου. Στις ΗΠΑ, σε κάνουν να νιώθεις ανεπιθύμητος, ενοχλητικός, παρείσακτος και ανόητος.

Η Κούβα τα κάνει αυτά με ελάχιστα χρήματα στη διάθεσή της. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να πράξουν το ίδιο. Ωστόσο, η κοινωνία μας θέλει να νιώθουν οι κατώτερες τάξεις ανήμπορες, ανάξιες του σεβασμού και της συμπαράστασης. Οπότε, η μοναδική της διέξοδος θα είναι να “αγοράσει” το δικαίωμα στην αυτοεκτίμηση. Θα αναγκαζόμαστε πια να δουλεύουμε για το τίποτε, μόνο και μόνο για να είμαστε ασφαλισμένοι.

Λησμόνησα να γράψω, ότι τα γεύματα στην καφετέρια του νοσοκομείου είναι δωρεάν, όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τους συγγενείς τους. Και το φαγητό είναι υγιεινό και σπιτικό. Στις ΗΠΑ οι οικογένειες των ασθενών αναγκάζονται να πληρώσουν για να φάνε κάτι μέσα στο νοσοκομείο, όπου μάλιστα τα εστιατόρια ανήκουν συνήθως σε γιγάντιες αλυσίδες φαστ-φουντ.

Πριν σπεύσετε να υπογραμμίσετε τις υπόλοιπες παθογένειες και ελλείψεις που μαστίζουν την Κούβα, σας ενημερώνω ότι τις γνωρίζω πολύ καλά. Αυτή η ανάρτηση δεν αφορά τα συγκεκριμένα προβλήματα, αλλά την υγειονομική περίθαλψη και μόνο.

Όσοι πιστεύουν ότι αντιμετωπίστηκα προνομιακά επειδή είμαι Αμερικανίδα, ας σημειώσουν ότι έτυχα της ίδιας ακριβώς φροντίδας με τους Κουβανούς ασθενείς. Είχα το ίδιο δωμάτιο και τους ίδιους γιατρούς. Δεν βρισκόμουν σε κάποια από τις κλινικές «ιατρικού τουρισμού» που όντως υπάρχουν. Και δεν πλήρωσα ούτε ένα σέντσι.

Εάν ήρθατε στα σχόλια για καυγά, δεν θέλω να ανοίξω διάλογο μαζί σας. Ούτε με ενδιαφέρει η διάδραση με άτομα που σκορπίζουν μίσος και φιλονικία. Τελεία και παύλα.»

(Η ανάρτηση της 56χρονης Αλίσα Βαλντές-Ροντρίγκες (που δεν είναι μόνο συγγραφέας, αλλά και δημοσιογράφος και επιτυχημένη κινηματογραφική παραγωγός, μόνιμη κάτοικος του Αλμπουκέρκι) δες το link

https://en.wikipedia.org/wiki/Alisa_Valdes