Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2022

Εκλογές στην Πορτογαλία: Η «ξινισμένη σούπα» των «προοδευτικών» κυβερνήσεων


Με αφορμή τις πρόσφατες εκλογές στην Πορτογαλία, 
επανήλθε στο προσκήνιο η συζήτηση περί των «προοδευτικών» κυβερνήσεων. 
Μάλιστα, για τη νίκη του Σοσιαλιστικού Κόμματος στην Πορτογαλία ερίζουν ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ, σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό για τη σοσιαλδημοκρατική «μαρκίζα». Βεβαίως, «τα έργα και οι ημέρες» αυτής της κυβέρνησης, όσο και της έτερης σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης της Ιβηρικής, αυτής της Ισπανίας, πολύ λίγο ή επιλεκτικά απασχολούν.

Πρόκειται για μια κυβέρνηση που, με τη στήριξη του Πορτογαλικού ΚΚ και του «Μπλοκ της Αριστεράς», πρόβαλε ως «φιλεργατισμό» τις αυξήσεις - πενταροδεκάρες στον κατώτατο μισθό και τα πενιχρά επιδόματα για την ακραία φτώχεια, ενώ ταυτόχρονα τα ακύρωνε αυτοστιγμεί, όταν στα χρόνια της εκτίναξε τη φορολεηλασία, με αύξηση των άμεσων φόρων κατά 10,3% και των έμμεσων κατά 27,6%. Απογείωσε επίσης την εργασία - λάστιχο, με 8 στις 10 νέες συμβάσεις να αφορούν «ελαστικές» εργασιακές σχέσεις.

Το πόσο «προοδευτική» κυβέρνηση είναι η κυβέρνηση Κόστα αποδεικνύεται και μόνο από το εξής: Στη θητεία της, το δεξιό αντιπολιτευόμενο κόμμα της Πορτογαλίας ψήφισε περισσότερα νομοσχέδια αυτής της κυβέρνησης ακόμα κι από τους εταίρους της, το Πορτογαλικό ΚΚ και το «Μπλοκ της Αριστεράς», συνολικά το 62,7% των νομοσχεδίων. Κατά τ' άλλα, η κυβέρνησή τους συνάφθηκε για να ...επιτευχθεί «ρήξη με τη δεξιά πολιτική».

Τα παραπάνω θυμίζουν πολύ όσα συμβαίνουν και στη χώρα μας, με τη ΝΔ να ψηφίζει το 58% των νομοσχεδίων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τούμπαλιν, τον ΣΥΡΙΖΑ να ψηφίζει ως αντιπολίτευση το 50% των νόμων που φέρνει η ΝΔ.

Τα ίδια και στην Ισπανία, όπου η κυβέρνηση Σάντσεθ, «αριστερή» κι αυτή με τη στήριξη του ΚΚ Ισπανίας και των Ποδέμος, επέκτεινε αυτές τις μέρες τον αντεργατικό νόμο του φιλελεύθερου Ραχόι, που κατά τ' άλλα θα καταργούσε, νομιμοποιώντας αλλαγές συμβάσεων και αναστολές εργασίας αν επικαλεστεί η εργοδοσία «οικονομικές δυσχέρειες» ...με τους βιομηχάνους βέβαια να επικροτούν.
 Ακόμα κι η πολυδιαφημισμένη αύξηση στον κατώτατο μισθό όχι μόνο είναι κάτω από το επίπεδο αύξησης του καλπάζοντος πληθωρισμού, αλλά δεν είναι σε θέση να ξεπεράσει ούτε καν το επίσημο όριο της φτώχειας.

Η «προοδευτικότητα» αυτών των κυβερνήσεων φάνηκε, άλλωστε, και στην αγαστή συνεργασία τους με το ΝΑΤΟ. Η μεν κυβέρνηση Κόστα, με συμμετοχή σε ΝΑΤΟικές στρατιωτικές αποστολές και αεροπορική επιτήρηση της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας, με «επαυξημένη - προωθημένη παρουσία» στη Ρουμανία και εγκαθίδρυση ΝΑΤΟικής Ακαδημίας κυβερνοασφάλειας κ.ά.

Οσο για την κυβέρνηση Σάντσεθ, έχει ήδη αποστείλει τη φρεγάτα «Blas de Lezo» στη Μαύρη Θάλασσα, στο πλαίσιο της ΝΑΤΟικής αποστολής στην περιοχή, και έχει εξαγγείλει την αποστολή αεροσκαφών «Eurofighter», για την ενίσχυση των ΝΑΤΟικών επιχειρήσεων που δρομολογούνται στη Βουλγαρία. Ταυτόχρονα, προετοιμάζει τη διοργάνωση στη Μαδρίτη της ΝΑΤΟικής Συνόδου Κορυφής, ως γνήσιος «προοδευτικός» οικοδεσπότης των μακελάρηδων του ΝΑΤΟ.

Από αυτά και μόνο τα στοιχεία κονιορτοποιείται το γνωστό παραμύθι «φως και σκότος» και οι κάλπικες διαχωριστικές γραμμές, καθώς αποκαλύπτεται η στρατηγική σύμπλευση φιλελεύθερων - δεξιών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην προώθηση της αντιλαϊκής πολιτικής, που το ένα συνεχίζει και εντείνει την πολιτική από εκεί που την αφήνει το άλλο. Φυσικά δεν είναι τα μόνα. Πλείστα όσα παραδείγματα «προοδευτικών» κυβερνήσεων σε Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα κ.λπ., με την ίδια πάντα κατάληξη.

Η πείρα από τη στήριξη του Πορτογαλικού ΚΚ, του ΚΚ Ισπανίας, στη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση απέδειξε τελικά ότι δεν οδήγησε ούτε στην ανακούφιση του λαού, ούτε στην ενίσχυσή τους, ούτε στη ριζοσπαστικοποίηση εργατικών - λαϊκών δυνάμεων. Το αντίθετο, αυτή η στήριξη συγκάλυψε τελικά τον «αμαρτωλό» ρόλο της σοσιαλδημοκρατίας στη διαιώνιση της επίθεσης σε βάρος του λαού.

Να γιατί ο λαός δεν μπορεί να περιμένει τίποτα από κυβερνήσεις διαχείρισης της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Καμιά δεν του έδωσε δικαιώματα και κατακτήσεις, το αντίθετο, του πήρε πίσω και μπήκε εμπόδιο και στην παραμικρή διεκδίκηση των εργαζομένων, εναλλάσσοντας το καρότο και κυρίως το μαστίγιο.

Αυτό το γνωρίζουν καλά οι εργάτες στο λιμάνι της COSCO, που με τον αγώνα τους κέρδισαν μέτρα ασφάλειας, για να μη θρηνήσουν άλλο νεκρό συνάδελφό τους, απεργώντας τώρα μαζικά για Συλλογική Σύμβαση Εργασίας.

Το γνωρίζουν οι εργαζόμενοι της ΛΑΡΚΟ, που παλεύουν για να έχουν δουλειά, κόντρα στις απολύσεις και το σχέδιο πώλησης σε ιδιώτες μιας στρατηγικής σημασίας επιχείρησης, που δρομολογήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και υλοποιείται από αυτή της ΝΔ. Το ζουν, επίσης, στο πετσί τους οι εργαζόμενοι στα Πετρέλαια Καβάλας.

Το ξέρουν καλά και οι βιοπαλαιστές αγρότες, που με τα μπλόκα τους αγωνίζονται για να είναι σε θέση να συνεχίσουν να παράγουν στα χωράφια τους.

Οι «σωτήρες» τελειώσανε. Δεν θα χαρίσει τίποτε και κανένας στον λαό, μόνο νέα βάρη. Το ΚΚΕ δίνει όλες του τις δυνάμεις για την οργάνωση της εργατικής - λαϊκής πάλης, για αξιοπρεπείς μισθούς, ΣΣΕ, κόντρα στην ακρίβεια, για υγεία, για σύγχρονα δικαιώματα, για να μπει στο στόχαστρο ο πραγματικός αντίπαλος, οι κυβερνήσεις, το κράτος και το καπιταλιστικό σύστημα που υπηρετούν, για μια εξουσία και οικονομία που θα υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες, τον σοσιαλισμό.

Κώστας Παπαδάκης μέλος της ΚΕ και ευρωβουλευτής του ΚΚΕ

Αναδημοσιεύεται από την «Εφημερίδα των Συντακτών»

Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου 2022

Ο Γιώργος Μαργαρίτης για τις "αποκαλύψεις" του #Παπαρατσένκο


Η ΕΣΣΔ, το ΚΚΕ και οι “αποκαλύψεις” 
 – Καταλυτική η σύγκριση


του Γιώργου Μαργαρίτη – από slpress

Διανύουμε αισίως το σωτήριο έτος 2022. 
Έχουν περάσει 31 χρόνια από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, από το τέλος δηλαδή της ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών) και των άλλων Λαϊκών Δημοκρατιών. Επρόκειτο για το τέλος ενός πολέμου και, προφανώς, όπως συνήθως συμβαίνει στους πολέμους, υπήρξαν νικητές και νικημένοι.

Πραγματικά η ΕΣΣΔ ηττήθηκε και όπως συμβαίνει σε κάθε ήττα, εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες συνετέλεσαν σε αυτήν. Το εκεί καθεστώς δεν το δημιούργησε κάποια θεϊκή παρέμβαση και ποτέ, στην ιστορία του, δεν ισχυρίστηκε ότι είναι το τέλειο. Αντίθετα συνεχώς πολεμούσε με τον εαυτό του, προσπαθώντας να βρει τους δρόμους για τον μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό του στόχο: την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και το τέλος της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Οι εσωτερικοί αγώνες υπήρξαν το ίδιο σκληροί με τους εξωτερικούς – σε τελευταία ανάλυση αυτοί οδήγησαν στο τέλος του καθεστώτος, όχι οι εξωτερικές εισβολές. 
Στην ιστορική του πορεία ποτέ το σοβιετικό καθεστώς δεν ισχυρίστηκε ότι ο στόχος του ολοκληρώθηκε, ότι η “ιστορία τελείωσε”. Αυτό, με ισχυρή δόση αλαζονείας και έπαρσης, το ισχυρίστηκαν οι εχθροί του, εκείνος ο απίθανος Φράνσις Φουκουγιάμα και ο λόγος του έγινε λάβαρο νίκης για τον θριαμβευτή καπιταλισμό. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς, τριάντα χρόνια μετά, για το ότι οι απολογητές του καπιταλισμού έκαναν λάθος.

Εκτός εάν κανείς διακρίνει στον κόσμο μας κάποιον φωτεινό ορίζοντα στο κοντινό ή το απώτερο μέλλον για την Ανθρωπότητα. Νομίζω ότι πλέον ούτε ο ίδιος ο Φουκουγιάμα ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Επειδή λοιπόν η ανατροπή του 1990, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν έλυσε κανένα πρόβλημα από τα όσα οι λαοί αντιμετωπίζουν, το σοβιετικό καθεστώς, η ΕΣΣΔ, δεν μπορεί να αφεθεί στην λήθη του χρόνου, δεν μπορεί να ξεχαστεί.

Μπορεί όμως να στιγματιστεί, να παρουσιαστεί ως ένα απάνθρωπο και βάρβαρο καθεστώς από εκείνα που απεχθάνονται οι άνθρωποι – όπως σχεδόν απεχθάνονται σε όλες τις εκδοχές των θρησκειών την κόλαση. 
Σε αυτό το πεδίο οι διαρκείς “αποκαλύψεις” αποτελούν ένα βασικό όπλο. Παραδόξως αποκαλύπτονται τα ίδια και τα ίδια, τα ήδη γνωστά δηλαδή, σε τακτά χρονικά διαστήματα.

“Αποκαλύψεις” για τη βοήθεια της ΕΣΣΔ

Ο “διακεκριμένος” (παράξενο πως ετούτος ο προσδιορισμός αναφέρεται μόνο σε “ιστορικούς” που λένε ό,τι οι ισχυροί θέλουν να ακούσουν) 
Ρώσος ιστορικός του αμερικανικού πανεπιστημίου Τζων Χόπκινς, Ρατζένκο, “έφερε στο φως” τέσσερα έγγραφα που αφορούν την Ελλάδα
Ο ίδιος τα παρουσίασε ως “άγνωστα” και “αποκαλυπτικά” για τον ρόλο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας και του ΚΚΕ στον Εμφύλιο Πόλεμο. Τα περίφημα αυτά έγγραφα έγιναν αντικείμενο πλήθους δημοσιευμάτων και συζητήσεων στην χώρα μας. Κάτι ως αρχή νέας θεώρησης της ιστορίας της περιόδου αξιολογήθηκαν!

Δεν θα σχολιάσω το πρώτο από αυτά – την περιγραφή της ενθουσιώδους λαϊκής υποδοχής ενός Σοβιετικού αξιωματικού στην βόρεια Ελλάδα. 
Έχει τον σκοπό του αυτό το έγγραφο: να αποδείξει σε πιο βαθμό “ξεγελάστηκαν” οι Έλληνες από τους κομμουνιστές εκείνον το δύσκολο καιρό. Αφού ετούτο αποδειχθεί, οι “αποκαλύψεις” προχωρούν στα πιο ουσιαστικά. Τα ουσιαστικά είναι η στρατιωτική βοήθεια που πήρε ο Δημοκρατικός Στρατός από την ΕΣΣΔ και τις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Από αυτήν την “αποκάλυψη” και μετά έχω λόγους να αισθάνομαι και προσωπικά θιγμένος. Πριν από 22 χρόνια δημοσίευσα την “Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου”, περίπου 1.300 σελίδες. Σε αυτήν περιέγραψα εκτενώς το είδος, τους όρους και τον τρόπο, με τον οποίο συνέδραμαν η ΕΣΣΔ και οι Λαϊκές Δημοκρατίες τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας.
 Προφανώς, όμως, το έργο μου δεν περιβάλλεται από την αίγλη ενός πανεπιστημίου Τζων Χόπκινς και δεν είμαι –ελπίζω και προσπαθώ– από εκείνους που προσπαθούν με το έργο τους να είναι ευχάριστοι στους ισχυρούς. Εξαιτίας αυτών των αμαρτημάτων απλά… δεν υπάρχω, ούτε εγώ ούτε οι 1.300 σελίδες που έγραψα.
Ας κλείσω όμως αυτήν την προσωπική παρένθεση. 
Το τρομερά “αποκαλυπτικό” στα έγγραφα του κ. Ρατζένκο, αναφέρονται στην στρατιωτική βοήθεια που έστειλε η ΕΣΣΔ στον Δημοκρατικό Στρατό και στο ΚΚΕ. Εξοπλισμός πεζικού και 60 πυροβόλα… Φυσικά και 100.000 δολάρια… Αλλά δεν περίσσευαν ούτε καν άρβυλα! 
Θα μπορούσε να είναι αστείο αν απλά δεν ήταν χυδαίο. Μιλούμε για έναν πόλεμο ανάμεσα σε δύο ελληνικούς στρατούς και σε δύο παρατάξεις, φορείς διαφορετικών ταξικών συμφερόντων.

Η εμπλοκή Βρετανίας και ΗΠΑ

Πόλεμο που κράτησε περισσότερο από τρία χρόνια και προκάλεσε 60.000 νεκρούς. 
Η μία πλευρά, η κυβερνητική, είχε στο πλευρό της αρχικά την Βρετανική Αυτοκρατορία και στη συνέχεια τις ΗΠΑ. Στηρίχθηκε από αυτές, εξαρτήθηκε από αυτές, καθοδηγήθηκε από αυτές. 
Οι Βρετανοί είχαν δύο δικές τους μεραρχίες στην πρώτη φάση του Εμφυλίου. Οι Αμερικανοί πέντε χιλιάδες “συμβούλους” στην ουσία αληθινούς διοικητές των κυβερνητικών μονάδων. Συν τον πραγματικό αρχιστράτηγο, τον στρατηγό Βαν Φλητ.
Ο κυβερνητικός στρατός εξοπλίστηκε με κάθε είδους όπλο από τις δύο αυτές δυνάμεις. 
Μόνο η στήριξη των ΗΠΑ αποτιμήθηκε σε περισσότερα από δύο δισ. δολάρια της εποχής (πολλαπλασιάστε επί δεκαπέντε τουλάχιστον για την σημερινή αξία).
 Και ο “διακεκριμένος” ιστορικός έχει να μας πει ότι το άλλο στρατόπεδο πήρε 100.000 δολάρια από την ΕΣΣΔ! 
Μα την αλήθεια! Τι “αποκάλυψη”!

Το επόμενο έγγραφο “δικαιώνει” το περίφημο Τρίτο Ψήφισμα του 1946. 
Αυτό με το οποίο άρχισαν οι μαζικές εκτελέσεις που ξεκίνησαν τον Εμφύλιο. Την «απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Ελληνικής Επικράτειας». 
Υπογραμμίζεται σε αυτό η φράση «…με την μίνιμουμ επιδίωξη να του αποσπάσουμε (του εχθρού, των κυβερνητικών) ένα σοβαρό κομμάτι από τη βόρειο Ελλάδα».

Το υπονοούμενο σαφές: το ΚΚΕ στόχευε στο να αποσπάσει ελληνικό έδαφος για να το δώσει στην Αλβανία ή όπου αλλού! 
Αλλά ούτε και εδώ ο “διακεκριμένος” και τα έγγραφά του λένε κάτι το νέο. Απλά διαστρεβλώνουν έντεχνα το παλιό. 
Από τον Σεπτέμβριο του 1947 ο Δημοκρατικός Στρατός εφαρμόζει το “Σχέδιο Λίμνες”, το οποίο στοχεύει στην δημιουργία μια μόνιμης και σταθερής ελεύθερης επικράτειας στην βόρεια Ελλάδα.

Επαναφορά διχασμού

Στην επικράτεια αυτή θα μπορούσε να εγκατασταθεί η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση σε τρόπο ώστε αποκτήσει κρατική οντότητα και να διεκδικήσει την διεθνή αναγνώριση. 
Οι τιτανομαχίες ανάμεσα στον κυβερνητικό στρατό και τον Δημοκρατικό Στρατό στο μέτωπο της Πίνδου στα 1948-1949 για την προάσπιση ή την κατάλυση –όπως το θέλει κανείς– αυτής της ελεύθερης επικράτειας έγιναν.

Ας αφήσουμε όμως το χθες και να επανέλθουμε στο σήμερα.
 Σε τι χρησιμεύει σήμερα η επιμονή στο ότι οι κομμουνιστές υπήρξαν όργανα ξένων δυνάμεων που επιβουλεύονταν την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Ελλάδας; 
Σε τι χρησιμεύει σήμερα η επιμονή στην εγκληματική φύση του σοβιετικού καθεστώτος και των κομμουνιστών; 
Σε τι χρησιμεύει σήμερα η περί προδοτών της φυλής και του έθνους φιλολογία και οι “αποκαλύψεις” περί έμφυτης διάθεσης προδοσίας των εχθρών της παρούσας κοινωνικής τάξης στην χώρα;

Ειλικρινά είναι να απορεί κανείς. 
Δεν είναι μια συζήτηση που μπορεί να εξυπηρετήσει την “συντηρητική” παράταξη στην χώρα μας και την άρχουσα τάξη. Σε τελευταία ανάλυση δεν συμφέρει αυτούς τους χώρους η συζήτηση περί “κυνηγών κεφαλών”, περί διαπόμπευσης πτωμάτων, περί στρατοδικείων, περί Μακρονήσου, Γιούρας, Άη Στράτη. 
Εξάλλου άλλοι τα έχουν αναλάβει αυτά στον ελληνικό χώρο – πάλι για “διακεκριμένους”, “αρίστους”, εξ’ αμερικανικών επιφανών ακαδημαϊκών ιδρυμάτων ορμώμενους πρόκειται.
 Για κάτι τύπους που θεωρούν ότι η Ελληνική Επανάσταση έγινε για να απελευθερωθεί η Αγγλία! 
Εάν δε κανείς θέλει να μιλήσουμε για “απόσπαση μέρους εκ της ελληνικής επικράτειας”, μην πάμε μακριά: 
τα έξι μίλια στο Αιγαίο ή έξω από την Κρήτη, η παραίτηση από εθνική κυριαρχία σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο έχουν πολλά, στο σήμερα, να μας πουν γι’ αυτό.
Από:

Παρουσίαση Τίτλου-Κειμένου: https://revolucionhellas.blogspot.com/

#απ_τη_ζωή -Να Πάνε Σχολείο να Ζεσταθούνε...



Στέλιος Παλαρμάς:
Ήταν μια από τις μέρες που τα σχολεία ήταν κλειστά λόγω της κακοκαιρίας. Είχα πάει στο σούπερ μάρκετ και συνάντησα δυο μαθητές μου με την μαμά τους.
- Γεια σας, κύριε, τι κάνετε?
- Καλά , εσείς? Ξεκούραση και παιχνίδι είμαι σίγουρος.
- Ποτέ θα ανοίξουμε, κύριε?
- Δεν ξέρω, πιθανά αύριο.
Τότε καθώς έφευγαν γυρίζει η μητέρα και μου λέει:
- Να πάνε σχολείο να ζεσταθούν.
Γροθιά στο στομάχι.
Στο βλέμμα της συνυπήρχαν η ντροπή, η απόγνωση και ο θυμός.
Ο παραπάνω διάλογος είναι χαρακτηριστικός της απόγνωσης της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μας.
Οι λογαριασμοί της ΔΕΗ, τα καύσιμα, η ακρίβεια κυριολεκτικά οδηγούν τις περισσότερες οικογένειες να ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης.
Το 2022 θέλουν να ζούμε όπως ζούσαν τη δεκαετία του 30.
Σόμπες με το χρονόμετρο, μαγκάλια, μπουφάν μέσα στο σπίτι... Να σκέφτεσαι να πας από το δωμάτιο που έχει ζέστη σε κάποιο άλλο, και επιπλέον κάθε τόσο κάποιοι να χάνουν τη ζωή τους από φωτιές μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.
Αυτά είναι μια βίαιη παρέμβαση σε κάτι που ο Έλληνας θεωρεί ιερό: το σπίτι του.
Αν δεν μπορείς να σταθείς ούτε στο σπίτι σου τότε τι σου έχει μείνει?
Μόνο ο ξεσηκωμός, θα απαντήσω.
Δεν είναι δυνατόν να οδηγούμαστε σε αυτή την εξαθλίωση και να μην υπάρχει ξεσηκωμός, αντίδραση, διαμαρτυρία.
Δεν είναι δυνατόν αυτός ο λαός να έχει πάθει ένα είδους πολιτικής μαλάκυνσης και να θεωρεί όλα αυτά κάτι σαν φυσικό φαινόμενο.
Ποιοι έλεγαν ότι με την απελευθέρωση της ενέργειας θα δούμε μικρότερους λογαριασμούς?
Ποιοι μέσα από τα καύσιμα επιβάλλουν την πιο άγρια φορολογία?
Ποιοι τα χρήματα του λαού τα δίνουν στους έχοντες?
Ε, δεν είναι δυνατόν να ελπίζεις κάτι από αυτούς!!!
Θα έπρεπε η αντίδραση στους δρόμους να ήταν τσουνάμι που θα τους ανάγκαζε να πάρουν μέτρα προστασίας του λαού.
Τι έχει να χάσει αυτός που δεν έχει να πληρώσει το ρεύμα κτλ., αν βγει στους δρόμους?
Είναι αδιανόητο να μην αντιδρούμε ή να περιμένουμε κάποιους άλλους σωτήρες.
Ελπίζω το επόμενο διάστημα στις διαμαρτυρίες που θα οργανωθούν από τα σωματεία κτλ. να έρθουν όλοι όσοι τώρα ποστάρουν τους λογαριασμούς κ.ά.
Παίδες, δεν υπάρχει άλλος δρόμος, ας το καταλάβετε.
Σ.Π.



Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2022

#Παπαρατσένκο:Ο Κ. Σκολαρίκος για τον #ΝεοΑντικομμουνισμό κ για τους #«κατσαπλιάδες».


Ο Ρώσος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο John Hopkins, Sergey Radchenko, ανήρτησε πρόσφατα στο twitter αποχαρακτηρισμένα έγγραφα για τις σχέσεις ΚΚΕ-ΕΣΣΔ στη διάρκεια του τρίχρονου αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (1946-1949).

Αν και ορισμένα έχουν δημοσιοποιηθεί στο 4τομο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949 (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2018) και όσα αναφέρουν τα υπόλοιπα είναι γνωστά εδώ και χρόνια, οι αναρτήσεις γνώρισαν ευρεία αποδοχή και αναπαρήχθησαν μαζικά από ακροδεξιούς (και όχι μόνο) του διαδικτύου και του αστικού τύπου, που επιχείρησαν να επαναφέρουν τη μετεμφυλιακή αντικομμουνιστική προπαγάνδα περί «ξενοκίνητου ΚΚΕ που ήθελε να αποσπάσει μέρος της χώρας».
 Με άλλα λόγια, επανέφεραν τη βασική κατηγορία με την οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι ριζοσπάστες αγωνιστές που συμμετείχαν στην ΕΑΜική Αντίσταση (ακόμα και αν δε συμμετείχαν στο ΔΣΕ), αλλά και με την οποία διώχτηκαν αξιοπρεπείς άνθρωποι που δε δέχτηκαν να υπογράψουν δήλωση νομιμοφροσύνης στην καπιταλιστική εξουσία, καταδικάζοντας «το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και τας παραφυάδας των».

Απαντώντας σε αυτή την αντικομμουνιστική αναβίωση σε άρθρο στο Ριζοσπάστη (29-30 Γενάρη 2022) στοιχειοθετήθηκε ιστορικά:
1. Η διαρκής συνεργασία των διάφορων κομματιών της τάξης των καπιταλιστών και των πολιτικών τους επιτελείων με ξένα καπιταλιστικά κράτη:
Στην πρώτη φάση της Κατοχής κάποιοι συνεργάστηκαν με τους Βρετανούς (βασιλιάς, εξόριστη αστική κυβέρνηση, ΕΔΕΣ (1), 
άλλοι με τους Ιταλούς, Γερμανούς και Βούλγαρους κατακτητές (δοσιλογικές κυβερνήσεις, ένοπλες αστικές οργανώσεις (2) κ.ά.). 
Μετά την αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού, όταν η πλάστιγγα του πολέμου έγειρε σε βάρος του φασιστικού Άξονα και στην Ελλάδα κλιμακώθηκε η αντιστασιακή δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι αστικές πολιτικές δυνάμεις ξεπέρασαν, μπροστά στον κοινό ταξικό κίνδυνο, τις αντιθέσεις τους, συνεργαζόμενες και με τους Βρετανούς και με τους καταχτητές (ο Ράλλης συγκρότησε εις γνώση των Βρετανών τα Τάγματα Ασφαλείας (3), 
ο φιλοβρετανικός ΕΔΕΣ κήρυξε ανακωχή με τις αρχές Κατοχής (4), ο ΕΔΕΣ Αθήνας στελέχωσε τα Τάγματα Ασφαλείας (5), 
η «Χ» συνεργαζόταν με τους Γερμανούς και παραλάμβανε όπλα και από τους Βρετανούς για να χτυπήσει τον ΕΛΑΣ (6) κλπ.). 
Μετά την απελευθέρωση, οι αστικές δυνάμεις προσπάθησαν να διασώσουν την καπιταλιστική εξουσία με την καθοριστική βοήθεια των Βρετανών και στη συνέχεια των Αμερικανών, που εκφράστηκε με παχυλή χρηματοδότηση (Δόγμα Τρούμαν, σχέδιο Μάρσαλ).

Γι’ αυτό και οι διαχρονικοί απολογητές της καπιταλιστικής εξουσίας δε δικαιούνται να μιλάνε για ξένες επεμβάσεις, ειδικά όταν αναφέρονται στη δεκαετία του 1940.

2. Η ΕΣΣΔ και οι χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν επιφυλακτικές απέναντι στον αγώνα του ΔΣΕ (7), επειδή φοβόντουσαν ότι θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσχημα για μια νέα ιμπεριαλιστική επίθεση εναντίον τους, σε μια εποχή που οι ΗΠΑ εξακολουθούσαν να κατέχουν το μονοπώλιο της ατομικής βόμβας.
3. Η συγκρότηση του ΔΣΕ ήταν αποτέλεσμα των εγχώριων συνθηκών, του οργίου τρομοκρατίας του αστικού κράτους και των παρακρατικών συμμοριών του εναντίον των εργατικών-λαϊκών μαζών, που τόλμησαν να «σηκώσουν κεφάλι» στα χρόνια της Κατοχής.
Ενδεικτικά από την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας έως και τις εκλογές του Μάρτη του 1946 είχαν πραγματοποιηθεί 1.289 δολοφονίες και 509 απόπειρες δολοφονιών, 6.671 ξυλοδαρμοί, 18.767 λεηλασίες και καταστροφές σπιτιών, 677 καταστροφές γραφείων εφημερίδων, ΕΑΜικών οργανώσεων και του ΚΚΕ, 165 βιασμοί γυναικών[8], 
ενώ το Δεκέμβρη του 1945 ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Ρέντης ανακοίνωσε ότι έως τότε είχαν διωχτεί συνολικά 80.000 ΕΑΜίτες (για δήθεν εγκλήματα επί Κατοχής), 40.000 από τους οποίους ήταν υπόδικοι ή κατάδικοι, ενώ εκκρεμούσαν ακόμα 48.000 διώξεις. (9)

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες και πριν την απόφαση του ΚΚΕ να συγκροτήσει τον ΔΣΕ, χιλιάδες ήταν όσοι ξαναβγήκαν στο βουνό για να γλιτώσουν από τη δολοφονική επίθεση των καπιταλιστικών δυνάμεων. 
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αστικού στρατού, οι καταδιωκόμενοι που είχαν ξανανέβει στο βουνό αριθμούσαν 2.650 μαχητές το Μάη του 1946 και 4.800 τον επόμενο μήνα. (10)

4. Ο ΔΣΕ αποσκοπούσε με τη δράση του να απελευθερώσει εδάφη, στα οποία θα μεταφερόταν, όπως και στα χρόνια της Κατοχής, η ηγεσία του εργατικού-λαϊκού κινήματος (Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση) και τα οποία θα αποτελούσαν ορμητήριο για την πιο γενικευμένη αντιπαράθεση με το αστικό καθεστώς, με στόχο, όχι την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας, όπως και θα έπρεπε, αλλά τον εκδημοκρατισμό του καθεστώτος. Αυτό αποδεικνύουν και οι συνεχείς εκκλήσεις για ειρήνευση από την πλευρά του ΔΣΕ. (11) 
Μόνο όσοι ταυτίζουν την Ελλάδα με την εξουσία των καπιταλιστών, το κατανοούν αυτό ως «προδοσία».

5. Ο ΔΣΕ ζήτησε και έλαβε πολύτιμη βοήθεια από την ΕΣΣΔ και τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως και από τους κομμουνιστές και ριζοσπάστες αγωνιστές των καπιταλιστικών χωρών. 
Όμως, η βοήθεια αυτή υπολειπόταν από την αντίστοιχη των καπιταλιστικών κρατών προς τους ντόπιους συμμάχους του και από τις ανάγκες του (12) και δεν ήταν καθοριστική για τη δράση του. 
Ο κύριος οπλισμός προερχόταν από λάφυρα της Κατοχής, αλλά και από όσα αποκόμισε στις συγκρούσεις του με τις αστικές κατασταλτικές δυνάμεις και τους παρακρατικούς. 

 Σύμφωνα με την ιστορία του Γενικού Επιτελείου Στρατού:

«Εκεί ένθα εστράφη ιδιαιτέρως η δράσις των Κ/συμμοριτών υπήρξαν αι ένοπλαι ομάδες ή άτομα εκ των εθνικοφρόνων (…) οι αφοπλισμοί των ενόπλων τούτων υπό των Κ/Συμμοριτών και της αυτοαμύνης καθημερινώς επολλαπλασιάζοντο, εις τρόπον ώστε να αποβώσι πηγή προμηθείας οπλισμού και πυρομαχικών δια τους Κ/συμμορίτας» (13)13. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, όπ., σελ. 36.

Μια σύνοψη των προηγούμενων αναφέρθηκε στην ομιλία του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα στη Βουλή.

Και ποια ήταν η «ιστορική» απάντηση;
Οι ακροδεξιοί και όχι μόνο επανήλθαν αναφέροντας νέες αναρτήσεις του καθηγητή (απόσπασμα κατά πάσα πιθανότητα σοβιετικής έκθεσης για συνομιλίες με το Βαφειάδη, που παρατίθεται χωρίς ημερομηνία), βάσει της οποίας ο καθηγητής κατάλαβε ότι ο ΔΣΕ το 1947 αποτελούταν κατά 90% από βίαια στρατολογημένους και ότι ο Ζαχαριάδης είχε ερωτικές σχέσεις με τη γυναίκα του Βαφειάδη (χρήσιμη «ιστορική» πληροφορία!).
Τα επιχειρήματά τους γνώρισαν και την αποδοχή «έγκριτων» αστών δημοσιογράφων, όπως ο Γιάννης Πρετεντέρης (Τα Νέα, 1 Φλεβάρη 2022), που αποφάσισε μαζί με το μετεμφυλιακό αντικομμουνισμό, να επαναφέρει και την αντίστοιχη φρασεολογία και ηθική, αναφέροντας τους κομμουνιστές ως «κατσαπλιάδες». 
Και όλοι μαζί διέρρηξαν τα ιμάτιά τους, δήθεν για την ανάγκη προστασίας της ιστορικής έρευνας.

Επί της ιστορικής έρευνας λοιπόν
Οι ισχυρισμοί περί εκτεταμένης υποχρεωτικής στρατολόγησης είναι γνωστοί επί χρόνια.
Φαίνονται βάσιμοι στον καθηγητή, που δεν φαντάζεται γιατί κάποιος θα προσχωρούσε στο ΔΣΕ, που αντιμετώπιζε ένα καλύτερα εξοπλισμένο εχθρό.

Διαψεύδονται όμως από τα γεγονότα, τους πρωταγωνιστές και τους ερευνητές της περιόδου. 
Όχι μόνο γιατί δεκάδες χιλιάδες κατατάχθηκαν υπό τους ίδιους όρους στον ΕΛΑΣ, αλλά γιατί δεκάδες χιλιάδες ήταν οι εθελοντικά στρατευμένοι στο ΔΣΕ. 
Ενδεικτικά σε επιστολή του Υπουργού Στρατιωτικών της αστικής κυβέρνησης Γ. Στράτου (Νοέμβρης 1947, δηλαδή πριν ξεκινήσει η επιστράτευση του ΔΣΕ), αναφερόταν:
«…ενώ κατ’ Απρίλιον υπελογίζοντο οι συμμορίται εις 13.500 καθ’ άπασαν την χώραν, εφθάρησαν δε κατά τας έκτοτε συνεχιζομένας επιχειρήσεις περί 8.500 εις φονευθέντας, ανικάνους, συλληφθέντας και παραδοθέντας, ήδη υπολογίζονται εις 17.600, ό εστίν ότι από του Απριλίου μέχρι σήμερον εδιπλασιάσθησαν.» (14)
14. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, όπ., σελ. 48.
Ακόμα, χιλιάδες ήταν όσοι εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν για να μην καταταγούν στο ΔΣΕ και πολλοί όσοι πέθαναν προσπαθώντας να φτάσουν σε αυτόν. 
Σύμφωνα με τον στρατηγό Ζαφειρόπουλο και τα αρχεία του αστικού στρατού, μόνο τον Ιούλη του 1946, 300 στρατιώτες από τρεις ταξιαρχίες φυλακίστηκαν ως αυτουργοί υποτιθέμενης κομμουνιστικής στάσης και άλλοι 1500 ως φίλα προσκείμενοι. (15) 15. Δημητρίου Ζαφειρόπουλου, Ο αντισυμμοριακός αγών 1945-1949, έκδοση του συγγραφέα, Αθήνα, 1956, 211 και Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο ελληνικός στρατός κατά τον αντισυμμοριακό αγώνα, όπ., σελ. 68-71.
Ταυτόχρονα, το αστικό κράτος, για να αποτρέψει την κατάταξη στο ΔΣΕ και την ενίσχυσή του, έλεγξε τις μετακινήσεις από και προς τα αστικά κέντρα και μετέφερε βίαια αγροτικούς πληθυσμούς, που ζούσαν κοντά στις περιοχές δράσης του ΔΣΕ. 
Η ίδια η αστική κυβέρνηση υπολόγισε τον αριθμό των εκτοπισμένων σε 706.000. (16)16. Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, τόμ. 1ος, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2001, σελ. 593-600.

Ο ΔΣΕ προχώρησε σε επιστράτευση στις απελευθερωμένες περιοχές μόλις το Φλεβάρη του 1948. Στις υπόλοιπες, η επιστράτευση ήταν προσχηματική και αποσκοπούσε στο να αποτρέψει αντίποινα στις οικογένειες των μαχητών του (17). 

Όσον αφορά τους επιστρατευμένους, ο αστός ιστορικός Σόλων Γρηγοριάδης τόνιζε:
«…οι στρατολογούμενοι αφομοιώνονταν ιδεολογικά σε μεγάλο βαθμό (…) ευθυγραμμίζονταν σε ανταγωνιστικότητα με τους παλιούς. Η αντίληψη που επικρατούσε στην άλλη πλευρά, ότι οι καινούριοι αντάρτες υποχρεωτικής στρατολογίας ζούσαν και μάχονταν κάτω από το πιστόλι των πολιτικών επιτρόπων, ήταν ανακριβής…» (18)
Αυτό ερμηνεύει και τα χαμηλά ποσοστά λιποταξίας (μόλις 12-15%) (19), ακόμα και όταν η έκβαση του αγώνα είχε κριθεί.

Αντίθετη ήταν η κατάσταση στον αστικό στρατό, που στρατολογούσε υποχρεωτικά σε όλη τη χώρα. Όπως επισημαίνουν οι (κάθε άλλο παρά κομμουνιστές) Θάνος Βερέμης και David Close:
«Οι περισσότεροι στρατεύσιμοι δεν ένιωθαν καμιά επιθυμία να πολεμήσουν τους συμπατριώτες τους(…) πολλοί έβλεπαν τους αντάρτες σαν θύματα διωγμών και θαύμαζαν το παρελθόν τους στην αντίσταση κατά των Γερμανών (…) το ηθικό του στρατού βρισκόταν σε καταστρεπτικά χαμηλό επίπεδο, όπως αναφέρει ο στρατηγός Θωμάς Παντζόπουλος.» (20)

Και όχι μόνο, αφού ο στρατηγός Τσακαλώτος ανέφερε για το 1948:
«Ολόκληραι Ταξιαρχίαι διαλύονται. Ταξίαρχος κατηγορείται ως φυγάς ή κρυμμένος μακριά από τον αγώνα. Οι φυγάδες γεμίζουν την Καστοριά.» (21)

Και επειδή ο κύριος καθηγητής δε φαίνεται να καταλαβαίνει από τον ηρωισμό και την ανιδιοτέλεια των εργατικών-λαϊκών μαζών που αγωνίζονται για μια δίκαιη υπόθεση, ας ρωτήσει το συνομιλητή του, καθηγητή Νίκο Μαραντζίδη, ο οποίος στο πλαίσιο της δημιουργικής στατιστικής (που χρησιμοποιούσε παλιότερα και στις δημοσκοπήσεις) φρόντισε να μειώσει το ποσοστό των βίαια στρατολογημένων σε 70% το 2014 (22) και 50-60% το 2015 (23) (έχει ακόμα χρόνια για να προσεγγίσει την πραγματικότητα).

Τι δείχνουν όλα τα παραπάνω;

Ότι οι αποσπασματικές αναρτήσεις εγγράφων ή πολύ περισσότερο κομματιών εγγράφων χωρίς ημερομηνία, που ακολουθούνται από παράθεση σύντομων σχολιασμών, αλλά δε διασταυρώνονται από άλλες ιστορικές πηγές και δεν εντάσσονται στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής δεν είναι ιστορική επιστήμη, αλλά αστική προπαγάνδα, μαζικής παραγωγής και κατανάλωσης.

Η προπαγάνδα αυτή μπορεί να είναι χρήσιμη στον αντικομμουνιστή – κατά δήλωσή του – Radchenko και στους ντόπιους ομοϊδεάτες του, για να συκοφαντήσουν κορυφαίες στιγμές του εργατικού-λαϊκού κινήματος (που τους «στοιχειώνουν» ακόμα) και να προωθήσουν τα σημερινά αντιλαϊκά σχέδια της καπιταλιστικής εξουσίας, αλλά δεν έχει σχέση με την ιστορική έρευνα και αλήθεια.

*Ο Κώστας Σκολαρίκος είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ & υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας

1. Κρις Γουντχάουζ, Το μήλο της έριδος, εκδ. «Εξάντας», Αθήνα, 1976, σελ. 12.
2. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμ. Β1, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2018, σελ. 211.
3. Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), Δεκέμβρης του ‘44. Κρίσιμη ταξική σύγκρουση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014, σελ. 80.
4. Ηλίας Χρυσοχοΐδης, «Ένας στρατηγός της Βέρμαχτ αφηγείται…», Το Βήμα της Κυριακής, 9 Μάρτη 2014.

5. Κομνηνός Πυρομάγλου, Η Εθνική Αντίστασις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα, 1975, σελ. 246,256.
6. Δημήτρης Κουσουρής, Δίκες των δοσίλογων 1944-1949, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2014, σελ. 101 και 316.

7. Μήτσος Παρτσαλίδης,Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1978,σελ. 199, Ιορντάν Μπάεφ, Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Διεθνείς διαστάσεις, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 1997σελ. 100-102 και Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, Σελίδες από το απόρρητο ημερολόγιο, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1999, σελ. 173.
8. Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της Νεότερης και Σύγχρονης Ελλάδας, εκδ. Παττάκης, Αθήνα, 1998, σελ. 32.
9. Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ (1946-1949), εκδ. Ριζοσπάστης – Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998, σελ. 137.

10. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο ελληνικός στρατός κατά τον αντισυμμοριακό αγώνα, εκδ. ΔΙΣ, Αθήνα, 1971, σελ. 46.
11. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμ. Β2, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2018, σελ. 413, 542 κ.ά..

12. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Εγγραφο 536889, «Δύο χειρόγραφα γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ, σ. Στάλιν», όπως παρατίθεται στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμ. Β2, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2018, σελ. 374-375.

13. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, όπ., σελ. 36.
14. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, όπ., σελ. 48.
15. Δημητρίου Ζαφειρόπουλου, Ο αντισυμμοριακός αγών 1945-1949, έκδοση του συγγραφέα, Αθήνα, 1956, 211 και Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο ελληνικός στρατός κατά τον αντισυμμοριακό αγώνα, όπ., σελ. 68-71.

16. Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, τόμ. 1ος, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2001, σελ. 593-600.
17. Αρίστος Καμαρινός, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2000, σελ. 211.
18. Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, Ο εμφύλιος 1946-1949, τόμ. Α΄, εκδ. Φυτράκη, Αθήνα, 1979, σελ. 152.

19. Νίκος Κυρίτσης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2012, σελ. 514.
20. David H. Close – Θάνος Βερέμης, «Ο στρατιωτικός αγώνας, 1945-49» στο David H. Close (επιμ.), Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1950, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 1996, σελ. 141.

21. Θρασύβουλος Τσακαλώτος, 40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδας, τόμ. Β΄, έκδοση του συγγραφέα, χ.χ., σελ. 162.
22. Ραδιοφωνική εκπομπή «Από τον πόλεμο του ‘40 έως τη Χούντα του ‘67», ΣΚΑΪ, 6 Απρίλη 2014.

23. Στάθης Ν. Καλύβας – Νίκος Μαραντζίδης, Εμφύλια Πάθη: 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015, σελ. 418-421.

Πηγή: Το Ποντίκι