«Για πρώτη φορά από το 1920, το τσεχικό Κοινοβούλιο δεν θα έχει κομμουνιστές αφού το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βοημίας και της Μοραβίας (KΚΒΜ) δεν κατάφερε να λάβει 5% των ψήφων, το όριο που απαιτείται για την είσοδο στο Κοινοβούλιο».
Με τέτοιες αναφορές, χαιρέκακα και με αντικομμουνισμό, διεθνή και τσεχικά αστικά ΜΜΕ έσπευσαν πριν από μερικές βδομάδες να υποδεχθούν το αποτέλεσμα του ΚΚΒΜ στις βουλευτικές εκλογές.
Το ΚΚΒΜ συγκροτήθηκε μέσα από την πορεία διάλυσης του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας (μέχρι το 1992 διατηρήθηκε ως ομοσπονδία του ΚΚΒΜ και του ΚΚ Σλοβακίας και στη συνέχεια κρίθηκε από τα αστικά δικαστήρια ως «εγκληματική οργάνωση»). Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του αντιμετώπισε μια οργανωμένη επιχείρηση, με πολύμορφες παρεμβάσεις, από μέσα και απέξω, για την πλήρη μετατροπή του σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
Αυτή η επιχείρηση εκφράστηκε τόσο με την αντικατάσταση του σφυροδρέπανου στο σύμβολο του Κόμματος με τα «δυο κερασάκια», έμπνευσης του τραγουδιού «Ο καιρός των κερασιών» που συνδέθηκε με τη Γαλλική Κομμούνα, όσο και με το εσωκομματικό δημοψήφισμα το 1992 για την αλλαγή του ονόματός του.
Τελικά, με ποσοστό 75,94% η πρόταση για αλλαγή του κομμουνιστικού ονόματος απορρίφθηκε.
Η κομματική του βάση, συνδεδεμένη και συναισθηματικά με τα χρόνια του σοσιαλισμού, ήταν αυτή που αντιτάχθηκε απέναντι στις σοσιαλδημοκρατικές κι οπορτουνιστικές ομάδες που επιχείρησαν μετά την αντεπανάσταση να ολοκληρώσουν την αποστολή τους διαλύοντας και το ΚΚΒΜ.
Η σφοδρή εσωκομματική διαπάλη τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '90, με επικεφαλής τον ίδιο τον τότε πρόεδρό του, Γ. Σβόμποντα, με στόχο το ΚΚΒΜ να γίνει «κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού», κορυφώθηκε το 1993, με την αποχώρηση των οπορτουνιστικών ομάδων από το κόμμα, την αντικατάσταση κι αποχώρηση του προέδρου του από αυτό.
Να σημειωθεί ότι αν και η πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος ακολούθησε την οπορτουνιστική τάση και αποχώρησε από το κόμμα συγκροτώντας αρχικά το «Αριστερό Μπλοκ» και στη συνέχεια το «Κόμμα του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού», στις εκλογές του 1996 έμειναν εκτός Βουλής ενώ το ΚΚΒΜ έλαβε πάνω από 10%.
Στα επόμενα χρόνια που το ΚΚΒΜ διατήρησε σχετικά μεγάλα εκλογικά ποσοστά και διέθετε πολλούς βουλευτές ενσωματώθηκε στην κοινοβουλευτικίστικη δουλειά, δεν δούλεψε με ταξική γραμμή για την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, να οργανωθεί η πάλη στους χώρους δουλειάς και τους κλάδους, να αποκτήσει ισχυρούς δεσμούς με την εργατική τάξη της Τσεχίας.
Η σημαντική προσπάθεια διάσωσης του κομμουνιστικού χαρακτήρα και του ονόματος του ΚΚΒΜ, όπως αποδείχθηκε και σε πολλές περιπτώσεις Κομμουνιστικών Κομμάτων σε όλη την υδρόγειο, δεν αρκεί από μόνη της για να εξασφαλίσει την ανασυγκρότηση του ΚΚ σε επαναστατική βάση, με τις αναγκαίες προγραμματικές αλλαγές που θα θωρακίσουν το ΚΚ, την ιδεολογική και πολιτική του αυτοτέλεια και θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης στις νέες συνθήκες του ιστορικού πισωγυρίσματος που προκάλεσε η αντεπανάσταση και των μεγάλων απαιτήσεων της πάλης στις συνθήκες του καπιταλισμού.
Τα ερωτήματα και ο προβληματισμός για το τι έφταιξε κι ανατράπηκε ο σοσιαλισμός ήταν έντονα (και) σε μια πρώην σοσιαλιστική χώρα σαν την Τσεχία.
Η εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα, η νεολαία ζητούσαν με επιμονή υπεύθυνες απαντήσεις και ήταν επιτακτικά αναγκαίες η επισταμένη μελέτη των αιτιών της αντεπανάστασης, η ανάλυση των λαθών, των οπορτουνιστικών παρεκκλίσεων, της παραβίασης των αρχών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ηταν επιτακτικά αναγκαία ο εμπλουτισμός της αντίληψης των κομμουνιστών για τον σοσιαλισμό, η κριτική και αυτοκριτική εξέταση της πείρας, η υπεράσπιση σ' αυτήν τη βάση των κατακτήσεων του σοσιαλισμού και η διαμόρφωση σύγχρονου επαναστατικού προγράμματος, κρίσιμα στοιχεία για να ανταποκριθούν οι κομμουνιστές στις απαιτήσεις της σύγκρουσης με το κεφάλαιο και την εξουσία του.
Ο δρόμος της αστικής διαχείρισης και η στήριξη της κυβέρνησης Μπάμπις
Χωρίς αυτές τις βάσεις και ακολουθώντας τη γνωστή κι επιζήμια επεξεργασία των «μεταβατικών σταδίων», ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό, ο δρόμος της επιλογής της αστικής διαχείρισης ήταν αναπόφευκτος. Με την επίκληση στη λεγόμενη «ενότητα των αριστερών, προοδευτικών δυνάμεων» και απευθύνοντας συστηματικά καλέσματα στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (CSSD) για συνεργασία, το ΚΚΒΜ συμμετείχε μαζί του σε πολλές Περιφερειακές Διοικήσεις.
Το 2004 μάλιστα εντάχθηκε ως ιδρυτικό μέλος στο οπορτουνιστικό μόρφωμα, το λεγόμενο «Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς», συνέπεια και της θέσης του «για βαθιά μεταρρύθμιση κι εκδημοκρατισμό της ΕΕ», ενώ ταυτόχρονα έθεσε μια σειρά από στόχους, όπως: «Ενα σύστημα συλλογικής ασφάλειας στη βάση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)», την «απόρριψη όλων των τύπων της παράνομης μετανάστευσης με την ΕΕ (...) Να αναλάβει η ΕΕ τις ευθύνες της στο πλαίσιο της Συνθήκης του Σένγκεν, ενδυναμώνοντας την προστασία των συνόρων και αποτροπή εισροών παράνομης μετανάστευσης».
Στο πλαίσιο της ίδιας ανάλυσης υποστήριξε ότι στην - καπιταλιστική - Κίνα οικοδομείται σοσιαλισμός, υποστήριξε επενδύσεις ρωσικών μονοπωλίων στην Τσεχία.
Το 2018 και έως τον Απρίλη του 2021 το ΚΚΒΜ στήριξε την κυβέρνηση του ακροδεξιού κόμματος ANO με πρωθυπουργό τον Μπάμπις, δηλώνοντας ότι «η κυβέρνηση πληροί τους όρους μας».
Οι όροι που είχε θέσει το ΚΚΒΜ ήταν η σταδιακή αύξηση των μισθών, των συντάξεων, η προστασία των φυσικών πόρων από τα «ξένα χέρια», η αύξηση του μεριδίου του Δημοσίου στη διαχείριση του νερού, η φορολογία της αποκατάστασης της Εκκλησίας και η διατήρηση των ποιοτικών και οικονομικών υπηρεσιών Υγείας χωρίς την αύξηση της συμμετοχής των ασθενών.
Οι «όροι», ακόμα κι αν τηρούνταν, άφηναν απέξω το πρόβλημα των προβλημάτων, την καπιταλιστική εκμετάλλευση, που είναι ο σιδερένιος νόμος των αστικών κρατών και κυβερνήσεων. Στις συνθήκες αυτές το ΚΚΒΜ δεν ακούμπησε - και ούτε ήταν δυνατό να ακουμπήσει - τον πυρήνα της αντιλαϊκής στρατηγικής του κεφαλαίου, τις κατευθύνσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, τους αντιλαϊκούς προϋπολογισμούς του αστικού κράτους που συνεχίστηκαν απρόσκοπτα και την περίοδο που το ΚΚΒΜ στήριξε την αστική κυβέρνηση.
Τον Απρίλη του 2021 το ΚΚΒΜ ανακοίνωσε ότι αποσύρει τη στήριξή του στην κυβέρνηση για «αθέτηση των όρων» της μεταξύ τους συνεργασίας, αφού η κυβέρνηση ΑΝΟ προώθησε σειρά αντεργατικών μέτρων, διαχειρίστηκε την πανδημία προωθώντας την αποδυνάμωση του δημόσιου συστήματος Υγείας και ενισχύοντας τους επιχειρηματικούς ομίλους της Υγείας, στήριξε τους ΝΑΤΟικούς σχεδιασμούς και ήταν η πρώτη χώρα μετά τις ΗΠΑ που εγκαινίασε στην πόλη της Ιερουσαλήμ «διπλωματικό γραφείο στο Ισραήλ».
Για να κατανοηθεί καλύτερα το ποιόν της κυβέρνησης Μπάμπις αρκεί και μόνο το γεγονός ότι σε επίσκεψή του στο Βερολίνο της Γερμανίας ο τότε πρωθυπουργός της Τσεχίας, Μπάμπις, δήλωσε: «Το ΚΚ θα έπρεπε να είχε απαγορευτεί από το '90...».
Σε ερώτηση δημοσιογράφων σχετικά με το πώς είναι δυνατό να λέει αυτά ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας - Μοραβίας στηρίζει την κυβέρνησή του, ο Μπάμπις απάντησε ότι «αυτή η στήριξη είναι μόνο για μια φορά κι άλλωστε το ΚΚΒΜ δεν έχει καμία επίδραση στην κυβέρνηση...».
Η υποχώρηση από την αυτοτελή πάλη οδηγεί σε όλο και πιο βαθιά ενσωμάτωση
Το έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΒΜ, που συγκλήθηκε μετά το αρνητικό εκλογικό αποτέλεσμα, αναζωπύρωσε την παλαιότερη συζήτηση για «συνεργασία κι ενότητα της αριστεράς», με συζητήσεις περί κοινής εκλογικής καθόδου με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (CSSD), το οποίο κι αυτό έμεινε εκτός Βουλής.
Η παραπάνω προδιαγεγραμμένη πορεία υπογραμμίζει και υπενθυμίζει ότι κάθε υποχώρηση των ΚΚ από την αυτοτελή οργανωτική, ιδεολογική και πολιτική πάλη, και η κάθε μορφής στήριξη κυβερνήσεων αστικής διαχείρισης, έχει οδυνηρές συνέπειες, είναι σε βάρος των εργατικών - λαϊκών συμφερόντων, ενσωματώνει όλο και πιο βαθιά τα ΚΚ στο εκμεταλλευτικό σύστημα, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα στις βουλευτικές εκλογές.
Με αυτόν τον τρόπο τα ΚΚ αντικειμενικά συμμετέχουν στην προσπάθεια χειραγώγησης του λαού, γίνονται συνένοχα για την εφαρμογή της αντιλαϊκής πολιτικής, καλλιεργούν αυταπάτες πως το αστικό κράτος, οι αστικές κυβερνήσεις ή κόμματα κάθε απόχρωσης μπορούν να υπηρετήσουν ταυτόχρονα τα συμφέροντα και τα κέρδη των μονοπωλίων και τις ανάγκες της εργατικής τάξης.
Η απόσυρση από τη στήριξη μιας αστικής κυβέρνησης, είτε αυτή αφορά την ακροδεξιά κυβέρνηση του Μπάμπις στην Τσεχία είτε τη σοσιαλδημοκρατική του Κόστα στην Πορτογαλία, εξαιτίας της διάψευσης των αίολων προσδοκιών που καλλιέργησε αυτή η επιλογή, δεν μπορεί να αποκαταστήσει την αξιοπιστία του ΚΚ και να καλύψει τη ζημιά που έχει γίνει, τις βαριές συνέπειες στη σχέση του με την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.
Πολύτιμα συμπεράσματα στην πάλη για την επαναστατική ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος
Η γενίκευση της μελέτης της πολύ αρνητικής πείρας από τη συνεργασία ΚΚ με κυβερνήσεις και κόμματα που υπηρετούν το μεγάλο κεφάλαιο και τη στρατηγική του, μπορεί να βοηθήσει στην εξαγωγή συμπερασμάτων που θα συμβάλουν στην πάλη για το ξεπέρασμα της κρίσης του κομμουνιστικού κινήματος, για να ενταθούν οι προσπάθειες για την επαναστατική του ανασυγκρότηση.
Η αποφασιστική στάση του ΚΚΕ, απόρριψης της στήριξης με οποιονδήποτε τρόπο της λεγόμενης «κυβέρνησης της αριστεράς» του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τα ΚΚ. Η αστική τάξη, το κράτος και οι θεσμοί της, όπως αυτός της κυβέρνησης, είναι ανεπίστρεπτα αντίπαλοι του λαού και των συμφερόντων του. Είτε με σοσιαλδημοκράτες είτε με φιλελεύθερους κι ακροδεξιούς, μόνοι τους ή με συνεργασία, είτε συμμετέχοντας με υπουργούς ή στηρίζοντας με την ψήφο ή την ανοχή τους, οι κομμουνιστές δεν έχουν καμιά θέση στην αστική διαχείριση.
Η αποστολή των ΚΚ είναι να πρωταγωνιστήσουν στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης, στην ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και την κοινωνική συμμαχία, στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης ενάντια στα μονοπώλια και τον καπιταλισμό, για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, για έναν κόσμο χωρίς εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους.
Του Κώστα ΠΑΠΑΔΑΚΗ*
*Ο Κώστας Παπαδάκης είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και ευρωβουλευτής του Κόμματος