Θεσμικές αναδιαρθρώσεις για ποια τάξη;
Εκτενή αποσπάσματα απ' την ομιλία του Μάκη Παπαδόπουλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στην εκδήλωση της ΤΟ Δικαιοσύνης της ΚΟ Αττικής του Κόμματος
Πρώτη ψηφοφορία γυναικών στην ελεύθερη Ελλάδα
|
Η επίθεση του κεφαλαίου δεν περιορίζεται μόνο στο οικονομικό επίπεδο. Συνοδεύεται από νόμους και αποφάσεις αύξησης της καταστολής, της ποινικοποίησης των αγώνων και γενικότερα της υλοποίησης της στρατηγικής της αστικής τάξης.
Και σ' αυτόν τον τομέα οι κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματικές απ' τις προηγούμενες στο να περνούν τις επιλογές του κεφαλαίου, να αμβλύνουν λαϊκές αντιστάσεις και να εκμαυλίζουν συνειδήσεις. Εμφάνισαν και εμφανίζουν συχνά ως προοδευτικό εκσυγχρονισμό την πορεία σε αντιδραστική κατεύθυνση, στον τομέα της Δικαιοσύνης.
Ας θυμηθούμε απλά, ενδεικτικά, το νέο Πτωχευτικό Κώδικα σε βάρος των εργατικών απαιτήσεων, την απόπειρα τροποποίησης των άρθρων 187 και 187α του Ποινικού Κώδικα για τις «τρομοκρατικές» οργανώσεις, την ενσωμάτωση της Οδηγίας για την «Ευρωπαϊκή Εντολή Ερευνας», που συρρικνώνει τα δικαιώματα του κατηγορούμενου, τη θεσμοθέτηση διαδικασιών «fast track» για τις μεγάλες καπιταλιστικές επενδύσεις, τη νομοθετική ρύθμιση για τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, την καθιέρωση του μισθολογικού λοκ άουτ.
Την ίδια ώρα, τα δικαστήρια κηρύσσουν με πανομοιότυπες αποφάσειςόλες τις εργατικές απεργίες παράνομες και καταχρηστικές, όπως πρόσφατα στο λιμάνι του Πειραιά.
Η συνταγματική αναθεώρηση
Ψηφοφορία σε Κολχόζ
|
Τα κρατικά επιτελεία με σχετικά σταθερή υπηρεσιακή σύνθεση και οι ανεξάρτητες αρχές βοηθούν να συνεχιστεί απρόσκοπτα η επίθεση του κεφαλαίου, σε περίοδο διαβουλεύσεων για σχηματισμό κυβέρνησης ή σε περίπτωση όξυνσης της ταξικής πάλης.
Γενικότερα ο στόχος είναι να μην εξαρτάται απ' την όποια κυβερνητική εναλλαγή η προώθηση της αντιλαϊκής πολιτικής και να εμφανίζονται ισχυρές αστικές κυβερνήσεις.
Οποια περίοδο κι αν εξετάσουμε, μπορούμε να φωτίσουμε ότι το αστικό Σύνταγμα και γενικότερα οι νόμοι αφενός αντανακλούν τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, τις εξελίξεις της καπιταλιστικής οικονομίας στο νομικό εποικοδόμημα και αφετέρου συμβάλλουν στην ενεργή προώθηση των νέων στόχων του κεφαλαίου.
Η δικτατορία του κεφαλαίου
Από την εκδήλωση
|
που εξειδικεύονται με πολλούς νόμους, ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες του κεφαλαίου.
Ωστόσο, κάθε αστικό Σύνταγμα νομιμοποιεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μέσα απ' την προστασία του ιερού δικαιώματος στην καπιταλιστική ιδιοκτησία και τις προβλέψεις για τυπική «νομική ισότητα» των πολιτών, που συγκαλύπτει την ταξική ανισότητα.
Η ισότητα της ψήφου όλων στις κοινοβουλευτικές εκλογές συγκαλύπτει ότι ελάχιστοι διαθέτουν μεγάλες επιχειρήσεις για να εκβιάζουν με προσλήψεις και απολύσεις για να επιδρούν άμεσα στη συνείδηση των εργαζομένων καλλιεργώντας τον ανταγωνισμό μέσα στον εργασιακό χώρο.
Ελάχιστοι διαθέτουν ΜΜΕ και μεγάλες ποδοσφαιρικές ομάδες για να επιδρούν στη συνείδηση του λαού και της νεολαίας. Ελάχιστους, τους μεγαλομετόχους των μονοπωλιακών ομίλων υπηρετούν όλες οι λειτουργίες, οικονομικές, εκπαιδευτικές, κατασταλτικές, νομικές, του αστικού κράτους.
Εξάλλου, μόλις απειληθεί η δικτατορία του κεφαλαίου, το ίδιο το αστικό Σύνταγμα προβλέπει τον περιορισμό των αστικοδημοκρατικών δικαιωμάτων και την κατάργησή τους.
Οποιος αμφιβάλλει, ας θυμηθεί ότι με κοινοβουλευτική αστική δημοκρατία επί πρωθυπουργίας Βενιζέλου ψηφίστηκε το «ιδιώνυμο» το 1929, ο πρώτος άμεσα αντικομμουνιστικός νόμος και προχώρησαν οι φυλακίσεις και οι εξορίες.
Με κοινοβουλευτική δημοκρατία ψηφίστηκε το Γ΄ Ψήφισμα του 1946 και κλιμακώθηκε το όργιο εκτελέσεων, βασανισμών, εξοριών.
Η σοβιετική πείρα
Στην προσπάθεια οργάνωσης της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας δεν ξεκινάμε απ' το μηδέν.
Στηριζόμαστε στις γενικές αρχές και νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που διατυπώθηκαν απ' τον Λένιν, τους μπολσεβίκους. Στηριζόμαστε στην πλούσια θετική και αρνητική πείρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ μέχρι την αντεπαναστατική ανατροπή στην αρχή της δεκαετίας του '90.
Ο Λένιν ανέδειξε έγκαιρα και εύστοχα ότι η εργατική τάξη πρέπει πρώτα να πάρει στα χέρια της την εξουσία, για να αρχίσει να διαμορφώνει τη νέα οικονομική βάση, τις νέες σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής.
Αντίθετα, στην αστική επανάσταση διαπιστώνουμε ότι προτού αυτή ανατρέψει την εξουσία των φεουδαρχών, είχαν ήδη εμφανιστεί οι νέες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.
Γι' αυτό και για την επιτυχία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης δεν αρκεί το τσάκισμα του αστικού κράτους, η ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.
Για να συγκροτηθεί το εργατικό κράτος, για να θεμελιωθεί και στη συνέχεια να επεκταθεί η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, απαιτούνται η ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων, η συνεχής ανύψωση του μορφωτικού και πολιτιστικού τους επιπέδου, η ωρίμανσητης ταξικής συνείδησης, η απόκτηση διοικητικών ικανοτήτων.
Ο Λένιν στηρίχτηκε στην επεξεργασία του στο λαογέννητο θεσμό των Σοβιέτ που εμφανίστηκε πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση, ήδη απ' την επανάσταση του 1905 και έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης τον Οκτώβρη του '17.
Στηριγμένος στην πείρα των Σοβιέτ, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των λαϊκών προβλημάτων μέσα στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και στη διαμόρφωση δυνάμεων για την ένοπλη ανατροπή της αστικής εξουσίας, επεξεργάστηκε θεωρητικά στο κορυφαίο έργο του «Κράτος και Επανάσταση» και διατύπωσε πολιτικά στα υλικά για την αναθεώρηση του Προγράμματος των Μπολσεβίκων, το 1917, τις θέσεις για το εργατικό κράτος, τον εξοπλισμένο λαό, όπου κάθε κρατική θέση υπόκειται στις αρχές της αιρετότητας και της ανακλητότητας, ενώ η αμοιβή των κρατικών οργάνων δεν πρέπει να υπερβαίνει το βασικό εργατικό μισθό.
Εκτός απ' το κεντρικό αντιπροσωπευτικό όργανο της εργατικής εξουσίας, υπήρχε πρόβλεψη για δίκτυο διαφόρων επιπέδων αντιπροσωπευτικών σωμάτων. Οι δικαστές, οι αξιωματικοί του στρατού, οι υπεύθυνοι τομέων της κρατικής διαχείρισης θα ήταν όλοι εκλεγμένοι και ανακλητοί.
Αυτές οι θέσεις αποσαφηνίστηκαν στη συνέχεια με τα πρώτα σοβιετικά κείμενα συνταγματικού χαρακτήρα, που συνέταξε ο Λένιν, ο οποίος, ας μην ξεχνάμε, ήταν και πτυχιούχος της Νομικής Σχολής της Πετρούπολης.
Το σημαντικό τόσο στη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Εργαζόμενου και Εκμεταλλευόμενου Λαού» όσο και στο πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα, είναι ότι δεν αντιμετωπίζει το Σύνταγμα ως απλή αναγνώριση στο νομικό επίπεδο της κατάκτησης της εξουσίας απ' την εργατική τάξη. Εστιάζει στη συμβολή του σοσιαλιστικού Συντάγματος στην ισχυροποίηση της εργατικής εξουσίας.
Ετσι, αναγνωρίζεται το σύστημα των Σοβιέτ όλων των επιπέδων, μέχρι το ανώτατο, ως το αποκλειστικό κέντρο εξουσίας. Ενσωματώνεται όλη η επαναστατική παράδοση για την ανακλητότητα των αντιπροσώπων απ' τους Γιακωβίνους έως την Παρισινή Κομμούνα και τα προεπαναστατικά Σοβιέτ στη Ρωσία.
Το πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα
Στο πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα αναγνωρίζεται ως βασικός πυρήνας της εκλογής αντιπροσώπων της εργατικής εξουσίας η παραγωγική μονάδα και όχι η εκλογή σε εδαφικό επίπεδο.
Ετσι λειτούργησαν στη Σοβιετική Ρωσία τα Σοβιέτ στους εργασιακούς χώρους και διαμορφώθηκε το Πανενωσιακό Συνέδριο των Σοβιέτ, που εξέλεγε την Πανενωσιακή (Πανρωσική) Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή. Σ' αυτήν την Επιτροπή συγκεντρώθηκε στη συνέχεια η βασική νομοθετική δραστηριότητα. Παράλληλα, δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Λαϊκών Επιτροπών που επικεντρώθηκε στο κυβερνητικό εκτελεστικό έργο. Το Συμβούλιο αυτό λογοδοτούσε στην Πανενωσιακή Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή.
Ξεφεύγει απ' τα όρια της σημερινής ομιλίας η αναλυτική εξιστόρηση της πορείας των σχετικών αλλαγών μέχρι την αντεπαναστατική ανατροπή.
Γνωρίζουμε πως ανακόπηκε σταδιακά η σχεδιασμένη πετυχημένη πορεία εξάλειψης των ανισοτήτων και των καταλοίπων της εμπορευματικής δραστηριότητας.
Γνωρίζουμε ότι μπροστά στα νέα προβλήματα που έθετε το νέο επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνικής παραγωγής, αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την ισχυροποίηση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και κατανομής, αναζητήθηκε προς τα πίσω, στην αξιοποίηση εργαλείων και σχέσεων του καπιταλισμού, στον κατήφορο του «σοσιαλισμού με αγορά». Ξέρουμε σήμερα την επώδυνη για τους λαούς κατάληξη αυτής της κατηφόρας.
Αυτό που πρέπει να διερευνήσουμε είναι τη σχετικά ανάλογη πορεία σε επίπεδο θεσμών του εργατικού κράτους, με πρώτο σταθμό το σοβιετικό Σύνταγμα του 1936, που γενίκευσε το εκλογικό δικαίωμα με βάση τον τόπο κατοικίας και όχι εργασίας, κάτω και απ' την πίεση της προετοιμασίας για τη συμβολή του λαού, μπροστά στην επερχόμενη γερμανική ιμπεριαλιστική επίθεση.
Αυτή η πορεία συνέβαλε ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την ανατροπή στην αδιαφορία των εργαζομένων για τη λειτουργία των σοβιέτ, στον ατομισμό και στη διάβρωση της ταξικής συνείδησης.
Λαογέννητοι θεσμοί στην Ελλάδα
Λαογέννητοι θεσμοί αναδείχθηκαν ιστορικά και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα την περίοδο του ΕΑΜ και του ΔΣΕ, στην ηρωική δεκαετία του '40.
Φυσικά, το περιεχόμενό τους και η δυναμική τους οριοθετήθηκαν απ' την προβληματική στρατηγική του ΚΚΕ την περίοδο εκείνη σε σχέση με το χαρακτήρα της επανάστασης και το στόχο της εργατικής εξουσίας και της κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.
Δε θα επιχειρήσουμε στον περιορισμένο χρόνο αυτής της ομιλίας μια ιστορική αποτίμηση, στην οποία θα συμβάλει η νέα συλλογική επεξεργασία του Α΄ τόμου της Ιστορίας του Κόμματος που ολοκληρώνεται.
Ωστόσο έχει σημασία να θυμίσουμε ότι ο Κώδικας «Ποσειδώνας», που αποτελούσε το πρώτο νομοθέτημα της ΕΑΜικής περιόδου, καθόρισε τη Γενική Συνέλευση των κατοίκων στα χωριά και στις πόλεις ως τον κύριο φορέα της λεγόμενης λαϊκής εξουσίας, σε διάσταση απ' τη θεσμική διάρθρωση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Προέβλεπε ότι η διοίκηση θα ασκείται απ' τις Επιτροπές Λαϊκής Αυτοδιοίκησης (ΕΛΑ)και η δικαιοσύνη θα απονέμεται από τα λαϊκά δικαστήρια.
Με την Εγκύκλιο 4 που ακολούθησε, διαχωρίστηκε ρητά η σύνθεση των λαϊκών δικαστηρίων απ' τις ΕΛΑ.
Στη συνέχεια, το Μάρτη του 1944, η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, με το ψήφισμά της για την άσκηση της εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα, κατοχύρωσε ξανά τους θεσμούς της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης.
Επίσης, την περίοδο του ΔΣΕ η προκήρυξη του Γενικού Αρχηγείου του προέβλεψε στις καταστατικές διατάξεις της λαϊκής εξουσίας τα Λαϊκά Συμβούλια και τα Λαϊκά Δικαστήρια. Φυσικά και πάλι δε διακηρύχθηκε η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Υπήρξε όμως η κήρυξη της εργασίας ως βασικής κοινωνικής λειτουργίας, που δημιουργεί το δικαίωμα για την απόλαυση όλων των αγαθών της ζωής.
Ωστόσο, ήταν σημαντικό βήμα οι εκλογές στις ελεύθερες περιοχές για την ανάδειξη Λαϊκών Συμβουλίων και Λαϊκών Δικαστηρίων, που έγιναν σε περίπου 300 κοινότητες στις περιοχές της Στερεάς, της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης.
Τα Λαϊκά Συμβούλια έκαναν διανομή κοινοτικής και εκκλησιαστικής γης σε ακτήμονες. Εγιναν 6 συνελεύσεις λαϊκών δικαστηρίων όπου πήραν μέρος 600 λαϊκοί δικαστές. Εκλέχτηκαν 6 αναθεωρητικά δικαστήρια.
Δεν έχει νόημα να απαριθμήσουμε άλλα στοιχεία. Αυτό που έχει σημασία είναι να φωτίσουμε τη δύναμη του λαού να πάρει την τύχη του στα χέρια του, όταν η επαναστατική πρωτοπορία φωτίσει αυτόν το δρόμο.
Το ΚΚΕ πήρε υπόψη όλη αυτήν τη διεθνή και την ελληνική θετική και αρνητική πείρα στην προγραμματική του επεξεργασία για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
Η εργατική εξουσία στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ
Στο Πρόγραμμά μας δεν περιοριζόμαστε στη διακήρυξη βασικών αρχών, όπως ότι είναι αναγκαίο να ξεριζωθεί ο τρόπος οργάνωσης της παραγωγής και της κοινωνίας με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος και να θεμελιωθούν η εργατική εξουσία και η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, για να υπάρξει επιτέλους επιστημονικός σχεδιασμός της οικονομίας με γνώμονα την ικανοποίηση των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών.
Προσδιορίζουμε τις θεμελιακές αρχές συγκρότησης της σοσιαλιστικής εξουσίας. Διότι οι αστικοί θεσμοί δεν μπορούν να υπηρετήσουν την κεντρικά σχεδιασμένη παραγωγή για τη διασφάλιση της κοινωνικής ευημερίας. Διότι ο επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός δεν είναι ένα απλό τεχνοκρατικό σχέδιο για να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Είναι κομμουνιστική σχέση παραγωγής και κατανομής των προϊόντων, που συνδέει τους εργαζόμενους με τα μέσα παραγωγής, με τους σοσιαλιστικούς οργανισμούς.
Η εργατική εξουσία πρέπει να εκπληρώσει μια δύσκολη, δημιουργική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αποστολή και να αντιμετωπίσει την ιμπεριαλιστική, άμεση και έμμεση, επέμβαση, καθώς και τις εσωτερικές αντεπαναστατικές δυνάμεις. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση δεν είναι ευχάριστος περίπατος, όπως έδειξε η Ιστορία του 20ού αιώνα. Η ολοκληρωτική επικράτηση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, η εξάλειψη κάθε μορφής ατομικού πλουτισμού και ιδιοκτησίας στην παραγωγή, είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Ο κίνδυνος πισωγυρίσματος και νίκης της αντεπανάστασης δεν εξαλείφεται σε σύντομο διάστημα μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Γι' αυτό η εργατική εξουσία πρέπει να αντικαταστήσει όλους τους θεσμούς του αστικού κράτους που έχει τσακίσει η σοσιαλιστική επανάσταση, με νέους λαογέννητους θεσμούς. Πρέπει να αξιοποιήσει την ισχυρή δύναμη που διαθέτει.
Ενεργητική συμμετοχή των εργαζομένων
Ποια είναι αυτή η δύναμη;
Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όταν συμμετέχουν ενεργά στη λήψη και στην εφαρμογή των αποφάσεων. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όταν ελέγχουν αν υλοποιούνται οι αποφάσεις.
Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όταν μπορούν ανεμπόδιστα να ασκούν κριτική για να διορθωθούν αποφάσεις και πρακτικές που εμποδίζουν ή επιβαρύνουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.
Με άλλα λόγια, δεν αναφερόμαστε σε έναν εξωτερικό εργατικό έλεγχο της κρατικής λειτουργίας. Το ίδιο το κράτος είναι εργατικό με βάση την αποστολή και την οργάνωση της νέας σοσιαλιστικής εξουσίας.
Για να εδραιωθεί και να ανοίξει το δρόμο προς τον κομμουνισμό η εργατική εξουσία πρέπει να διασφαλίσει υψηλού βαθμού οργάνωση, ανώτερη μορφή δημοκρατίας. Ποιο θα είναι το θεμέλιό της;
Η Συνέλευση των Εργαζομένων σε κάθε παραγωγική μονάδα, κάθε κοινωνική και διοικητική υπηρεσία, κάθε παραγωγικό συνεταιρισμό. Στη Συνέλευση θεμελιώνεται η δυνατότητα κάθε εργαζόμενου να εκλέγειαντιπροσώπους, να τους ανακαλεί, να ελέγχει και να αποδίδει ευθύνες για όλα τα προβλήματα.
Στη Συνέλευση μπορεί ο εργαζόμενος να εκλέγει και να εκλέγεται ως αντιπρόσωπος για τα ανώτερα όργανα της εξουσίας.
Βάθρο της εργατικής εξουσίας είναι η υποχρέωση των ενήλικων να εργάζονται και μέσω της εργασίας τους να ασκούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους προς τα όργανα εξουσίας.
Οποιος παραβιάζει το ποινικό και το πειθαρχικό δίκαιο της εργατικής εξουσίας, μπορεί να χάσει για ένα διάστημα το εκλογικό του δικαίωμα. Υπάρχουν προβλέψεις για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των φοιτητών, των συνταξιούχων και κατηγοριών με ειδικά προβλήματα.
Τα αντιπροσωπευτικά όργανα εξουσίας συγκροτούνται μέχρι την κορυφή, δηλαδή απ' τα Εργατικά Συμβούλια των παραγωγικών μονάδων, στα Περιφερειακά Συμβούλια και τελικά στο Ανώτατο Οργανο Εργατικής Εξουσίας που έχει την ευθύνη του κεντρικού σχεδιασμού, της περιφρούρησης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης των διακρατικών σχέσεων.
Με άλλα λόγια, το Ανώτατο Οργανο Εξουσίας έχει πλήρεις εξουσίες, νομοθετικές, εκτελεστικές, δικαστικές, τις οποίες ασκεί μέσα από οργανωμένα σχετικά επιτελεία.
Και στα τρία επίπεδα των οργάνων εξουσίας, δηλαδή στο Εργασιακό, στο Περιφερειακό και στο Πανελλαδικό, ανήκουν η οργάνωση περιφρούρησης της επανάστασης και η απονομή της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Φυσικά οι ευθύνες των οργάνων ιεραρχούνται αντίστοιχα.
Ο ρόλος των νομικών στο σοσιαλισμό
Σε όλα τα ειδικά όργανα, όπως τα δικαστικά, συμμετέχουν εκλεγμένοι εκπρόσωποι των εργαζομένων, αλλά φυσικά υπάρχει εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, δικαστές και δικηγόροι.
Ασφαλώς δεν έχουν καμία σχέση με τη δική μας πρόταση απλοϊκές και ανιστόρητες αντιλήψεις που αρνούνται το σημαντικό ρόλο της νομικής επιστήμης για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ιδιαίτερο βάρος που έδινε ο Λένιν στην αυστηρή και αποτελεσματική εφαρμογή της σοσιαλιστικής νομοθεσίας, στη σημασία του σοβιετικού Συντάγματος για να «πλησιάσει ο κρατικός μηχανισμός στις μάζες» και στην ανάγκη να διορθώνεται και να συμπληρώνεται το νομοθετικό πλαίσιο μετά την πρακτική εφαρμογή του στη ζωή.
Οι νομικοί επιστήμονες, οι δικαστές και οι δικηγόροι έχουν να επιτελέσουν σοβαρό έργο στην αποτελεσματική εφαρμογή και στην έρευνα των νέων προβλημάτων του σοσιαλιστικού δικαίου ώστε να επεκτείνονταικαι να βαθαίνουν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής.
Δεν υποτιμάμε το πλήθος παραγόντων που μπορούν να οδηγήσουν στην παραβίαση της σοσιαλιστικής συνταγματικής νομιμότητας.
Δεν είναι μόνο η συνειδητή αντεπαναστατική δράση στο εσωτερικό και απ' τα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Υπάρχουν οι υποκειμενικές ανεπάρκειες του εκάστοτε σοσιαλιστικού κράτους και οι καθυστερήσεις στην ωρίμανσητης ταξικής συνείδησης.
Δεν πρέπει επίσης να υποτιμάμε τη σχετική αυτοτέλεια του νομικού εποικοδομήματος, που ασφαλώς καθορίζεται απ' την οικονομική βάση της κοινωνίας, αλλά ταυτόχρονα επιδρά και στις αλλαγές της οικονομικής βάσης.