Εμείς νομίζουμε πως μια τέτοια εύκολη «κριτική» είναι και ανάξια και ανώφελη.
Μερικοί νομίζουν ότι ο μαρξισμός και ο αναρχισμός έχουν τις ίδιες αρχές, ότι μεταξύ τους υπάρχουν διαφωνίες μόνο ταχτικής κι έτσι, κατά τη γνώμη τους, δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση ν' αντιπαραθέσουμε τα δύο αυτά ρεύματα.
Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος.
Τα επαγγελματικά συνδικάτα όμως και οι συνεταιρισμοί δεν μπορούν μόνα τους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες οργάνωσης του αγωνιζόμενου προλεταριάτου.
Μερικοί νομίζουν ότι ο μαρξισμός και ο αναρχισμός έχουν τις ίδιες αρχές, ότι μεταξύ τους υπάρχουν διαφωνίες μόνο ταχτικής κι έτσι, κατά τη γνώμη τους, δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση ν' αντιπαραθέσουμε τα δύο αυτά ρεύματα.
Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος.
Για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού είναι απαραίτητη η σοσιαλιστική επανάσταση, η σοσιαλιστική όμως επανάσταση πρέπει να αρχίσει με τη δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή το προλεταριάτο πρέπει να πάρει στα χέρια του την πολιτική εξουσία και μ' αυτήν να απαλλοτριώσει την αστική τάξη.Για να γίνουν όμως όλα αυτά χρειάζεται να αναπτυχθεί το πνεύμα της οργάνωσης, να συσπειρωθεί το προλεταριάτο και να εξασφαλίσει την ενότητά του, όπως επίσης και να δημιουργηθούν γερές προλεταριακές οργανώσεις, που να αναπτύσσονται αδιάκοπα.
Ποιες μορφές οργάνωσης πρέπει να χρησιμοποιήσει το προλεταριάτο;Οι πιο διαδεδομένες και μαζικές οργανώσεις είναι τα επαγγελματικά συνδικάτα και οι εργατικοί συνεταιρισμοί (κυρίως οι παραγωγικοί - καταναλωτικοί συνεταιρισμοί).
Τα επαγγελματικά συνδικάτα όμως και οι συνεταιρισμοί δεν μπορούν μόνα τους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες οργάνωσης του αγωνιζόμενου προλεταριάτου.
Και αυτό γιατί οι παραπάνω οργανώσεις δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα πλαίσια του καπιταλισμού, μια και έχουν για σκοπό τους τη βελτίωση της θέσης των εργατών μέσα σ' αυτά τα πλαίσια.
Συνεπώς χρειάζεται ακόμα μια οργάνωση που θα συγκεντρώσει γύρω της τα συνειδητά στοιχεία από τους εργάτες όλων των επαγγελμάτων, θα μετατρέψει το προλεταριάτο σε συνειδητή τάξη και θα βάλει για κύριο σκοπό της την καταστροφή του καπιταλιστικού συστήματος και την προετοιμασία της σοσιαλιστικής επανάστασης.Τέτοια οργάνωση είναι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του προλεταριάτου (σ.σ. Το Κ.Κ. εννοεί, που τότε ονομαζόταν ακόμη σοσιαλδημοκρατικό).
Το κόμμα αυτό πρέπει να είναι ταξικό κόμμα, εντελώς ανεξάρτητο από τα άλλα κόμματα και αυτό γιατί είναι το κόμμα της τάξης των προλετάριων, που η απελευθέρωσή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με τα δικά τους τα χέρια.
Το κόμμα αυτό πρέπει να είναι κόμμα επαναστατικό και αυτό γιατί η απελευθέρωση των εργατών μπορεί να συντελεστεί μόνο με επαναστατικό τρόπο, μέσω της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Το κόμμα αυτό πρέπει να είναι κόμμα διεθνιστικό, οι πόρτες του κόμματος πρέπει να είναι ανοιχτές για κάθε συνειδητό προλετάριο - κι αυτό γιατί η απελευθέρωση των εργατών δεν είναι ζήτημα εθνικό, αλλά κοινωνικό και έχει για τον προλετάριο της Γεωργίας την ίδια σημασία που έχει και για τον προλετάριο της Ρωσίας και για τους προλετάριους των άλλων εθνών.Από δω βγαίνει καθαρά το συμπέρασμα ότι όσο πιο στενά συσπειρωθούν οι προλετάριοι των διαφόρων εθνών, όσο πιο συθέμελα γκρεμιστούν οι εθνικοί φραγμοί που έχουν στηθεί ανάμεσά τους, τόσο πιο γερό θα είναι το κόμμα του προλεταριάτου, τόσο πιο πολύ θα διευκολυνθεί η οργάνωση του προλεταριάτου σε αδιαίρετη τάξη.
Γι' αυτό είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί στις οργανώσεις του προλεταριάτου, στο βαθμό που είναι δυνατό, η αρχή του συγκεντρωτισμού, σε αντίθεση με το κομμάτιασμα σε ομοσπονδίες, άσχετα αν πρόκειται για οργανώσεις του κόμματος, για συνδικάτα ή για συνεταιρισμούς.Είναι επίσης φανερό ότι οι οργανώσεις αυτές πρέπει να στηρίζονται σε δημοκρατικές βάσεις, εφόσον εννοείται το επιτρέπουν οι πολιτικές ή άλλες συνθήκες.
Η τρίτη «κατηγορία» των αναρχικών είναι ότι αρνούνται το λαϊκό χαρακτήρα της σοσιαλδημοκρατίας, παρουσιάζουν τους σοσιαλδημοκράτες (σ.σ. τους κομμουνιστές) σαν γραφειοκράτες και ισχυρίζονται ότι το σχέδιο των σοσιαλδημοκρατών για τη δικτατορία του προλεταριάτου είναι θάνατος για την επανάσταση, και ότι εφόσον οι σοσιαλδημοκράτες θέλουν μια τέτοια δικτατορία, στην πραγματικότητα δε θέλουν να εγκαθιδρύσουν τη δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά τη δική τους δικτατορία πάνω στο προλεταριάτο.
Ακούστε τι λέει σχετικά ο Κροπότκιν:
«Εμείς οι αναρχικοί βγάλαμε την τελεσίδικη καταδικαστική απόφασή μας κατά της δικτατορίας... Ξέρουμε ότι κάθε δικτατορία, όσο τίμιες κι αν είναι οι προθέσεις της, οδηγεί την επανάσταση στο χαμό. Ξέρουμε... ότι η ιδέα της δικτατορίας δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα ολέθριο προϊόν του κυβερνητικού φετιχισμού, που... πάντα επιδίωκε να διαιωνίσει τη σκλαβιά» (βλ. Κροπότκιν, «Λόγοι ενός στασιαστή», σελ. 151).
Οι σοσιαλδημοκράτες παραδέχονται όχι μόνο την επαναστατική δικτατορία, μα είναι και οπαδοί της δικτατορίας πάνω στο προλεταριάτο... Οι εργάτες τους ενδιαφέρουν μόνο στο βαθμό που θα αποτελούν ένα πειθαρχημένο στρατό στα χέρια τους... Η σοσιαλδημοκρατία επιδιώκει μέσω του προλεταριάτου να πάρει στα χέρια της την κρατική μηχανή» (βλ. «Ψωμί και λευτεριά», σελ. 62-63).
Το ίδιο λένε και οι αναρχικοί της Γεωργίας.Δε χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να ξεσκεπαστεί και η καινούρια αυτή συκοφαντία των αναρχικών, που αποβλέπει στην εξαπάτηση του αναγνώστη.
Από τα τέλη ακόμα του 1847 ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ενγκελς διακήρυξαν ότι το προλεταριάτο για να εγκαθιδρύσει το σοσιαλισμό πρέπει να κατακτήσει την πολιτική δικτατορία, ώστε να αποκρούσει με τη δικτατορία αυτή τις αντεπαναστατικές επιθέσεις της κεφαλαιοκρατίας και να της αφαιρέσει τα μέσα παραγωγής, ότι η δικτατορία αυτή πρέπει να είναι δικτατορία όχι μερικών προσώπων, αλλά δικτατορία όλου του προλεταριάτου σαν τάξης:
Δηλαδή η δικτατορία του προλεταριάτου θα είναι ολόκληρης της τάξης του προλεταριάτου πάνω στην αστική τάξη και όχι κυριαρχία μερικών προσώπων πάνω στο προλεταριάτο.Αργότερα επαναλαμβάνουν την ίδια άποψη σε όλα σχεδόν τα έργα τους.
Μα έχουμε και συνέχεια.
Για να ξεκαθαριστεί πώς καταλάβαιναν ο Μαρξ και ο Ενγκελς τη δικτατορία του προλεταριάτου, για να ξεκαθαριστεί κατά πόσο θεωρούσαν πραγματοποιήσιμη αυτή τη δικτατορία, για όλα αυτά είναι πολύ ενδιαφέρον να εξετάσουμε τη θέση που πήραν απέναντι στην Κομμούνα του Παρισιού.
Το ζήτημα είναι ότι η δικτατορία του προλεταριάτου βρίσκει κατηγόρους όχι μόνο ανάμεσα στους αναρχικούς, αλλά και ανάμεσα στους μικροαστούς των πόλεων, ακόμα και μέσα στους κάθε λογής χασάπηδες και ταβερνιάρηδες, μέσα σ' όλους εκείνους, που ο Μαρξ και ο Ενγκελς τους ονόμαζαν φιλισταίους.
Είναι φανερό, ότι όποιος θέλει να μάθει πώς βλέπουν οι μαρξιστές τη δικτατορία του προλεταριάτου πρέπει να γνωρίσει την Κομμούνα του Παρισιού.
Ας ρίξουμε μια ματιά και μεις στην Κομμούνα του Παρισιού.
Αν αποδειχτεί ότι η Κομμούνα του Παρισιού ήτανε πραγματικά δικτατορία ορισμένων προσώπων πάνω στο προλεταριάτο - τότε κάτω ο μαρξισμός, κάτω η δικτατορία του προλεταριάτου!
Αν όμως διαπιστωθεί ότι η Κομμούνα του Παρισιού ήταν στην πραγματικότητα η δικτατορία του προλεταριάτου ενάντια στην αστική τάξη, τότε... τότε θα γελάσουμε με όλη μας την καρδιά σε βάρος των
αναρχικών συκοφαντών, που στον αγώνα τους με τους μαρξιστές δεν τους μένει να κάνουν τίποτα άλλο από το να σοφίζονται ένα σωρό συκοφαντίες.
Η ιστορία της Κομμούνας του Παρισιού γνώρισε δυο περιόδους:
αναρχικών συκοφαντών, που στον αγώνα τους με τους μαρξιστές δεν τους μένει να κάνουν τίποτα άλλο από το να σοφίζονται ένα σωρό συκοφαντίες.
Η ιστορία της Κομμούνας του Παρισιού γνώρισε δυο περιόδους:
την πρώτη περίοδο, τότε που τις υποθέσεις στο Παρίσι τις διηύθυνε η γνωστή «Κεντρική Επιτροπή», και τη δεύτερη περίοδο, όταν έληξε η εξουσιοδότηση της «Κεντρικής Επιτροπής» και η διεύθυνση των υποθέσεων μεταβιβάστηκε στη νεοεκλεγμένη Κομμούνα.
Τι ήταν η «Κεντρική Επιτροπή» και από ποιους αποτελούνταν;
Εχουμε μπροστά μας τη «Λαϊκή ιστορία της Κομμούνας του Παρισιού» του Αρτούρ Αρνού που, όπως λέει και ο ίδιος, απαντάει σύντομα σ' αυτό το ερώτημα.
Ο αγώνας μόλις είχε αρχίσει και 300.000 εργάτες του Παρισιού, οργανωμένοι σε λόχους και τάγματα, εκλέξανε αντιπροσώπους μέσα από τις γραμμές τους. Ετσι συγκροτήθηκε η «Κεντρική Επιτροπή».
«Ολους αυτούς τους πολίτες (τα μέλη της «Κεντρικής Επιτροπής») που είχαν εκλεγεί σε τμηματικές εκλογές των λόχων τους ή των ταγμάτων, λέει ο Αρνού, τους ήξεραν μονάχα οι μικρές ομάδες, που τους εξέλεξαν.
Τι άνθρωποι είναι αυτοί, από πού κρατάει η σκούφια τους και τι θέλουν να κάνουν;».
Ηταν μια «ανώνυμη κυβέρνηση, που αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από απλούς εργάτες και μικροϋπαλλήλους, που κατά τα τρία τέταρτα τα ονόματά τους δεν ήταν γνωστά πέρα από τους δρόμους που 'μεναν ή από τα γραφεία τους... Η παράδοση παραβιάστηκε.
Συνέβη κάτι το αναπάντεχο.
Μέσα στην Κεντρική Επιτροπή δεν υπήρχε ούτε ένα μέλος από τις άρχουσες τάξεις. Ξέσπασε μια επανάσταση, που δεν την εκπροσωπούσαν ούτε δικηγόροι, ούτε βουλευτές, ούτε δημοσιογράφοι, ούτε στρατηγοί. Στη θέση τους βρισκόταν ο μεταλλωρύχος του Κρεζό, ο βιβλιοδέτης, ο μάγειρας κλπ» (βλ. «Λαϊκή ιστορία της Κομμούνας του Παρισιού», σελ. 107).Ο Αρτούρ Αρνού συνεχίζει:
«Εμείς (δήλωναν τα μέλη της «Κεντρικής Επιτροπής») είμαστε τα αφανή όργανα, τα υπάκουα όργανα στα χέρια του επιτιθέμενου λαού... Εμείς... υπηρετούμε τη θέληση του λαού, είμαστε εδώ για να γίνουμε ο αντίλαλός του, για να τον οδηγήσουμε στο θρίαμβο. Ο λαός θέλει την Κομμούνα και μεις θα μείνουμε εδώ για να αρχίσουμε τις εκλογές της Κομμούνας.
Αυτό είναι όλο. Αυτοί οι δικτάτορες δε στάθηκαν από πάνω, ούτε έξω από το πλήθος.
Ενιωθες ότι ζουν μαζί του, μέσα του, μέσω αυτού, πως το συμβουλεύονται κάθε δευτερόλεπτο, ότι ακούνε και του μεταφέρουν αυτό που ακούνε, προσπαθώντας μόνο να μεταδίδουν σε συμπυκνωμένη μορφή... τη γνώμη των τριακοσίων χιλιάδων ανθρώπων» (βλ. στο ίδιο έργο, σελ. 109).Ετσι ενεργούσε η Κομμούνα του Παρισιού στην πρώτη περίοδο της ζωής της.
Αυτή είναι η Κομμούνα του Παρισιού.
Αυτή ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου.
Ας περάσουμε τώρα στη δεύτερη περίοδο της Κομμούνας όταν στη θέση της «Κεντρικής Επιτροπής» δρούσε η Κομμούνα.
Μιλώντας γι' αυτές τις δυο περιόδους, που βάσταξαν δυο μήνες, ο Αρνού τονίζει με ενθουσιασμό πως ήταν πραγματική δικτατορία του λαού.
Ακούστε τι λέει:
«Το μεγαλειώδικο θέαμα, που παρουσίαζε αυτός ο λαός επί δυο μήνες, μας δίνει τη δύναμη και την ελπίδα... να κοιτάμε κατάματα το μέλλον. Μέσα σ' αυτούς τους δυο μήνες στο Παρίσι είχαμε αληθινή δικτατορία όχι ενός ανθρώπου, αλλά όλου του λαού, που ήταν μοναδικός κυρίαρχος της κατάστασης... Η δικτατορία αυτή κράτησε πάνω από δυο μήνες, χωρίς διακοπή, από τις 18 του Μάρτη ως τις 22 του Μάη (1871)...».
Στην ουσία
«... η Κομμούνα του Παρισιού αποτελούσε μονάχα ηθική δύναμη και δεν είχε άλλη υλική δύναμη, εξόν από τη γενική συμπάθεια... των πολιτών, ο λαός ήταν ο εξουσιαστής, ο μοναδικός εξουσιαστής, μόνος του δημιούργησε την αστυνομία και τη δικαστική εξουσία...» (βλ. στο ίδιο έργο, σελ. 242 - 244).
Ετσι χαρακτηρίζει την Κομμούνα του Παρισιού ένα μέλος της Κομμούνας, ο δραστήριος αγωνιστής που πήρε μέρος στις μάχες των δρόμων Αρτούρ Αρνού.
Ετσι επίσης χαρακτηρίζει την Κομμούνα του Παρισιού και ένα άλλο μέλος της, επίσης δραστήριος αγωνιστής της Κομμούνας, ο Λισαγκαρέ (βλ. το βιβλίο του: «Η ιστορία της Κομμούνας του Παρισιού»).Ο λαός «μοναδικός εξουσιαστής» και «όχι η δικτατορία ενός ανθρώπου αλλά όλου του λαού», να τι ήταν η Κομμούνα του Παρισιού.
Τέτοια ήταν λοιπόν η δικτατορία του προλεταριάτου όπως ακριβώς την έβλεπαν ο Μαρξ και ο Ενγκελς.Οπως βλέπετε, οι κ. αναρχικοί γνωρίζουν τη δικτατορία του προλεταριάτου, την Κομμούνα του Παρισιού, το μαρξισμό, που διαρκώς τον «κριτικάρουν», όσο ξέρουμε εγώ και συ, αναγνώστη, τα κινέζικα.
Είναι φανερό πως υπάρχουν δυο ειδών δικτατορίες. Υπάρχει η δικτατορία της μειοψηφίας, η δικτατορία μιας μικρής ομάδας, η δικτατορία των Τρέποφ και των Ιγνάτιεφ που στρέφεται ενάντια στο λαό.
Επικεφαλής της δικτατορίας αυτής βρίσκεται συνήθως μια παλατιανή κλίκα που παίρνει μυστικές αποφάσεις και σφίγγει τη θηλιά στο λαιμό της πλειοψηφίας του λαού.
Οι μαρξιστές είναι εχθροί μιας τέτοιας δικτατορίας, και αγωνίζονται ενάντια σε μια τέτοια δικτατορία, με πολύ περισσότερο πείσμα και με περισσότερη αυταπάρνηση από τους φωνακλάδες αναρχικούς μας.Υπάρχει και μια δικτατορία άλλου είδους, η δικτατορία της προλεταριακής πλειοψηφίας, η δικτατορία των μαζών, που στρέφεται ενάντια στην αστική τάξη, ενάντια στη μειοψηφία.
Εδώ, επικεφαλής της δικτατορίας βρίσκονται οι μάζες, εδώ δεν έχουν θέση ούτε οι παλατιανές κλίκες, ούτε οι μυστικές αποφάσεις, εδώ όλα γίνονται στα φανερά, στους δρόμους, στις συγκεντρώσεις - και αυτό γιατί η δικτατορία αυτή είναι δικτατορία του δρόμου, της μάζας, που στρέφεται ενάντια σ' όλους τους καταπιεστές.
Τη δικτατορία αυτή οι μαρξιστές την υποστηρίζουν και «με τα δυο τους χέρια», γιατί είναι η μεγαλειώδικη αρχή της μεγάλης σοσιαλιστικής επανάστασης.
Παρισινή Κομμούνα: 147 χρόνια από το «Δοξασμένο προάγγελο μιας νέας κοινωνίας»
Στις 28 Μάρτη του 1871, μέσα από τις φλόγες του Γαλλοπρωσικού πολέμου, ανακηρύσσεται πανηγυρικά η πρώτη εργατική επαναστατική κυβέρνηση, η Κομμούνα του Παρισιού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, η κρατική εξουσία πέρασε, αν και για σύντομο χρονικό διάστημα, στα χέρια του προλεταριάτου, της πιο πρωτοπόρας, της μοναδικής μέχρι το τέλος επαναστατικής τάξης της καπιταλιστικής κοινωνίας.Η Κομμούνα που ίδρυσαν οι εργάτες του Παρισιού έζησε μόνον 72 μέρες, αλλά η σημασία της για τον παραπέρα απελευθερωτικό αγώνα της εργατικής τάξης ήταν τεράστια.
Απέδειξε με καθαρό τρόπο πως η εργατική τάξη είχε μπει πλέον στο επίκεντρο της κοινωνικής εξέλιξης. Ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμη ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία.
Το μεγαλύτερο δίδαγμα της Κομμούνας, που αναδείχτηκε από τον Κ. Μαρξ, είναι «...ότι το προλεταριάτο δεν μπορεί απλώς να κατακτήσει την έτοιμη κρατική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς. Το προλεταριάτο πρέπει να τσακίσει αυτήν την κρατική μηχανή και να την αντικαταστήσει με μια καινούρια, με τη δική του εξουσία». Πρέπει, όπως υπογράμμισε και ο Λένιν, «να συντρίψει, να τσακίσει την "έτοιμη κρατική μηχανή" και να μην περιοριστεί στην απλή κατάληψή της». Στη θέση της δικτατορίας του κεφαλαίου και της αστικής τάξης μπαίνει η κρατική μηχανή που εγκαθιδρύει η εργατική τάξη, η δικτατορία του προλεταριάτου, μια γνήσια δημοκρατική εξουσία, η πιο δημοκρατική στην ανθρωπότητα όσο θα υπάρχει κράτος.
Αυτά εξέφραζε και το πρώτο Διάταγμα της Κομμούνας, με το οποίο τη θέση του κυβερνητικού στρατού πήρε ο ένοπλος λαός, η εθνοφρουρά, που αποτελούταν κατά κύριο λόγο από στρατευμένους εργάτες και οι «ομόσπονδοι», δηλαδή οι εργάτες των συνοικιών του Παρισιού που εξοπλίστηκαν. Το ίδιο έκανε η Κομμούνα με την αστυνομία και με το δικαστικό σώμα.
Η Κομμούνα ήταν νέος τύπος κράτους, που δε στεκόταν πια πάνω από την κοινωνία ως όργανο της κυρίαρχης μειοψηφικής τάξης σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, αλλά κράτος που βρισκόταν στην υπηρεσία της μεγάλης πλειοψηφίας εναντίον των εκμεταλλευτών της.
Η Κομμούνα ήταν εκλεγμένο εργαζόμενο σώμα, νομοθετικό και εκτελεστικό ταυτόχρονα. Οι βουλευτές της ήταν άμεσα ανακλητοί και η αμοιβή τους δεν μπορούσε να ξεπεράσει τα 6.000 φράγκα το χρόνο, όσος και ο μισθός των εργατών. Οι βουλευτές της Κομμούνας εργάζονταν υποχρεωτικά, εφάρμοζαν τους νόμους τους και λογοδοτούσαν απέναντι στους εκλογείς τους.
Στο έργο του «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία», Ο Κ. Μάρξ γράφει ότι την περίοδο της Κομμούνας συγκρούστηκαν δύο κόσμοι:
Το επιστέγασμα της πρώτης στον κόσμο απόπειρας της εργατικής τάξης να ανοίξει το δρόμο προς τον κομμουνισμό δίνει η εισαγωγή στον «Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία» του Φρίντριχ Ένγκελς:
Αρχειακό υλικό στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση»
Στην ηλεκτρονική σελίδα της ΚΟΜΕΠ μπορείτε να διαβάσετε τα ακόλουθα αρχειακά υλικά σε σχέση με την Παρισινή Κομμούνα:
Τις «Σημειώσεις από την παρέμβαση του Φρίντριχ Ένγκελς για την Επανάσταση της 18ης Μάρτη στο Παρίσι», που είναι η πρώτη από τις παρεμβάσεις και τις αναφορές των Μαρξ και Ένγκελς για την προλεταριακή επανάσταση της 18ης Μάρτη 1871 στο Παρίσι, για τον ηρωικό αγώνα των Κομμουνάρων και τη δραστηριότητα της Παρισινής Κομμούνας.
Επίσης, «Σημειώσεις από την παρέμβαση του Φρίντριχ Ένγκελς για την Παρισινή Κομμούνα», που περιλαμβάνεται στη γερμανική συλλογή «Απάντων» Μαρξ - Ένγκελς, «Marx - Engels Werke», τ. 17, σελ. 635-636 και αποτελεί αναπαραγωγή από το Βιβλίο Πρακτικών του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς (συνεδρίαση στις 9 Μάη 1871).
Αλλά και το άρθρο «Ο Μαρξ στον Leo Frankel και στον Louis-Eugene Varlin στο Παρίσι». Πρόκειται για προσχέδιο του γράμματος του Μαρξ στους Frankel και Louis-Eugene Varlin, το οποίο δίνει μια ιδέα για την άμεση σύνδεση του Μαρξ με τα μέλη της Παρισινής Κομμούνας.
Διαβάστε ακόμα από τη «Σύγχρονη Εποχή» το βιβλίο του Κ. Μαρξ «Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία». Ο «Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία» ασχολείται σε βάθος με το σημαντικότερο γεγονός της ζωής του Κ. Μαρξ: Με την Παρισινή Κομμούνα. Στις σελίδες του φαίνεται σε όλη της την έκταση εκείνο που πολλοί σύγχρονοι παρατηρητές καθόλου δεν κατάλαβαν: Ότι η Κομμούνα υπήρξε -στις 72 ημέρες που έζησε- μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης. Η αστική τάξη της Γαλλίας, όμως, το κατάλαβε πάρα πολύ καλά και, ασφαλώς, αυτό εξηγεί και την άγρια απόφασή της να την εξοντώσει.
Η πρώτη απόπειρα συγκρότησης της Νέας Κοινωνίας αποτέλεσε έμπνευση για ανθρώπους της τέχνης. Εξάλλου, οι κομμουνάροι συνειδητοποίησαν ακόμα και σ' αυτά τα πρώτα βήματα ότι δεν μπορεί να έρθει το καινούριο, χωρίς οι επιστήμες, οι τέχνες και η λογοτεχνία να συνδεθούν με το λαό, να τον εκφράσουν, χωρίς να εξυπηρετούν τις ιστορικές και κοινωνικές του ανάγκες, τους πραγματικούς στόχους του.
Τα επιτεύγματα που κατορθώθηκαν στις 72 ημέρες ζωής της Κομμούνας άφησαν κληρονομιά, κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί η τέχνη να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στον αληθινό δημιουργό της, το λαό, σπάζοντας όλα τα φράγματα που την κρατάνε μακριά του.
Ένα μικρό δείγμα αποτελούν τα τραγούδια που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια ή ακόμα και μετά την Κομμούνα:
«Η Διεθνής» (μπορείτε να την ακούσετε στην κεντρική εικόνα του θέματος) είναι ποίημα του Ευγένιου Ποτιέ για τη Γαλλική Κομμούνα. Μελοποιήθηκε το 1888 από τον Πιερ Ντεζεϊτέρ. Αρχικά, σκόπευαν να το κάνουν «Μασσαλιώτιδα της Κομμούνας», δηλαδή να το τραγουδάνε με τη μουσική του Εθνικού Ύμνου της Γαλλίας.
«Η Μασσαλιώτιδα της Κομμούνας». Πρόκειται για παραλλαγή του Εθνικού Ύμνου της Γαλλίας. Πιο πιθανό είναι οι στίχοι να ανήκουν σε κάποια κυρία Ζυλ Φορ. Οι στίχοι ζητάνε από τους Γάλλους να μην ακολουθούν πια βασιλιάδες και στέμματα, γιατί στα χέρια τους κυλάει το αίμα των μέχρι τότε πολέμων, αλλά να ενωθούν κάτω από τη σημαία της επανάστασης, να βαδίσουν στρατιωτικά χωρίς ηγεμόνα, όπως λέει το ρεφρέν. Μόνο έτσι μπορούν να υπερασπιστούν την πόλη τους, την ελευθερία τους, να έχουν ψωμί. Είναι χαρακτηριστικό από τις τελευταίες στροφές ότι η πάλη έχει στο επίκεντρο τον εργάτη:
La semaine sanglante. Το τραγούδι μεταφράζεται «Η ματωμένη βδομάδα». Οι στίχοι είναι του Ζαν Μπατίστ Κλεμάντ. Ματωμένη βδομάδα ήταν η τελευταία βδομάδα ζωής της Παρισινής Κομμούνας (22-28 Μάη). Αυτή τη βδομάδα, ο στρατός των Βερσαλλιών, με επικεφαλής τον Αδόλφο Θιέρσο, επιτέθηκε στο εξεγερμένο Παρίσι και κατέστειλε στο αίμα τη Γαλλική Κομμούνα. Είναι η μάχη με τους περισσότερους νεκρούς στην ιστορία των Παρισίων, καθώς ξεπέρασε σε αριθμό νεκρών και τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Οι στίχοι περιγράφουν τους δρόμους των Παρισίων μετά την ήττα των κομμουνάρων. Από τη μία αστυνομικοί, άνθρωποι με ξίφη και σπιούνοι των αυτοκρατόρων και των βουλευτών και από την άλλη μητέρες, ορφανά και πτώματα των κομμουνάρων. Οι καλοντυμένοι κύριοι και κυρίες με τα κολιέ τους στα χρώματα της γαλλικής σημαίας και οι παπάδες βλέπουν τους δήμιους να εκτελούν τυχαία όποιον βρίσκουν στο δρόμο. Όμως το τραγούδι δε χάνει την επαναστατική του αισιοδοξία:
Τη δικτατορία αυτή οι μαρξιστές την υποστηρίζουν και «με τα δυο τους χέρια», γιατί είναι η μεγαλειώδικη αρχή της μεγάλης σοσιαλιστικής επανάστασης.
Οι κ. αναρχικοί μπέρδεψαν τις δυο αυτές δικτατορίες, που η μια αποτελεί άρνηση της άλλης και γι' αυτό βρέθηκαν στη γελοία θέση να μην πολεμάν το μαρξισμό, μα τα πλάσματα της φαντασίας, να μη μάχονται με τον Μαρξ και τον Ενγκελς, αλλά με τους ανεμόμυλους, όπως έκανε κάποτε ο μακαρία τη μνήμη Δον Κιχώτης...
Ι.Β ΣΤΑΛΙΝ: Αναρχισμός ή σοσιαλισμός
Ι. Στάλιν: «Απαντα», τ. Α',
σελ. 323-324, 379-382, 398-405,
εκδόσεις «ΓΝΩΣΕΙΣ
***************
Παρισινή Κομμούνα: 147 χρόνια από το «Δοξασμένο προάγγελο μιας νέας κοινωνίας»
«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».
Καρλ Μαρξ, «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία».
Στις 28 Μάρτη του 1871, μέσα από τις φλόγες του Γαλλοπρωσικού πολέμου, ανακηρύσσεται πανηγυρικά η πρώτη εργατική επαναστατική κυβέρνηση, η Κομμούνα του Παρισιού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, η κρατική εξουσία πέρασε, αν και για σύντομο χρονικό διάστημα, στα χέρια του προλεταριάτου, της πιο πρωτοπόρας, της μοναδικής μέχρι το τέλος επαναστατικής τάξης της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Απέδειξε με καθαρό τρόπο πως η εργατική τάξη είχε μπει πλέον στο επίκεντρο της κοινωνικής εξέλιξης. Ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμη ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία.
Το μεγαλύτερο δίδαγμα της Κομμούνας, που αναδείχτηκε από τον Κ. Μαρξ, είναι «...ότι το προλεταριάτο δεν μπορεί απλώς να κατακτήσει την έτοιμη κρατική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς. Το προλεταριάτο πρέπει να τσακίσει αυτήν την κρατική μηχανή και να την αντικαταστήσει με μια καινούρια, με τη δική του εξουσία».
Αυτά εξέφραζε και το πρώτο Διάταγμα της Κομμούνας, με το οποίο τη θέση του κυβερνητικού στρατού πήρε ο ένοπλος λαός, η εθνοφρουρά, που αποτελούταν κατά κύριο λόγο από στρατευμένους εργάτες και οι «ομόσπονδοι», δηλαδή οι εργάτες των συνοικιών του Παρισιού που εξοπλίστηκαν. Το ίδιο έκανε η Κομμούνα με την αστυνομία και με το δικαστικό σώμα.
Η Κομμούνα ήταν νέος τύπος κράτους, που δε στεκόταν πια πάνω από την κοινωνία ως όργανο της κυρίαρχης μειοψηφικής τάξης σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, αλλά κράτος που βρισκόταν στην υπηρεσία της μεγάλης πλειοψηφίας εναντίον των εκμεταλλευτών της.
Η Κομμούνα ήταν εκλεγμένο εργαζόμενο σώμα, νομοθετικό και εκτελεστικό ταυτόχρονα. Οι βουλευτές της ήταν άμεσα ανακλητοί και η αμοιβή τους δεν μπορούσε να ξεπεράσει τα 6.000 φράγκα το χρόνο, όσος και ο μισθός των εργατών. Οι βουλευτές της Κομμούνας εργάζονταν υποχρεωτικά, εφάρμοζαν τους νόμους τους και λογοδοτούσαν απέναντι στους εκλογείς τους.
Στο έργο του «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία», Ο Κ. Μάρξ γράφει ότι την περίοδο της Κομμούνας συγκρούστηκαν δύο κόσμοι:
«Από τη μία, ο "παλιός κόσμος" του Παρισιού των Βερσαλλιών, η σύναξη τούτη των βρικολάκων όλων των πεθαμένων καθεστώτων (...) που με απληστία περίμεναν να καταβροχθίσουν το πτώμα του έθνους (...) δεν ήταν το πραγματικό Παρίσι, μα ένα Παρίσι-φάντασμα, το Παρίσι των λιποταχτών, το Παρίσι των αρσενικών και θηλυκών θαμώνων των βουλεβάρτων - το πλούσιο, το κεφαλαιοκρατικό, το χρυσωμένο, το ακαμάτικο Παρίσι που κατάκλυζε τώρα με τους λακέδες του, με τους τυχοδιώκτες του, με τη φιλολογική του γυφτοσυμμορία και με τις κοκότες του στις Βερσαλλίες (...) για το οποίο ο εμφύλιος πόλεμος ήταν απλά ένα ευχάριστο διάλειμμα.
Από την άλλη, ήταν, αλήθεια, θαυμάσια η αλλαγή που είχε φέρει στο Παρίσι η Κομμούνα! Ούτε ίχνος πια δεν υπήρχε από το ακόλαστο Παρίσι της Δεύτερης Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν πια το Παρίσι τόπος συνάντησης των απανταχού αστών τυχοδιωκτών. Στη θέση των αστών γυναικών του Παρισιού ξαναβγήκαν στην επιφάνεια οι πραγματικές γυναίκες του Παρισιού - ηρωικές, ανοιχτόκαρδες και αφοσιωμένες σαν τις γυναίκες της αρχαιότητας. Ήταν το Παρίσι που εργαζόταν, που σκεφτόταν, που μαχόταν, που μάτωνε
Από την άλλη, ήταν, αλήθεια, θαυμάσια η αλλαγή που είχε φέρει στο Παρίσι η Κομμούνα! Ούτε ίχνος πια δεν υπήρχε από το ακόλαστο Παρίσι της Δεύτερης Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν πια το Παρίσι τόπος συνάντησης των απανταχού αστών τυχοδιωκτών. Στη θέση των αστών γυναικών του Παρισιού ξαναβγήκαν στην επιφάνεια οι πραγματικές γυναίκες του Παρισιού - ηρωικές, ανοιχτόκαρδες και αφοσιωμένες σαν τις γυναίκες της αρχαιότητας. Ήταν το Παρίσι που εργαζόταν, που σκεφτόταν, που μαχόταν, που μάτωνε».Η Κομμούνα έπεσε στις 28 Μάη του 1871 και το τέλος της υπήρξε τραγικό για τους Κομμουνάρους. Γράφει ο Βλαντιμίρ Λένιν:
«Δύο λάθη κατέστρεψαν τους καρπούς της λαμπρής νίκης. Το προλεταριάτο σταμάτησε στη μέση του δρόμου: Αντί να αρχίσει την "απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών", παρασύρθηκε από το όνειρο να εγκαθιδρύσει ανώτερη Δικαιοσύνη σε μια χώρα που να την ενώνει το πανεθνικό καθήκον... Το δεύτερο λάθος είναι η υπερβολική μεγαλοψυχία του προλεταριάτου: Έπρεπε να εξοντώσει τους εχθρούς του. Απεναντίας, το προλεταριάτο του Παρισιού προσπαθούσε να επιδράσει ηθικά επάνω τους, περιφρόνησε τη σημασία των καθαρά πολεμικών ενεργειών στον εμφύλιο πόλεμο και αντί να στεφανώσει τη νίκη του στο Παρίσι με αποφασιστική επίθεση ενάντια στις Βερσαλλίες, αργοπόρησε κι έδωσε στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών τον καιρό να συγκεντρώσει τις σκοτεινές δυνάμεις και να προετοιμαστεί για τη ματωμένη βδομάδα του Μάη».Η γέννηση και η δράση της Κομμούνας ανέδειξε, μέσα από την αρνητική πείρα της, ότι το προλεταριάτο πρέπει να έχει επιστημονικά θεμελιωμένη και επεξεργασμένη στρατηγική και τακτική, να γνωρίζει καλά τις νομοτέλειες της ταξικής πάλης. Αυτό το καθήκον μόνο ένα εργατικό κόμμα με επαναστατική θεωρία μπορεί να πραγματοποιήσει, σε σύγκρουση με την επίδραση της αστικής και μικροαστικής ιδεολογίας, τον οπορτουνισμό και το ρεφορμισμό. Είναι ιδεολογικά ρεύματα που καλλιεργούν την αυταπάτη ότι η κοινωνική πρόοδος μπορεί να προέλθει ως αποτέλεσμα της αυθόρμητης δράσης ή της ταξικής συνεργασίας ή της εφαρμογής ενός νέου μείγματος πολιτικής διαχείρισης του καπιταλισμού.
Το επιστέγασμα της πρώτης στον κόσμο απόπειρας της εργατικής τάξης να ανοίξει το δρόμο προς τον κομμουνισμό δίνει η εισαγωγή στον «Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία» του Φρίντριχ Ένγκελς:
«Τον τελευταίο καιρό, το σοσιαλδημοκράτη Φιλισταίο τον πιάνει ξανά ένας ιερός τρόμος όταν ακούει τις λέξεις: Δικτατορία του προλεταριάτου. Ε, λοιπόν, κύριοι, θέλετε να μάθετε τι λογής είναι αυτή η δικτατορία; Κοιτάχτε την Παρισινή Κομμούνα. Αυτή ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου».
Αρχειακό υλικό στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση»
Στην ηλεκτρονική σελίδα της ΚΟΜΕΠ μπορείτε να διαβάσετε τα ακόλουθα αρχειακά υλικά σε σχέση με την Παρισινή Κομμούνα:
Τις «Σημειώσεις από την παρέμβαση του Φρίντριχ Ένγκελς για την Επανάσταση της 18ης Μάρτη στο Παρίσι», που είναι η πρώτη από τις παρεμβάσεις και τις αναφορές των Μαρξ και Ένγκελς για την προλεταριακή επανάσταση της 18ης Μάρτη 1871 στο Παρίσι, για τον ηρωικό αγώνα των Κομμουνάρων και τη δραστηριότητα της Παρισινής Κομμούνας.
Επίσης, «Σημειώσεις από την παρέμβαση του Φρίντριχ Ένγκελς για την Παρισινή Κομμούνα», που περιλαμβάνεται στη γερμανική συλλογή «Απάντων» Μαρξ - Ένγκελς, «Marx - Engels Werke», τ. 17, σελ. 635-636 και αποτελεί αναπαραγωγή από το Βιβλίο Πρακτικών του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς (συνεδρίαση στις 9 Μάη 1871).
Αλλά και το άρθρο «Ο Μαρξ στον Leo Frankel και στον Louis-Eugene Varlin στο Παρίσι». Πρόκειται για προσχέδιο του γράμματος του Μαρξ στους Frankel και Louis-Eugene Varlin, το οποίο δίνει μια ιδέα για την άμεση σύνδεση του Μαρξ με τα μέλη της Παρισινής Κομμούνας.
Διαβάστε ακόμα από τη «Σύγχρονη Εποχή» το βιβλίο του Κ. Μαρξ «Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία». Ο «Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία» ασχολείται σε βάθος με το σημαντικότερο γεγονός της ζωής του Κ. Μαρξ: Με την Παρισινή Κομμούνα. Στις σελίδες του φαίνεται σε όλη της την έκταση εκείνο που πολλοί σύγχρονοι παρατηρητές καθόλου δεν κατάλαβαν: Ότι η Κομμούνα υπήρξε -στις 72 ημέρες που έζησε- μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης. Η αστική τάξη της Γαλλίας, όμως, το κατάλαβε πάρα πολύ καλά και, ασφαλώς, αυτό εξηγεί και την άγρια απόφασή της να την εξοντώσει.
Τα τραγούδια της Κομμούνας
Η πρώτη απόπειρα συγκρότησης της Νέας Κοινωνίας αποτέλεσε έμπνευση για ανθρώπους της τέχνης. Εξάλλου, οι κομμουνάροι συνειδητοποίησαν ακόμα και σ' αυτά τα πρώτα βήματα ότι δεν μπορεί να έρθει το καινούριο, χωρίς οι επιστήμες, οι τέχνες και η λογοτεχνία να συνδεθούν με το λαό, να τον εκφράσουν, χωρίς να εξυπηρετούν τις ιστορικές και κοινωνικές του ανάγκες, τους πραγματικούς στόχους του.
Τα επιτεύγματα που κατορθώθηκαν στις 72 ημέρες ζωής της Κομμούνας άφησαν κληρονομιά, κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί η τέχνη να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στον αληθινό δημιουργό της, το λαό, σπάζοντας όλα τα φράγματα που την κρατάνε μακριά του.
Ένα μικρό δείγμα αποτελούν τα τραγούδια που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια ή ακόμα και μετά την Κομμούνα:
«Η Διεθνής» (μπορείτε να την ακούσετε στην κεντρική εικόνα του θέματος) είναι ποίημα του Ευγένιου Ποτιέ για τη Γαλλική Κομμούνα. Μελοποιήθηκε το 1888 από τον Πιερ Ντεζεϊτέρ. Αρχικά, σκόπευαν να το κάνουν «Μασσαλιώτιδα της Κομμούνας», δηλαδή να το τραγουδάνε με τη μουσική του Εθνικού Ύμνου της Γαλλίας.
«Η Μασσαλιώτιδα της Κομμούνας». Πρόκειται για παραλλαγή του Εθνικού Ύμνου της Γαλλίας. Πιο πιθανό είναι οι στίχοι να ανήκουν σε κάποια κυρία Ζυλ Φορ. Οι στίχοι ζητάνε από τους Γάλλους να μην ακολουθούν πια βασιλιάδες και στέμματα, γιατί στα χέρια τους κυλάει το αίμα των μέχρι τότε πολέμων, αλλά να ενωθούν κάτω από τη σημαία της επανάστασης, να βαδίσουν στρατιωτικά χωρίς ηγεμόνα, όπως λέει το ρεφρέν. Μόνο έτσι μπορούν να υπερασπιστούν την πόλη τους, την ελευθερία τους, να έχουν ψωμί. Είναι χαρακτηριστικό από τις τελευταίες στροφές ότι η πάλη έχει στο επίκεντρο τον εργάτη:
«Μην φωνάξετε νέους νόμους, ο λαός είναι κουφός σε αυτά που λέτε!!Αρκετά με τις επίσημες φράσεις, αρκετά με τα λόγια χωρίς σημασία!!Γάλλοι, η πιο όμορφη νίκη είναι η κατάκτηση των δικαιωμάτων σου!!Αυτά είναι τα μεγαλύτερα επιτεύγματα που μπορεί να καταγράψει η ιστορία!!Λαέ!! Ας είναι η τιμή ο οδηγός σου και η δικαιοσύνη οι νόμοι σου. Ο εργάτης να μην πεινά πια για να σκεπάζει ο βασιλιάς τους ώμους του με μανδύες!!Από το βάθος της σκοτεινής νύχτας που μας αλυσόδενε η μοναρχία, υψώνεται η δάδα της ελευθερίας και λάμπει στον κόσμο!!»Sous le drapeau rouge. Το τραγούδι μεταφράζεται «Κάτω από την κόκκινη σημαία». Οι στίχοι είναι του Πολ Μπρους κι εδώ ερμηνεύεται από την Φραντζέσκα Σόλβιλ από το δίσκο «Τραγουδώντας την Κομμούνα». Είναι τραγούδι που γράφτηκε μετά την Κομμούνα, πράγμα που αποδεικνύει ότι η Κομμούνα αποτελούσε έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες, ακόμα και χρόνια μετά την ήττα της. Η κόκκινη σημαία παραπέμπει κατευθείαν στην κόκκινη αιματοβαμμένη σημαία της Κομμούνας. Σε αυτό το τραγούδι, η κόκκινη σημαία ανάγεται σε σύμβολο των επαναστατών του Φλεβάρη του 1848 και των Κομμουνάρων. Γράφει ότι το χρώμα της είναι όμορφο γιατί έχει το κόκκινο χρώμα του εργάτη. Μάλιστα, την αποκαλεί κόκκινη σημαία του Ιούνη από τα γεγονότα της Κομμούνας.
La semaine sanglante. Το τραγούδι μεταφράζεται «Η ματωμένη βδομάδα». Οι στίχοι είναι του Ζαν Μπατίστ Κλεμάντ. Ματωμένη βδομάδα ήταν η τελευταία βδομάδα ζωής της Παρισινής Κομμούνας (22-28 Μάη). Αυτή τη βδομάδα, ο στρατός των Βερσαλλιών, με επικεφαλής τον Αδόλφο Θιέρσο, επιτέθηκε στο εξεγερμένο Παρίσι και κατέστειλε στο αίμα τη Γαλλική Κομμούνα. Είναι η μάχη με τους περισσότερους νεκρούς στην ιστορία των Παρισίων, καθώς ξεπέρασε σε αριθμό νεκρών και τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Οι στίχοι περιγράφουν τους δρόμους των Παρισίων μετά την ήττα των κομμουνάρων. Από τη μία αστυνομικοί, άνθρωποι με ξίφη και σπιούνοι των αυτοκρατόρων και των βουλευτών και από την άλλη μητέρες, ορφανά και πτώματα των κομμουνάρων. Οι καλοντυμένοι κύριοι και κυρίες με τα κολιέ τους στα χρώματα της γαλλικής σημαίας και οι παπάδες βλέπουν τους δήμιους να εκτελούν τυχαία όποιον βρίσκουν στο δρόμο. Όμως το τραγούδι δε χάνει την επαναστατική του αισιοδοξία:
«Ο λαός θα είναι πάντα καρφωμένος στη δυστυχία;!!Έως πότε οι άνθρωποι του πολέμου θα έχουν το πάνω χέρι;!!Ως πότε η άγια κλίκα θα μας θεωρεί ταπεινά βοοειδή;;!!Πότε επιτέλους θα έρθει η δημοκρατία της δικαιοσύνης και της εργασίας;!!Ναι, αλλά!! Ως εδώ!! Οι κακές μέρες θα τελειώσουν!!Όταν όλοι οι φτωχοί ριχτούν στην υπόθεση της εκδίκησης!!Όταν όλοι οι φτωχοί ριχτούν στην υπόθεση της εκδίκησης!!».
ΣΥΝΗΜΜΕΝΑ ΑΡΧΕΙΑ
