«Το έργο του Σολζενίτσιν ανήκει στο είδος εκείνο που η Δύση αποκαλεί “προφορική ιστορία”, δηλαδή έρευνα η οποία βασίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου σε μαρτυρίες ατόμων που μετείχαν στα γεγονότα που περιγράφονται. Επιπλέον, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι τα απομνημονεύματα φυλακισμένων που διάβασε δεν είχαν ποτέ δημοσιευθεί, ο Σολζενίτσιν τα ερμήνευσε κατά το δοκούν» [1]
«Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ»: Τα αντικομμουνιστικά μυθεύματα του Σολζενίτσιν αποκαλύπτονται
Γράφει ο Νίκος Μόττας * //
Στο ποιόν, την ιδεολογία και τη δράση του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν έχουμε αναφερθεί στο πρόσφατο παρελθόν.
Αξίζει όμως να πούμε και δυό λόγια για το περίφημο έργο του, το «ευαγγέλιο» κάθε ανιστόρητου αντικομμουνιστή, το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ».
Το εν λόγω βιβλίο του Σολζενίτσιν πρωτοεκδόθηκε το 1973 και αποτελεί- υποτίθεται- μια αναλυτική καταγραφή των συνθηκών στα λεγόμενα «στρατόπεδα εργασίας» της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο πλαίσιο του αντικομμουνισμού και της πολεμικής ενάντια στον σοσιαλισμό και την ΕΣΣΔ, η αστική ιστοριογραφία έχει προβάλλει όσο λίγα πονήματα το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» ως πηγή επιχειρημάτων για την «σταλινική δικτατορία» και τα«κομμουνιστικά εγκλήματα» στην Σοβιετική Ένωση.
Υπάρχει ωστόσο ένα βασικό πρόβλημα: Το γεγονός ότι το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» είναι ένα πλήρως αντεπιστημονικό σύγγραμα, βασισμένο σχεδόν εξ’ ολοκλήρου σε φήμες, εικασίες, απόψεις τρίτων και ερμηνείες απόψεων από τον ίδιο τον Σολζενίτσιν! Με λίγα λόγια, ο αναγνώστης του βιβλίου γίνεται «όμηρος» μιας, μυθιστορηματικού τύπου, μη επαληθεύσιμης, καταγραφής υποτιθέμενων γεγονότων από τον Σολζενίτσιν και άλλων, που «είδαν», «άκουσαν», «έμαθαν».
Να τι γράφει ο ρώσος τροτσκιστής – που μόνο φιλικά προσκείμενος στον Στάλιν δεν ήταν- συγγραφέας και ιστορικός Βαντίμ Ρογκόβιν:
«Το έργο του Σολζενίτσιν ανήκει στο είδος εκείνο που η Δύση αποκαλεί “προφορική ιστορία”, δηλαδή έρευνα η οποία βασίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου σε μαρτυρίες ατόμων που μετείχαν στα γεγονότα που περιγράφονται. Επιπλέον, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι τα απομνημονεύματα φυλακισμένων που διάβασε δεν είχαν ποτέ δημοσιευθεί, ο Σολζενίτσιν τα ερμήνευσε κατά το δοκούν» [1].
Με απλά λόγια, ο Σολζενίτσιν επεξεργάστηκε και αποτύπωσε όπως ο ίδιος νόμιζε μαρτυρίες τρίτων, στις οποίες πρόσθεσε τις δικές του αντικομμουνιστικές φαντασιώσεις, φτιάχνοντας έτσι τη μυθιστορηματική σούπα του «Αρχιπελάγους».
Ο μυθιστορηματικός- και ουδόλως επιστημονικός και έγκυρος- χαρακτήρας του βιβλίου ενισχύεται από τα γραφόμενα της πρώτης συζύγου του Σολζενίτσιν, της Νατάλια Ρεσετόφσκαγια.
Στο αυτοβιογραφικό της πόνημα «Σάνια: Η ζωή μου με τον Αλεξάντρ Σολζενίτσιν» [2] που εκδόθηκε το 1974, η Ρεσετόφσκαγια ουσιαστικά αμφισβητεί την εγκυρότητα όσων αναφέρονται στο «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ». Σύμφωνα με την ίδια, η αποδοχή του «Αρχιπελάγους Γκουλάγκ» από το δυτικό (καπιταλιστικό) κόσμο ως «η επίσημη εκδοχή και απόλυτη αλήθεια» των γεγονότων της προκαλούσε «αμηχανία», ενώ σημείωνε πως τα γραπτά του Σολζενίτσιν είχαν λανθασμένα«υπερεκτιμηθεί». Δεν ήταν όμως μονάχα αυτό.
Η Ρεσετόφσκαγια αποκάλυπτε ότι ο ίδιος ο Σολζενίτσιν δεν θεωρούσε το βιβλίο του ως προϊόν «ιστορικής ή επιστημονικής έρευνας» αλλά, όπως η ίδια έλεγε αποτελούσε περισσότερο σύνθεση μυθιστορηματικών στοιχείων και λαογραφίας!
Ούτε λίγο, ούτε πολύ, η Ρεσετόφσκαγια μας λέει ότι το «Αρχιπέλαγος» δεν είναι κάποιο έργο που πρέπει να πάρουμε και πολύ στα σοβαρά, ή να το δεχτούμε ως αξιόπιστη πηγή.
Βέβαια, δεν χρειάζονταν η – σημαντική παρ’ όλα αυτά- μαρτυρία της συζύγου του αντιδραστικού Σολζενίτσιν προκειμένου να καταλήξει κάποιος στο συμπέρασμα ότι το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» είναι γεμάτο ανακρίβειες και ψέματα.
Αρκεί απλά να το διαβάσει και να συγκρίνει ορισμένα αριθμητικά δεδομένα που αναφέρει ο Σολζενίτσιν με τα πραγματικά στοιχεία.
Εκεί, λοιπόν, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα για την – υποτιθέμενη- αξιοπιστία του πρώην συνεργάτη των Ναζί και πολυδιαφημισμένου «νομπελίστα»:
Δε βγαίνουν οι αριθμοί!
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει το σύνολο των στατιστικών στοιχείων για τους κρατούμενους στο ενοποιημένο ποινικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης, από το 1934 έως το 1953, περίοδο κατά την οποία βρισκόταν στην εξουσία ο Ι.Β.Στάλιν.
Για να προλάβουμε ορισμένους κακεντρεχείς που ενδεχομένως να αμφισβητήσουν την εγκυρότητα των στοιχείων, αρκεί να αναφέρουμε ότι πρόκειται για στατιστικά δεδομένα που ελέγχθηκαν από, ρώσους και αμερικανούς, αστούς επιστήμονες και δημοσιεύθηκαν στο επίσημο ακαδημαϊκό περιοδικό της Ένωσης Ιστορικών των ΗΠΑ, το American Historical Review [3].
Προκύπτουν, λοιπόν, ορισμένα συμπεράσματα:
Οι ισχυρισμοί του Σολζενίτσιν για 60 εκατομμύρια (!) νεκρούς στα στρατόπεδα εργασίας είναι αποκύημα της αντικομμουνιστικής φαντασίας του.
Ο ισχυρισμός του Σολζενίτσιν ότι το 1953 στα στρατόπεδα εργασίας υπήρχαν 25 εκατομμύρια κρατούμενοι είναι ψευδέστατος.
Τη χρονιά αυτή, το σύνολο των φυλακισμένων δεν υπερέβαινε τα 2.5 εκατομμύρια, εκ των οποίων περίπου τα 2 εκατομμύρια ήταν ποινικοί κρατούμενοι, καταδικασμένοι δηλαδή για εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου.
Εάν ίσχυαν οι φαιδροί ισχυρισμοί του Σολζενίτσιν (που έφτασε στο σημείο να κάνει λόγο για… 110 εκατομμύρια θύματα του «σταλινισμού»), τότε κατά τη διάρκεια της περιόδου του Στάλιν (1924-1953) ο πληθυσμός της Σοβιετικής Ένωσης θα έπρεπε να παρουσιάζει σημαντικότατη μείωση.
Τα στατιστικά στοιχεία, ωστόσο, δείχνουν το ακριβώς αντίθετο.
Τον Ιανουάριο του 1926 ο πληθυσμός της ΕΣΣΔ ανέρχονταν σε 148,6 εκατομμύρια. Σχεδόν μια εικοσαετία αργότερα, τον Ιούνιο του 1941 είχε φτάσει στα 196,7 εκατομμύρια. Μείωση του πληθυσμού παρατηρείται μεταξύ 1941 και 1946 (170,5 εκατομ) και η οποία είναι απολύτως εξηγήσιμη από τις τεράστιες απώλειες της Σοβιετικής Ένωσης στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το διάστημα 1946-1951 ο πληθυσμός καταγράφει πάλι ανοδικές τάσεις, φτάνοντας τον Ιανουάριο του ’51 στα 182,3 εκατομμύρια [4].
Ο δε ετήσιος αριθμός γεννήσεων στην ΕΣΣΔ, μεταξύ των δεκαετιών 1920-1950, αποδεικνύεται εξαιρετικά ανεπαρκής για να υπερκάλυπτε (πληθυσμιακά) τον αριθμό των υποτιθέμενων «εκατομμυριών νεκρών» της περιόδου του Στάλιν [5].
Όποιος τυχόν δεν πείστηκε ακόμη για τα τερατώδη αντικομμουνιστικά ψέματα του απατεώνα Σολζενίτσιν και των λοιπών «σταλινολόγων» (βλ. Ρόμπερτ Κόνκουεστ), ας μη βιαστεί.
Υπάρχει συνέχεια.
Έπειτα από την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, η αστική ρωσική κυβέρνηση του Μπόρις Γιέλτσιν αποφάσισε να ανοίξει τα επίσημα σοβιετικά κρατικά αρχεία με τη μύχια ελπίδα ότι εκεί θα αποκαλύπτονταν τα «εκατομμύρια θύματα της σταλινικής περιόδου».
Τι αποκάλυψαν, λοιπόν, τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας και τα οποία δεν αμφισβήτησε το αστικό ρωσικό κράτος;
Πως ο αριθμός όσων καταδικάστηκαν σε θάνατο την περίοδο του Στάλιν, από το 1923 έως το 1952, κυμαίνεται από 776.000 έως 786.000 ανθρώπους. Τα στοιχεία αυτά δεν τα αντλήσαμε από κάποιο κομμουνιστικό έντυπο, αλλά από την πλέον ολοκληρωμένη- επιστημονικά αποδεχτή- έρευνα που έχει γίνει πάνω στο ζήτημα των σοβιετικών «γκούλαγκ» από τρεις αστούς ακαδημαϊκούς: τους J.Arch Getty, Gabor Rittersporn και Viktor Zemskov [6].
Τίθεται τώρα, λοιπόν, ένα τελικό ερώτημα: Πόση αξία έχει το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ», το αντικομμουνιστικό αυτό παραμύθι που βρίθει ανακριβειών και τερατωδών ψεμάτων;
Αφήνουμε στους αρμόδιους κριτικούς λογοτεχνίας να κρίνουν την αξία του ως μυθιστόρημα.
Αυτό που είναι βέβαιο, είναι πως το αντικομμουνιστικό αυτό κατασκεύασμα εμπεριέχει τόση εγκυρότητα, τόση αλήθεια και τόση επιστημονική ακρίβεια όσο μπορεί να έχουν τα λεγόμενα ενός συνεργάτη των ναζί – δηλαδή του ίδιου του συγγραφέα του.